Janowiec retam

Janowiec retam
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	Retama
Gatunek	janowiec retam
	Nazwa systematyczna
	Retama raetam (Forssk.) Webb
Synonimy
	Genista raetam Forssk.;
	Genista raetam Forssk.;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Janowiec retam, retam (Retama raetam (Forssk.) Webb) – gatunek rośliny z rodziny bobowatych (Fabaceae Lindl.). Występuje w Afryce Zachodniej Maroko, Tunezja, Algieria, Libia, Zachodnia Sahara), Europie (Anglia, Sycylia) i Azji Zachodniej (Izrael, Jordania, Liban, Syria, Arabia Saudyjska, półwysep Synaj)^[4].

Morfologia

Pokrój: Krzew zazwyczaj o wysokości do 3 m, ale może osiągnąć nawet 6 m. Pędy młodych roślin pokryte są długimi włosami, ale z wiekiem stają się miękkie bezwłose. Gałęzie zwisające^[5].
Liście: Bardzo drobne, o długości zaledwie 5 mm i szerokości zaledwie ok. 1 mm Pojawiają się tylko na krotki okres, przez większą część roku pędy są bezlistne^[5].
Kwiaty: Białe kwiaty motylkowe, podobne do kwiatów groszku. Wyrastają w 5-15 kwiatowych kwiatostanach^[5].
Owoc: Jedno lub dwunasienny strąk. Po dojrzeniu nie otwiera się, lecz opada na ziemię.

Biologia i ekologia

Sklerofit, rosnący w zaroślach, lasach, na stepach, pustyniach i półpustyniach, często w warunkach ekstremalnie pustynnych. Roślina przystosowana do życia w warunkach pustynnych. Brak liści zmniejsza transpiracę, roślina przeprowadza fotosyntezę głównie za pomocą zielonych pędów. Bardzo długie (do 20 m) i nie rozgałęzione korzenie umożliwiają poszukiwanie i pobieranie wody z dużego obszaru. Kwitnie od lutego do kwietnia^[6]^[5].

Zastosowanie

Drewno janowca wykorzystywano do produkcji węgla drzewnego. Janowiec uważano za najlepszy do tego celu, gdyż wytworzony z niego węgiel dawał bardzo mało dymu. Było to istotne, bo palono nim wewnątrz pomieszczeń, gdzie dym był niepożądany^[6]. Pozostałości węgla drzewnego z retamu znaleziono w wykopaliskach datowanych na 12-9 wiek p.n.e. w krainie Edomu^[5].
Pędy i owoce stanowią paszę dla bydła^[5].
Drewna janowca używano do palenia kadzideł^[6].
Beduini wywaru z liści retamu używają do przemywania ran i miejsc zapalnych na skórze^[5].
Ludy pustynne naparem z retamu poją zwierzęta chore na brucelozę^[5].

Udział w kulturze

Janowiec wymieniony jest w kilku miejscach Biblii, np. w 1 Krl 19,3-4 jest tekst „ ... usiadł pod jednym z janowców”. Janowiec kryje się też w tych fragmentach Biblii, gdzie mowa o węglu drzewnym. Niektórzy znawcy roślin biblijnych uważają, że jałowiec retam jest wymieniony w cytacie z Księgi Hioba (30,4). W Biblii Tysiąclecia przetłumaczono go tak: „Żywią się malwą i liśćmi krzewów. Chlebem ich – korzeń jałowca”. Tłumaczenie to jest błędne, użyte w oryginale hebrajskim słowo rotem oznacza bowiem janowiec, a dokładniej janowiec retam, ten gatunek bowiem występuje w Izraelu i odpowiada opisom. Problem jednak jest: korzeń janowca jest niejadalny (podobnie zresztą jak korzeń jałowca, ten nawet jest trujący). Rozwiązaniem według N.H. Moldenke, A.L. Moldenke mogłaby być roślina Cynomorium coccineum, która pasożytuje na korzeniach janowca i jest jadalna. Według J. Maillata i S. Maillata rozwiązaniem jest inna roślina Cistanche tubulosa, która również pasożytuje na korzeniach janowca i również jest jadalna^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2012-12-18].
↑ The Plant List. Retama raetam (Forssk.) Webb. [dostęp 2015-01-03].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Flowers in Israel. [dostęp 2015-01-03].
↑ ^a ^b ^c ^d Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).

[TPL-3] The Plant List. [dostęp 2012-12-18].

[4] The Plant List. Retama raetam (Forssk.) Webb. [dostęp 2015-01-03].

[israel-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Flowers in Israel. [dostęp 2015-01-03].

[rb-6] Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]