Iwane Orachelaszwili
 Orachelaszwili w latach 20. | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych Zakaukaskiej FSRR | |
| Okres |
od 21 stycznia 1931 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych Zakaukaskiej FSRR | |
| Okres |
od grudzień 1922 |
| Przynależność polityczna |
WKP(b) |
| Poprzednik |
powstanie urzędu |
| Następca | |
Iwane Orachelaszwili, gr. მამია ორახელაშვილი, ps. Mamija (ur. 29 maja?/10 czerwca 1881 w rejonie szorapańskim guberni kutaiskiej, zm. 11 grudnia 1937) – gruziński działacz komunistyczny, bolszewik, ofiara wielkiego terroru.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Według różnych źródeł pochodził z rodziny szlacheckiej lub też był z pochodzenia chłopem[1]. Rozbieżne informacje podawane są także w kwestii jego wykształcenia: o ile bez wątpienia był lekarzem, mógł być absolwentem wojskowej akademii medycznej (jako rok uzyskania dyplomu podawany jest 1908) lub też Uniwersytetu Charkowskiego i Akademii Medyczno-Chirurgicznej w Petersburgu[1]. W 1903 rozpoczął działalność w Socjaldemokratycznej Partii Robotników Rosji, opowiadając się w wewnątrzpartyjnym konflikcie po stronie frakcji bolszewickiej. Działał w Petersburgu, kilkakrotnie był z tego powodu aresztowany[1]. Od 1908 żył w obwodzie Nadkaspijskim i utrzymywał się z pracy lekarza. W czasie I wojny światowej był lekarzem wojskowym[1].
W 1917 stanął na czele Rady Delegatów Robotniczych we Władykaukazie[2]. W październiku tego samego roku wszedł również do Komitetu Kaukaskiego partii bolszewickiej[1]. Działał na terenie Demokratycznej Republiki Gruzji i w 1918 został tam aresztowany i uwięziony[2]. Odzyskał wolność na mocy rosyjsko-gruzińskiego traktatu pokojowego z 1920, gwarantującego komunistom gruzińskim swobodę działania. Wziął udział w przygotowaniach do powstania bolszewickiego w Gruzji, był członkiem gruzińskiego komitetu rewolucyjnego, a po radzieckim podboju Gruzji w lutym – marcu 1921 został sekretarzem Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii (bolszewików) Gruzji[1]. Od marca 1922 do kwietnia 1923 był przewodniczącym Rady Komisarzy Ludowych Gruzińskiej SRR[3].
Wbrew stanowisku większości kierownictwa gruzińskiej partii komunistycznej Orachelaszwili (razem z Szalwą Eliawą) poparł forsowaną przez Sergo Ordżonikidzego koncepcję utworzenia jednej zakaukaskiej republiki radzieckiej, łączącej ziemie gruzińskie, azerskie i ormiańskie[4]. W 1923 został kandydatem na członka Komitetu Centralnego WKP (b), zaś od października 1926 do stycznia 1934 był jego członkiem[1]. W 1926 przejął po Ordżonikidzem stanowisko pierwszego sekretarza Komitetu Centralnego Komunistycznej Partii Zakaukaskiej FSRR. Opowiadał się za pełną podległością Zakaukazia wobec Rosji[5]. Sprzeciwił się jednak wdrożeniu w Gruzji kolektywizacji wsi i towarzyszącym jej represjom wobec chłopów, za co został usunięty z piastowanego stanowiska[6]. W 1932 został zastępcą dyrektora Instytutu Marksa-Engelsa-Lenina, od 1934 do 1937 zasiadał w centralnej komisji rewizyjnej partii[1]. Wyjechał do Moskwy prawdopodobnie z powodu niemożności współpracy z Ławrientijem Berią[7]. Opublikował prace z historii ruchów rewolucyjnych na Kaukazie, w których wbrew tendencjom do fałszowania historii i wyolbrzymiania roli Stalina starał się rzetelnie przedstawiać fakty[1].
W czerwcu 1937 został aresztowany w Astrachaniu, następnie przewieziony do Tbilisi. Tam w więzieniu poddano go torturom, w czasie których NKWD domagało się od niego obciążenia zeznaniami Ordżonikidzego[8]. Według różnych źródeł został skazany na karę śmierci i rozstrzelany z wyroku trójki NKWD w Tbilisi lub zastrzelony przez Bachczo Kobułowa podczas przesłuchania na oczach swojej żony Mariam Mikeladze[1]. Podobny los spotkał w czasie wielkiej czystki większość starych działaczy bolszewickich Gruzji[8].
Represje objęły także jego rodzinę: żona zginęła zastrzelona w czasie przesłuchania, córka Ketewan była do 1955 więziona w łagrach, jej mąż, dyrygent Ewgeni Mikeladze został rozstrzelany[1]. Wszyscy zostali zrehabilitowani w latach 1954–1955[1]. Rehabilitacja Orachelaszwilego była jedną z pierwszych przeprowadzonych w Gruzji po śmierci Stalina i Berii w 1953[9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l Иван (Мамия) Дмитриевич Орахелавили.
- ↑ a b Materski 2010 ↓, s. 479.
- ↑ Materski 2010 ↓, s. 176.
- ↑ Materski 2010 ↓, s. 125.
- ↑ Materski 2010 ↓, s. 169.
- ↑ Materski 2010 ↓, s. 171.
- ↑ Materski 2010 ↓, s. 173.
- ↑ a b Materski 2010 ↓, s. 187.
- ↑ Materski 2010 ↓, s. 212.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- W. Materski: Gruzja. Warszawa: TRIO, 2010. ISBN 978-83-7436-219-1.