Jan Józef Liszka
 Jan Liszka w latach 30. XX w. | |
 starszy sierżant
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
             
| |
Jan Józef Liszka, ps. Śmiały (ur. 20 marca 1897 w Rzepienniku Suchym, zm. 7 marca 1949 w Burton on the Wolds) – legionista, uczestnik I i II wojny światowej, więzień łagru i uczestnik bitwy o Monte Cassino.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Dzieciństwo i młodość
[edytuj | edytuj kod]Pochodził z rodziny chłopskiej od wieków zamieszkałej we wsi Stronie, parafia Przyszowa nieopodal Limanowej. Jego ojciec Maciej był wójtem gminy, a matka Maria z Sullaków kierowniczką szkoły. Jego stryjną (siostra ojca) była Zofia (Serapiona) Liszka, późniejsza przełożona domu zakonnego Zgromadzenia Sióstr Służebniczek Bogarodzicy Dziewicy Niepokalanie Poczętej w Dębicy, Sprawiedliwa wśród narodów Świata[1]. Patriotyczna i hołdująca wykształceniu atmosfera domu rodzinnego (starsza siostra Jana – Aniela także nauczycielka, poślubiła kierownika szkoły w Łukowicy, Rocha Kosińskiego[2]) spowodowała zainteresowanie młodego Liszki sprawą niepodległościową. Po ukończeniu szkoły ludowej w rodzinnym Stroniu, uczęszczał do gimnazjum w Nowym Sączu. Od 1913 roku członek Związku Strzeleckiego w Nowym Sączu, pod pseudonimem Śmiały, gdzie poznał się m.in. z Zygmuntem Berlingiem i Bronisławem Pierackim[3].
Legiony i wojna
[edytuj | edytuj kod]1 sierpnia 1914 roku pod dowództwem Kazimierza Pierackiego wyruszył z kompanią strzelców w stopniu starszego szeregowego do Krakowa, gdzie wcielono go do 13 kompanii tworzącego się 1 pułku Strzelców Legionów Polskich. Z tą jednostką (przemianowaną później na kompanię 2 baonu 2-go pułku 1 Brygady) przebył całą kampanię do dnia 15 listopada 1915. Służył w okm 3. pp II Brygady LP. 28 IX 1914 wyruszył na front karpacki, kolejno uczestniczył w kampanii besarabsko-bukowińskiej i wołyńskiej. Pozostawał na froncie do 6 X 1916. W IV 1917 wymieniony we wniosku o odznaczenie austr. Krzyżem Wojskowym Karola i kolejno, jako st. szer. w spisie oficerów, podoficerów i żołnierzy skierowanych na 3. Kurs Wyszkolenia. Po kryzysie przysięgowym (VII 1917) służył w 3. pp Polskiego Korpusu Posiłkowego[4]. Był dwukrotnie ranny (23 grudnia 1914 pod Łowczówkiem, zaś 4 sierpnia 1915 r. pod Samoklęskami). Po wyleczeniu się z ran został przydzielony do 2 kompanii baonu zapasowego Nr 1 w Kozienicach, a następnie do 3 pułku piechoty 2 Brygady Legionów Polskich, walczącej nad Styrem.
W czasie przejścia 2 brygady do korpusu generała Józefa Dowbor-Muśnickiego przez linię frontu pod Rarańczą 15 lutego 1918 został ranny po raz trzeci i internowany przez władze austriackie w Szaldobos na Węgrzech. Po zakończeniu wobec niego śledztwa wcielony do 20 pułku piechoty armii austriackiej i wysłany na front włoski. Następnie przeniesiony do 10 kompanii lotniczej w Krakowie w charakterze ucznia-pilota. Tu służył w stopniu sierżanta pod komendą hauptmanna Romana Florera[5]. W chwili odzyskania niepodległości pozostał nadal w tym oddziale, przemianowanym na 2 pułk lotniczy. Służył kolejno w 2 Ruchomym Parku Lotniczym, 7-mej i 14-tej eskadrze lotniczej[6].
Życie rodzinne i społeczne
[edytuj | edytuj kod]
W roku 1921 Jan Liszka ożenił się z Heleną z domu Guszcza (Huszcza), córką Bazylego i Kamili[7]. Razem z żoną zamieszkał na działce siedliskowej w Michałówce[8] nieopodal miejscowości Deraźne[9], o powierzchni 20 hektarów, otrzymanej na podstawie ustawy o nadaniu ziemi żołnierzom Wojska Polskiego w 1923 roku[10].
Jan Liszka ze związku z Heleną pozostawił dzieci: córkę Irenę ur. 1922[11], syna Leopolda ur. 1924 – późniejszego żołnierza 1 Korpusu, uczestnika walk o Berlin i majora lotnictwa, oraz syna Romualda Jerzego ur. 1928[12].
W 1925 roku przeszedł do rezerwy i został przyjęty w charakterze podoficera zawodowego w 24 pułku piechoty w[13] Łucku. Pozostawał w służbie do 1 stycznia 1939, kiedy przeszedł w stan spoczynku w stopniu starszego sierżanta. Po opuszczeniu wojska pracował na gospodarstwie, pełnił funkcję podwójciego gminy Deraźne oraz udzielał się w organizacjach społecznych. Był członkiem Związku Strzeleckiego i Związku Rezerwistów.
W czasie II wojny światowej
[edytuj | edytuj kod]Nie brał czynnego udziału w kampanii jesiennej 1939. Mianowany na stanowisko członka Komisji skupu No 1 w Deraźnem, pełnił funkcje do czasu wkroczenia Armii Czerwonej.
Internowany wraz z żoną i młodszym synem (starsze dzieci były wówczas w szkole w Łucku), został wywieziony na Syberię, do obozu pracy Tiesowaja koło Riabowa w obwodzie archangielskim, gdzie przebywał prawie dwa lata[14].
Po podpisaniu układu Sikorski-Majski z 3 lipca 1941, wraz z innymi polskimi żołnierzami odzyskał wolność i został przyjęty do formowanych Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR gen. dyw. Władysława Andersa. Wraz z II Korpusem w 3 Dywizji Strzelców Karpackich przeszedł szlak cały szlak bojowy. Brał udział w bitwie o Monte Cassino[15].
Ostatnie lata
[edytuj | edytuj kod]Zdemobilizowany w 1947 r., nie powrócił do Polski, obawiając się represji stalinowskich. Pozostał wraz z żoną i młodszym synem na emigracji w Wielkiej Brytanii. Zmarł 7 marca 1949 w Burton on the Wolds, w Leicestershire[16], tam również został pochowany.
Jan Liszka pozostawił po sobie pamiętniki i listy z frontu (obecnie w opracowaniu).
Upamiętnienie
Jan Liszka jest bohaterem filmu autorstwa Bartłomieja i Juliana Czech-Kosińskich, zgłoszonego do konkursu IPN „Kamienie Pamięci – Nieznany Bohater Niepodległości” w roku 2018[17]. Jest nadto bohaterem jednego z opowiadań książki Bartłomieja Czech-Kosińskiego „Opowieści z Kosianki”[18]
Odznaczenia i wyróżnienia
[edytuj | edytuj kod]Polskie:
- Krzyż Niepodległości (10.05.1932)[19]
- Krzyż Walecznych 1918-1920 – dwukrotnie[20]
- Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami
- Medal Wojska
- Brązowy Krzyż Zasługi
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[21]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[22]
- Srebrny Medal za Długoletnią Służbę
- Brązowy Medal za Długoletnią Służbę
- Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino
Zagraniczne:
- Italy Star (Wielka Brytania)
- 1939–1945 Star (Wielka Brytania)
- Defence Medal (Wielka Brytania)
- War Medal 1939–1945 (Wielka Brytania)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Tomasz Frydel, Michał Kalisz, Elżbieta Rączy, Dzieje społeczności żydowskiej powiatu gorlickiego podczas okupacji niemieckiej 1939–1945, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” (13), 2017, s. 776–783, DOI: 10.32927/zzsim.387, ISSN 2657-3571.
- ↑ Bartłomiej Czech-Kosiński, Almanach rodu Kosińskich, Kraków 2017, ISBN 978-83-939994-4-6, s. 41–46; Opowieści z Kosianki, Kraków 2016, ISBN 978-83-939994-2-2, s. 133 i n.
- ↑ Życiorys Jana Liszki spisany 21 sierpnia 1931 r. w aktach Centralnego Archiwum Wojskowego.
- ↑ Żołnierze Niepodległości [online], zolnierze-niepodleglosci.pl [dostęp 2023-10-03].
- ↑ NeoServer, Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie [online] [dostęp 2023-10-03] (pol.).
- ↑ Wniosek o odznaczenie Krzyżem niepodległości z 20 lipca 1932 r., Karta rejestracyjna Nr 36 2-giego Ruchomego Parku Lotniczego z 30 kwietnia 1921 r.; kwestionariusz Biura komitetu Krzyża i medalu Niepodległości z 28 lipca 1932 r.; kwestionariusz Biura komitetu Krzyża i medalu Niepodległości z 17 sierpnia 1935 r.; Wniosek o przyznanie starszemu sierżantowi zawodowemu Liszce Janowi Bronzowego Krzyża Zasługi – w aktach Centralnego Archiwum Wojskowego; B. Czech-Kosiński, Almanach rodu Kosińskich, Kraków 2017, s. 55–59.
- ↑ Oświadczenie Heleny Liszki przed notariuszem publicznym z lutego 1962 z Cambridge, hrabstwo Cambridge, Wielka Brytania.
- ↑ https://kresy.genealodzy.pl/zbior/pdf/osadnicy_wojskowi.pdf (26.01.2018). Więcej informacji na stronie http://wolyn.republika.pl/opisy/derazne-03.html.
- ↑ http://wolyn.republika.pl/opisy/derazne-03.html błędnie podaje, że Jan Józef Liszka mieszkał w tej miejscowości, podczas gdy w rzeczywistości był mieszkańcem nieodległej Michałówki.
- ↑ Protokół oddania w posiadanie Jana Liszki działki ziemi Nr 3 z 22 czerwca 1923 r.
- ↑ Świadectwo narodzenia Iriny Iwanownej Liszki z dnia 28 marca 1950 r., Ukraińska SSR nr 282.
- ↑ Decyzja o ustaleniu treści aktu urodzenia Romualda Jerzego Liszki z 20 marca 1962 r., Prezydium Dzielnicowej Rady Narodowej Warszawa-Śródmieście, Wydział Spraw Wewnętrznych, SW-I-5/157/97/62.
- ↑ Wojskowe Biuro Historyczne [online], wp.mil.pl [dostęp 2024-06-07] (pol.).
- ↑ Listok o nietrudosposobnosti z 6 lutego 1941 r., EC, Nr 099605.
- ↑ http://odkrywca.pl/lista-nazwisk-zolnierzy-ii-korpusu-polskiego,651279.html (26.01.2018).
- ↑ Certified c opy of an entry of death z dnia 21 kwietnia 1949 r., IM 904419; Akt zgonu wystawiony przez High Court of Justice. The District Probate Registry at Leicester z dnia 9 maja 1949 r., Nr 7.
- ↑ Instytut Pamięci Narodowej, Kamienie Pamięci. Nieznany bohater niepodległości [online], Instytut Pamięci Narodowej [dostęp 2023-10-03] (pol.).
- ↑ Bartłomiej Czech-Kosiński, Opowieści z Kosianki, Kraków 2016, s. 133–144.
- ↑ Zarządzenie o nadaniu Krzyża Niepodległości z Mieczami, Krzyża Niepodległości i Medalu Niepodległości. M.P. z 1932 r. nr 167, poz. 198
- ↑ Rozkaz M.S.Wojsk. L.12799/22.
- ↑ Rozkaz 27 D.P. Nr 25/28.
- ↑ Rozkaz 27 D.P. Nr 28/28.