Julius Juzeliūnas

Julius Juzeliūnas
	; Julius Juzeliūnas na litewskim znaczku pocztowym, 2016
Data i miejsce urodzenia	20 lutego 1916 ; Čepolė
Pochodzenie	litewskie
Data i miejsce śmierci	15 czerwca 2001 ; Wilno
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	kompozytor
	Odznaczenia

Julius Juzeliūnas (ur. 20 lutego 1916 w Čepolė koło Žeimelis^[1]^[2]^[3], zm. 15 czerwca 2001 w Wilnie^[3]) – litewski kompozytor.

Życiorys

Początkowo pracował jako szewc i robotnik rolny, muzyką zainteresował się dopiero po odbyciu służby wojskowej, w 1939 roku podejmując naukę w średniej szkole ogólnokształcącej dla dorosłych oraz naukę gry na organach i altówce w szkole muzycznej w Szawlach^[1]. W latach 1944–1948 uczył się kompozycji w konserwatorium w Kownie u Juliusa Gaidelisa^[1]. Od 1949 do 1952 roku odbył studia aspiranckie w Konserwatorium Leningradzkim w klasie kompozycji Wiktora Wołoszyna^[1]. W 1952 roku objął klasę kompozycji w konserwatorium w Wilnie^[1]^[2]. W 1954 roku uzyskał stopień doktora na podstawie pracy o wykorzystaniu ludowej pieśni litewskiej w twórczości symfonicznej współczesnych kompozytorów litewskich, w 1972 roku obronił habilitację^[1]. Do jego uczniów należeli Romuald Twardowski, Antanas Rekašius, Feliksas Bajoras, Mindaugas Urbaitis i Onutė Narbutaitė^[1].

Odznaczony został Orderem Lenina (1954)^[1] oraz Krzyżem Oficerskim Orderu Wielkiego Księcia Giedymina (1996)^[4].

Twórczość

Początkowo pozostawał pod wpływem stylistyki neoromantycznej^[1], później podporządkował się wymogom obowiązującego socrealizmu^[1]^[2]. Na początku lat 60. XX wieku skoncentrował się na problemie stworzenia nowej harmoniki, opartej o wzorce zaczerpnięte z litewskiego folkloru muzycznego^[1]. W pracy Akordo sandaros klausimu (wyd. Kowno 1972) przedstawił własny teoretyczny system skalowo-harmoniczny, oparty na ludowych formach wielogłosowości i właściwościach strukturalnych melosu ludowego^[1]. Jego konkretne zastosowania ulegały ewolucji od akordów nietercjowych, przez kilkudźwiękowe modele melodyczne, aż po pełną skalę dwunastodźwiękową^[1].

Wybrane kompozycje

(na podstawie materiałów źródłowych^[1]^[2])

Utwory orkiestrowe

6 symfonii (I 1948, II 1949–1951, III „Žmogaus lyra” na baryton, chór mieszany i orkiestrę 1965, IV 1971–1981, V 1974, VI „Lygumų giesmės” na chór żeński i orkiestrę smyczkową 1982)
Herojinė poema (1949)
Poemat koncertowy na orkiestrę smyczkową (1961)
suita Afrikietiški eskizai (1962)
poemat symfoniczny Passacaglia (1962)
Koncert na organy, skrzypce i orkiestrę smyczkową (1963)
Concerto grosso na smyczki, kwintet dęty i fortepian (1966)
Dionysia (1992)

Utwory kameralne

4 kwartety smyczkowe (I 1962, II 1966, III 1969, IV „Raga a quattro” 1980)
2 sonaty fortepianowe (1947)
Sonata na obój i klarnet (1971)
Sonata na skrzypce i fortepian (1972)
Sonata na róg (1975)
Sonata na skrzypce i wiolonczelę (1977)
Dyptyk, Passacaglia i Toccata na organy i skrzypce (1981)
Ragamalika na kwintet dęty (1982)
Symfonia na organy (1984)
Koncert na klarnet i kwartet smyczkowy (1985)
kwartet Flobo-Clavio na flet, obój, klawesyn i wiolonczelę (1987)
Kaleidophony No. 1 na flet, klarnet basowy i fortepian (1992)
Kaleidophony No. 2 na fortepian (1994)

Utwory wokalno-instrumentalne

Koncert na tenora i orkiestrę symfoniczną (1955)
kantata Pelenųlopšine na mezzosopran, chór mieszany i orkiestrę (1963)
8 sutartinės na głos i fortepian lub zespół instrumentów ludowych (1969)
sonata Melika na sopran i organy (1973)
symfonia-oratorium Cantus magnificat na mezzosopran, bas, 2 chóry, organy i orkiestrę symfoniczną (1979)
kantata Gėlių kalbėjimas na sopran i kwartet smyczkowy lub organy (1985)

Opery

Sukilėliai (1957)
Žaidimas (1968)

Balety

Ant mariųkranto (1958)
Andromeda (1982)
Lokis (1997)

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 4. Część biograficzna hij. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1993, s. 518. ISBN 83-224-0453-0.
↑ ^a ^b ^c ^d Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 3 Haar–Levi. New York: Schirmer Books, 2001, s. 1795–1796. ISBN 978-0-02-865528-4.
↑ ^a ^b Boleslovas Zubrickas: Lietuvių kompozitoriai. Enciklopedinis žinynas. Vilnius: Vaga, 2004, s. 181. ISBN 5-415-01734-8.
↑ Apdovanotų asmenų duomenų bazė. [dostęp 2021-05-02]. (lit.).

[encmuz-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 4. Część biograficzna hij. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1993, s. 518. ISBN 83-224-0453-0.

[baker-2] Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 3 Haar–Levi. New York: Schirmer Books, 2001, s. 1795–1796. ISBN 978-0-02-865528-4.

[zubrickas-3] Boleslovas Zubrickas: Lietuvių kompozitoriai. Enciklopedinis žinynas. Vilnius: Vaga, 2004, s. 181. ISBN 5-415-01734-8.

[archyvas-4] Apdovanotų asmenų duomenų bazė. [dostęp 2021-05-02]. (lit.).

[1]

[2]

[3]

[4]