Jan I (książę Kleve)

Jan I
	; Jan I, obraz być może Rogiera van der Weyden, ok. 1460
	książę Kleve
Okres	od 1448; do 1481
Poprzednik	Adolf II
Następca	Jan II
	hrabia Mark
Okres	od 1461; do 1481
Poprzednik	Gerard
Następca	Jan II
	Dane biograficzne
Data urodzenia	14 stycznia 1419
Data śmierci	5 września 1481
Miejsce spoczynku	kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Kleve
Ojciec	Adolf II
Matka	Maria z Burgundii
Żona	Elżbieta z Burgundii
Dzieci	Jan II, Adolf, Engelbert, Dytryk, Maria, Filip
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jan I (ur. 14 stycznia 1419 r., zm. 5 września 1481 r.) – książę Kleve od 1448 r. i hrabia Mark od 1461 r.

Życiorys

Jan był najstarszym synem księcia Kleve i hrabiego Mark Adolfa II (III) oraz Marii z Burgundii. Młodość spędził na dworze dziadka ze strony matki, księcia Burgundii i hrabiego Flandrii Jana bez Trwogi, gdzie otrzymał dworskie wychowanie i kształcił się m.in. w sprawach wojennych. Przesiąkł tam burgundzką kulturą. W 1444 r. został wezwany przez ojca z powrotem do Kleve, aby poprowadzić kliwijskie wojska w wojnie z arcybiskupem Kolonii Dytrykiem z Moers o miasto Soest. Już w tym samym roku miasto poddało się Janowi, a w 1447 r. zdołał on przetrwać jego oblężenie.

W 1448 r. zmarł ojciec Jana i zastąpił go jako książę Kleve. Dzięki swym dyplomatycznym umiejętnościom zdołał zakończyć w 1449 r. konflikt z arcybiskupem, potwierdzając przynależność do Kleve spornych Soest i Xanten. Nie zdołał jednak przeprowadzić planu uniezależnienia swego księstwa od kościelnej zwierzchności arcybiskupa Kolonii. W kolejnych latach wybuchały następne konflikty z Dytrykiem z Moers: w 1450–1457 o obsadę biskupstwa w Münster (wybuch tego konfliktu zaskoczył Jana podczas pielgrzymki do Ziemi Świętej i Rzymu) oraz w 1462/1463 ponownie o Soest, a w latach 1467–1469 wojna z następcą Dytryka, Ruprechtem z Palatynatu. Jan zdołał jednak utrzymać swe zdobycze, a także złamać ambicje arcybiskupów pragnących dominacji Kolonii w północno-zachodniej Rzeszy.

Zwycięstwo w starciach z Kolonią Jan zawdzięczał także sojuszowi z bratem swej matki, księciem burgundzkim Filipem III Dobrym. W 1455 r. zacieśnił ten sojusz poślubiając Elżbietę, córkę Jana z Burgundii, hrabiego Étampes, Eu, Nevers i Rethel (pochodzącego z burgundzkiej linii Walezjuszów). Później wysłał też na wychowanie na dwór burgundzki swego pierworodnego syna Jana. Współpraca z Burgundią powodowała jednak wciąganie Kleve w sprawy polityczne potężniejszego sąsiada, m.in. zaangażowanie od 1465 r. w wojnę w Geldrii. Polityka ta dawała Kleve nabytki terytorialne (m.in. Goch, Lobith), jednak powodowała daleko idące uzależnienie od Burgundii. Wojny oraz utrzymanie dworu wzorowanego na burgundzkim rodziły też większe zapotrzebowanie na finanse.

W 1474/1475 r. Jan osobiście wspierał Karola Śmiałego podczas oblężenia Neuss. Po śmierci Karola próbował doprowadzić do ślubu swego pierworodnego syna Jana z dziedziczką Burgundii Marią. Po niepowodzeniu tego planu wsparł w staraniach o utrzymanie burgundzkiego dziedzictwa arcyksięcia Maksymiliana Habsburga, który został mężem Marii.

W 1461 r., po śmierci stryja Jana, Gerarda, który nie pozostawił męskich potomków, Jan odziedziczył hrabstwo Mark, odtąd już na stałe połączone z Kleve. Dzięki temu znacznie zwiększył terytorium swego władztwa i podniósł polityczne znaczenie Kleve. Dziedzicem Jana w Kleve i Mark został jego najstarszy syn Jan II; młodszy syn Engelbert został potem hrabią Nevers (dziedziczką tego księstwa była żona Jana i matka Engelberta, Elżbieta). Jan został pochowany w kolegiacie w Kleve.

Rodzina

Ze związku Jana z Elżbietą z Burgundii pochodziło sześcioro dzieci:

Jan II (1458–1521), następca ojca jako książę Kleve i hrabia Mark,
Adolf (1458–1498), kanonik w Leodium,
Engelbert (1462–1506), hrabia Nevers,
Dytryk (1464–?),
Maria (1465–1513),
Filip (1467–1505/1503), biskup Nevers, Amiens i Autun.

Bibliografia

Wilhelm Janssen: Johann I., Herzog von Kleve (seit 1448). W: Neue Deutsche Biographie. T. 10. Berlin: Duncker & Humblot, 1974, s. 492–493. [dostęp 2016-01-19].
Woldemar Harleß: Johann I., Herzog von Cleve und Graf von der Mark. W: Allgemeine Deutsche Biographie. T. 14. Leipzig: Verlag von Dunckler & Humblot, 1881, s. 208–210. [dostęp 2016-01-19].
Manuel Hagemann: Johann I. (1419-1481), Herzog von Kleve (1448-1481). [w:] Portal Rheinische Geschichte [on-line]. 2013-03-08. [dostęp 2016-01-19].
Johann I., Herzog von Kleve (1448-1481), Graf von Mark-Altena. [w:] Genealogie Mittelalter: Mittelalterliche Genealogie im Deutschen Reich bis zum Ende der Staufer: Materialsammlung [on-line]. [dostęp 2016-01-19].
Johann I. Herzog v.Cleve Graf v.d.Mark. [w:] WW-Person [on-line]. [dostęp 2016-01-19].