Isep (Żywiec)
49°40′09″N 19°13′48″E/49,669167 19,230000
| Dzielnica Żywca | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Miasto | |
| W granicach Żywca |
1 stycznia 1950[1] |
| Tablice rejestracyjne |
SZY |
Położenie na mapie Żywca  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu żywieckiego  | |
| 49°40′09″N 19°13′48″E/49,669167 19,230000
| |
Isep – dawna wieś w powiecie żywieckim. Początkowo stanowiła osadę będącą przysiółkiem Sporysza[2], następnie doszło do jej usamodzielnienia i stała się siedzibą jednowioskowej gminy Isep[3]. Od 1934 należała do gminy Sporysz. 1 stycznia 1950 wieś została włączona w granice miasta Żywiec[1].
Isep był miejscowością położoną w rejonie ujścia Koszarawy do Soły[4], po prawej stronie od mostu na Sole i ciągnącą się wzdłuż linii kolejowej w kierunku Suchej. Zabudowania ulokowane były pomiędzy obecnymi ulicami Handlową i Węglową[5].
W jej granicach znajdowała się duża część Parku Arcyksiążęcego, a także południowa część dzisiejszej dzielnicy Śródmieście (Osiedle 700-lecia, Osiedle Parkowe, Osiedle Pod Grapą). Do Ispu należała też część ulicy Kościuszki od skrzyżowania z ul. Handlową do skrzyżowania z Węglową (obecnie teren Domu Towarowego „Centrum”), jednak obszar ten został włączony w granice administracyjne Żywca już w 1945[4]
Było to miejsce zamieszkania biedniejszej części okolicznej społeczności żydowskiej, trudniącej się przede wszystkim uprawą roli. Pomimo tego, nie brakowało tu lokali handlowych, jak choćby sklep zegarmistrzowski Klipsteina, który był położony w budynku zlokalizowanym w miejscu współczesnego Domu Towarowego „Centrum”, przy należącym do wsi fragmencie ul. Kościuszki[5].
Na terenie wsi położony był park przy pałacu arcyksiążęcym w Żywcu razem z Małą Synagogą[6].
Z inicjatywy Franciszka Augustina w latach 1829–1833 przeprowadzono umacnianie brzegów Soły na terenie Ispu i powstał tam wówczas także magazyn, folusz i młyn papierniczy[7]. Na terenie miejscowości w okresie międzywojennym działała Fabryka Likierów i Rosolisów Wilhelma Glasnera, a w 1921 otwarto zakład piernikarski[8].
31 grudnia 1910 Isep liczył 697 mieszkańców[9], natomiast według Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z 1921 wieś zamieszkiwało 579 osób, w tym 262 mężczyzn i 317 kobiet. 486 z nich zadeklarowało przynależność do kościoła rzymskokatolickiego, 90 było żydami, 2 należało do Kościoła Ewangelickiego, a 1 osoba do innego wyznania chrześcijańskiego. 565 osób przyznawało się do narodowości polskiej, 13 do niemieckiej, a 1 – do żydowskiej. Znajdowało się tu wówczas 67 budynków mieszkalnych[10].
Projekt przyłączenia wsi do Żywca rozpatrywany był przez miejscowe Starostwo Powiatowe już w 1921, jednak z uwagi na zamieszkiwanie na terenie Ispu przez Karola Stefana Habsburga, będącego największym płatnikiem podatków do Wydziału Powiatowego, inicjatywa ta spotkała się ze sprzeciwem[11]. 25 października 1939 Niemcy na czas okupacji włączyli Isep do miasta, ale po wyzwoleniu przywrócony został stan sprzed wojny[12][13]. Do ostatecznego, trwałego połączenia wsi z miastem doszło 1 stycznia 1950, kiedy w granice Żywca włączono również Zabłocie, Pawlusie, Sporysz i Kocurów[1].
Obecnie Ispem nazywany jest rejon ulic: Habdasówka, Isep, Nad Koszarawą i Pola Lisickich w żywieckiej dzielnicy Sporysz[14].
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Zmiana liczby ludności Ispu na przestrzeni lat 1880–1921[15][16][17][18][19]:
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Dz.U. z 1950 r. nr 3, poz. 22
- ↑ Isep (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 304.
- ↑ Dz.U. z 1934 r. nr 69, poz. 645
- ↑ a b Zdzisław Maria Okuljar, W dawnym Żywcu, Żywiec: Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej, 1997.
- ↑ a b Rafał Caputa, Ireneusz Jeziorski, Okruchy pamięci. Z dziejów Żydów na Żywiecczyźnie., Kraków: Wydawnictwo i Poligrafia Kurii Prowincjonalnej Zakonu Pijarów, 2000, s. 81.
- ↑ Gazeta Żywiecka - Żywieckie synagogi mają smutną historię. [dostęp 2017-10-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-01)].
- ↑ Rączka 2010 ↓, s. 87.
- ↑ Rączka 2010 ↓, s. 143.
- ↑ Piotr Szczepaniak, Powiat żywiecki i jego mieszkańcy w czasie I wojny światowej, Katowice: Uniwersytet Śląski w Katowicach, 2023, s. 19 [dostęp 2024-08-27].
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 i innych źródeł urzędowych, t. XII, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1925, s. 41.
- ↑ Klub Śrubka - Sporysz - Historia osady - dzielnicy
- ↑ Martyrologium mieszkańców Żywca, Węgierskiej Górki, Rajczy i innych w latach 1939-1945 (na podstawie książki Jerzego Klistały) [online], wgmedia.eu [dostęp 2024-08-14] [zarchiwizowane z adresu 2021-04-26].
- ↑ Rączka 2010 ↓, s. 238.
- ↑ Polskie Wydawnictwo Kartograficzne Polplan
- ↑ Jan Bigo, Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju, Lwów 1886, s. 74.
- ↑ Jan Bigo, Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju, Lwów 1897, s. 69.
- ↑ Jan Bigo, Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju, Lwów 1904, s. 62.
- ↑ Jan Bigo, Najnowszy skorowidz wszystkich miejscowości z przysiółkami w Królestwie Galicyi, Wielkiem Księstwie Krakowskiem i Księstwie Bukowińskiem z uwzględnieniem wszystkich dotąd zaszłych zmian terytoryalnych kraju, Lwów 1914, s. 83.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 i innych źródeł urzędowych, t. XII, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1925, s. 41.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Zofia Rączka, Żywiec. Rys historyczny od powstania miasta do 1939 r., Żywiec: Towarzystwo Miłośników Ziemi Żywieckiej, 2010, ISBN 978-83-60878-13-2.
