Hideyoshi Toyotomi

Hideyoshi Toyotomi
豊臣秀吉
Imię japońskie
Kanji	豊臣秀吉
Transkrypcja Hepburna	Toyotomi Hideyoshi
Hiragana	とよとみひでよし
	; Mon rodu Toyotomi
	Taikō
Okres	od 1582; do 1598
Poprzednik	Nobunaga Oda
Następca	Ieyasu Tokugawa
	Kampaku
Okres	od 6 sierpnia 1585; do 10 lutego 1592
Poprzednik	Akizane Nijō
Następca	Hidetsugu Toyotomi
	Daijō-daijin
Okres	od 2 lutego 1586; do 18 września 1598
Poprzednik	Sakihisa Konoe
Następca	Ieyasu Tokugawa
	Głowa rodu Toyotomi
Okres	od 1584; do 1598
Poprzednik	urząd utworzony
Następca	Hideyori Toyotomi
	Dane biograficzne
Dynastia	Toyotomi
Data i miejsce urodzenia	17 marca 1537 ; Nakamura, prowincja Owari
Data i miejsce śmierci	18 września 1598 ; Zamek Fushimi
Ojciec	Yaemon Kinoshita; Sakihisa Konoe (adoptowany ojciec)
Matka	Ōmandokoro
Rodzeństwo	Hidenaga Toyotomi (przyrodni brat); Asahi no kata (przyrodnia siostra); Tomo Toyotomi (siostra)
Małżeństwo	Nene; Yodo-dono; Kaihime (konkubina)
Dzieci	Hideyori Toyotomi; Hidekatsu Hashiba (adoptowany syn); Tsurumatsu Toyotomi
	Multimedia w Wikimedia Commons

Hideyoshi Toyotomi (jap. 豊臣秀吉 Toyotomi Hideyoshi; ur. 2 lutego 1536 lub 17 marca 1537^[1], zm. 18 września 1598) – japoński przywódca polityczny i militarny z okresu Azuchi-Momoyama. Jedna z najważniejszych postaci w historii tego kraju. Drugi z „trzech zjednoczycieli państwa” – po Nobunadze Odzie a przed Ieyasu Tokugawą)^[2].

Wielokrotnie w ciągu życia zmieniał imiona i nazwiska^[3]. W dzieciństwie nosił imię Hiyoshi. Imię Hideyoshi, pod którym przeszedł do historii, przybrał po zawarciu małżeństwa. Od 1573 jego nazwisko brzmiało Hashiba, zaś arystokratyczne nazwisko Toyotomi nadał mu cesarz, gdy był u szczytu władzy^[3].

W 1585 został nominowany regentem (kampaku), a rok później głównym ministrem (dajō-daijin)^[4]. W 1591 r. (lub 1592) przekazał władzę swemu siostrzeńcowi, Hidetsugu, a siebie zaczął nazywać taikō (太閤)^[a]. Był to tytuł przysługujący byłym regentom^[5]. Jako plebejusz nigdy nie nosił tytułu sioguna^[4].

Służba u Nobunagi Ody

O jego życiu przed 1570 r. wiadomo niewiele. Urodził się w wiosce Nakamura (ówczesna prowincja Owari, dziś zachodnia część prefektury Aichi) jako syn chłopa o nazwisku Yaemon Kinoshita^[6]. Ojciec zmarł, gdy chłopiec miał 8 lat. Nosił wówczas imię Tōkichirō^[7]. Przeznaczony do klasztoru, w wieku piętnastu lat uciekł z domu i zaciągnął się na służbę u Yukitsuny Matsushity, dowódcy zamku Kunō w Hamamatsu w prowincji Tōtōmi (dziś zachodnia część prefektury Shizuoka), który był wasalem rodu Imagawa. W 1558 r. uciekł od Yukitsuny i wstąpił na służbę u Nobunagi Ody. Dzięki niebywałym zdolnościom przywódczym, szybko stał się jednym z najważniejszych ludzi w obozie człowieka, który zapoczątkował „zjednoczenie” kraju. Wsławił się przede wszystkim walkami z armią klanów Asai i Asakura na północ od prowincji Mino, Takeda na równinie Kantō i Mōri na zachodzie Honsiu.

Samodzielne rządy (1582–1598)

Po śmierci Nobunagi w 1582 r. pokonał pod Yamazaki wojska Mitsuhide Akechiego^[8]. Potem sukcesywnie usuwał z drogi do władzy kolejnych daimyo. W 1584 r. w bitwie pod Shizugatake zwyciężył wojska Katsuie Shibaty, który po przegranej bitwie popełnił samobójstwo^[9]. Wkrótce też podbił wszystkie cztery prowincje na Sikoku (Shikoku)^[10]. W sierpniu cesarz nadał mu tytuł regenta – kampaku.

Od tego momentu na drodze do kontroli nad całym krajem stały jeszcze dwa bardzo silne klany: Shimazu na Kiusiu (Kyūshū) i Hōjō w okolicy dzisiejszego Tokio. Pierwszy z nich usunął Hideyoshi w 1585 r^[11]. Jego licząca 120 tys. armia zmusiła Shimazu do podporządkowania się i wycofania do trzech prowincji: Satsuma, Osumi i Hyūga. Większą część ziem nadał swoim generałom, co było jego wypróbowaną strategią na pacyfikowanie zdobytych terenów.

Ziemie klanu Hōjō zostały podbite dopiero w 1590 r. W sierpniu tego samego roku daimyō ostatniego z niezależnych rodów popełnił samobójstwo w zamku Odawara obleganym przez wojska Ieyasu Tokugawy, który walczył u boku Hideyoshiego w zamian za nadanie prowincji Mikawa i Tōtomi. Od tej chwili Toyotomi przez swych wasali sprawował władzę nad całą ówczesną Japonią^[b].

Po 1590 r. Hideyoshi był zaprzątnięty kolejnymi podbojami. Ponoć pod koniec życia stał się niesamowicie pyszny i chciał sobie zapewnić boską cześć. Rozpoczął wojnę z Koreą, planując następnie podbój Chin. Jedna z teorii głosi, że wysyłając wojska feudalnych władców (daimyō) na kontynent, chciał osłabić wewnętrzną opozycję.

Początkowo najeźdźcy odnosili wielkie sukcesy. W maju Japończycy zajęli Seul, w czerwcu – Pjongjang. Z czasem jednak wojna zaczęła się przeciągać, a wojska japońskie – wycofywać się. Szczególnie dokuczał brak kontaktu z Japonią, odcięty przez koreańską flotę pod dowództwem admirała Yi Sun-sina. Swoje wojska do Korei wprowadziła także dynastia Ming, poproszona o pomoc przez Koreę, co zmusiło Hideyoshiego latem 1591 r. do negocjowania zawieszenia broni. Ponoć domagał się od Chińczyków cesarskiej córki za żonę. Ostatecznie zachował niewielkie tereny na południowym krańcu półwyspu.

Kolejna próba podboju Korei zakończyła się poniżającą klęską japońskiej floty pod Myeongnyang, gdzie 16 okrętów obrońców dało sobie radę ze 133 jednostkami Toyotomiego.

Ostatnie lata jego życia upłynęły na próbach zapewnienia bezpiecznej przyszłości swojemu narodzonemu w 1593 r. synowi, Hideyoriemu. Mimo utworzenia w 1598 r. Rady Regencyjnej, składającej się z pięciu najpotężniejszych ludzi w kraju – Ieyasu Tokugawy, Toshi’ie Maedy, Terumoto Mōriego, Hideie Ukity, Kagekatsu Uesugiego – po śmierci taikō rozpoczęła się ostatnia wojna domowa okresu Sengoku, w której Hideyori zginął, a władzę przejął Ieyasu Tokugawa, założyciel dynastii siogunów, która rządziła krajem do przewrotu znanego jako restauracją Meiji w 1868 r.

Został uznany za kami, poświęcona jest mu świątynia w Kioto, Toyokuni-jinja^[12]. Obok niej znajduje się Mimizuka, kopiec grobowy zawierający ponad 38 tys. nosów obciętych zabitym Koreańczykom przez wojska japońskie^[13].

Reformy Toyotomiego

Poza toczeniem zwycięskich wojen, Toyotomi zapisał się w historii jako wielki reformator. Nałożył między innymi na daimyō podatek zależny nie od powierzchni ziemi uprawnej, ale od rocznej wartości plonów mierzonych ilością koku (ok. 180 l) ryżu. Stale prowadzono też akcję rozbrajania chłopów i mnichów – od tej pory broń mogli posiadać jedynie samuraje (wielkie polowanie na miecze)^[14]. Jego edykty tworzyły bariery, które bardzo utrudniały przejście z klasy np. kupców do samurajów. Odbieranie ziemi wrogom i nadawanie wiernym wasalom miało służyć utrzymaniu supremacji i stabilizacji politycznej kraju. Znany ze swojego zamiłowania do herbaty upowszechnił ceremoniał picia herbaty, objeżdżając kraj z przenośnym pawilonem herbacianym nakrytym złotym liściem^[14].

Stosunek do chrześcijaństwa

Toyotomi, który podobnie jak Nobunaga zwalczał wpływy wielkich klasztorów buddyjskich, początkowo był przychylny chrześcijanom, jednak w czasie kampanii na Kiusiu w 18 czerwca 1587 jego stosunek zmienił się radykalnie^[15]. Wydał edykt, który zobowiązywał obcych misjonarzy do opuszczenia Japonii w ciągu 6 miesięcy. Dzień później wydał dekret, który pod karą śmierci zobowiązywał ich do wyjazdu w ciągu 20 dni^[15]. Edykty zabraniały także sprzedaży Japończyków w niewolę, zabijania koni i bawołów oraz spożywania ich mięsa, co utożsamiano z praktykami Europejczyków^[16]. Drugi edykt zabraniał przymuszania do przyjmowania chrześcijaństwa. Przez dłuższy czas wydane zakazy nie były skutecznie egzekwowane. Na rok przed śmiercią Hideyoshi nakazał uwięzić i torturować kilku misjonarzy hiszpańskich, portugalskich oraz nawróconych Japończyków^[16]. 26 męczenników z Nagasaki, gdzie ich ukrzyżowano, od roku 1969 wymienianych jest w katolickiej litanii do Wszystkich Świętych.

Zobacz też

Zamek Funai

Uwagi

↑ Słowniki japońskie kojarzą ten tytuł jednoznacznie z osobą Hideyoshiego, podając jego nazwisko jako jedno ze znaczeń.
↑ W tamtym czasie nie obejmowała ona Hokkaido, którego kolonizację Japończycy prowadzili w XIX wieku.

Przypisy

↑ Iskendrow 1991 ↓, s. 20,327–328.
↑ J.W. Hall: Japonia od czasów najdawniejszych do dzisiaj. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 121. ISBN 83-06-00205-9.
↑ ^a ^b Iskendrow 1991 ↓, s. 31.
↑ ^a ^b Mason i Caiger 1977 ↓, s. 146.
↑ Kenkyusha 1991 ↓, s. 1707.
↑ Iskendrow 1991 ↓, s. 25.
↑ Tubielewicz 1984 ↓, s. 232.
↑ Iskendrow 1991 ↓, s. 74–76.
↑ Iskendrow 1991 ↓, s. 85–90.
↑ Iskendrow 1991 ↓, s. 155–158.
↑ Iskendrow 1991 ↓, s. 162.
↑ Iskendrow 1991 ↓, s. 317.
↑ Nicholas D. Kristof: Japan, Korea and 1597: A Year That Lives in Infamy. 14 września, 1997. [dostęp 2008-09-22]. (ang.).
↑ ^a ^b Georgina Wilson-Powell. Kyoto. „Lonely Planet Traveller”, s. 50, listopad/grudzień 2013. Lonely Planet. ISSN 2306-6547.
↑ ^a ^b Iskendrow 1991 ↓, s. 163–169.
↑ ^a ^b Iskendrow 1991 ↓, s. 171–174.

Bibliografia

Achmed Iskendrow: Toyotomi Hideyoshi. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1991. ISBN 83-06-01966-0.
Jolanta Tubielewicz: Historia Japonii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1984. ISBN 83-04-01486-6.
R.H.P. Mason, J.G. Caiger: A History of Japan. Tokyo: Charles E. Tuttle Company, Inc., 1977. ISBN 978-0-8048-2097-4.
Nihon-no rekishi, Kabushiki-gaisha Shogakukan, Tokyo 1974
Kenkyusha's New Japanese-English Dictionary. Tokyo: Kenkyusha Limited, 1991. ISBN 4-7674-2015-6.

[5] Słowniki japońskie kojarzą ten tytuł jednoznacznie z osobą Hideyoshiego, podając jego nazwisko jako jedno ze znaczeń.

[13] W tamtym czasie nie obejmowała ona Hokkaido, którego kolonizację Japończycy prowadzili w XIX wieku.

[CITEREFIskendrow199120,327–328-1] Iskendrow 1991 ↓, s. 20,327–328.

[Hall1979-2] J.W. Hall: Japonia od czasów najdawniejszych do dzisiaj. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 121. ISBN 83-06-00205-9.

[CITEREFIskendrow199131-3] Iskendrow 1991 ↓, s. 31.

[CITEREFMasonCaiger1977146-4] Mason i Caiger 1977 ↓, s. 146.

[CITEREFKenkyusha19911707-6] Kenkyusha 1991 ↓, s. 1707.

[CITEREFIskendrow199125-7] Iskendrow 1991 ↓, s. 25.

[CITEREFTubielewicz1984232-8] Tubielewicz 1984 ↓, s. 232.

[CITEREFIskendrow199174–76-9] Iskendrow 1991 ↓, s. 74–76.

[CITEREFIskendrow199185–90-10] Iskendrow 1991 ↓, s. 85–90.

[CITEREFIskendrow1991155–158-11] Iskendrow 1991 ↓, s. 155–158.

[CITEREFIskendrow1991162-12] Iskendrow 1991 ↓, s. 162.

[CITEREFIskendrow1991317-14] Iskendrow 1991 ↓, s. 317.

[nyt-15] Nicholas D. Kristof: Japan, Korea and 1597: A Year That Lives in Infamy. 14 września, 1997. [dostęp 2008-09-22]. (ang.).

[lpt-16] Georgina Wilson-Powell. Kyoto. „Lonely Planet Traveller”, s. 50, listopad/grudzień 2013. Lonely Planet. ISSN 2306-6547.

[CITEREFIskendrow1991163–169-17] Iskendrow 1991 ↓, s. 163–169.

[CITEREFIskendrow1991171–174-18] Iskendrow 1991 ↓, s. 171–174.

[1]

[2]

[3]

[4]

[a]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[b]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]