Kakadu palmowa

Kakadu palmowa
	Probosciger aterrimus
	(J.F. Gmelin, 1788)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	papugowe
Rodzina	kakaduowate
Podrodzina	kakadu
Plemię	Proboscigerini; Mathews, 1916
Rodzaj	Probosciger; Kuhl, 1820
Gatunek	kakadu palmowa
Synonimy
	Plemienia: Microglossini Hogg, 1846; Gatunku: Psittacus aterrimus J.F. Gmelin, 1788; Microglossus aterrimus stenolophus van Oort, 1911; Solenoglossus aterrimus macgillivrayi Mathews, 1912;
	Plemienia: Microglossini Hogg, 1846; Gatunku: Psittacus aterrimus J.F. Gmelin, 1788; Microglossus aterrimus stenolophus van Oort, 1911; Solenoglossus aterrimus macgillivrayi Mathews, 1912;
Podgatunki
	P. a. stenolophus (van Oort, 1911); P. a. goliath (Kuhl, 1820); P. a. aterrimus (J.F. Gmelin, 1788); P. a. macgillivrayi (Mathews, 1912);
	P. a. stenolophus (van Oort, 1911); P. a. goliath (Kuhl, 1820); P. a. aterrimus (J.F. Gmelin, 1788); P. a. macgillivrayi (Mathews, 1912);
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kakadu palmowa^[4], żałobnica palmowa^[10], kakadu wielka^[11] (Probosciger aterrimus) – gatunek dużego ptaka z rodziny kakaduowatych (Cacatuidae). Zamieszkuje niziny Nowej Gwinei, do wysokości 1300 m n.p.m., występuje także na pobliskich wyspach. W Australii zamieszkuje tylko półwysep Jork. Jest jedynym przedstawicielem plemienia Proboscigerini^[4] i rodzaju Probosciger^[4]^[12].

Podgatunki i zasięg występowania

Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wyróżnia cztery podgatunki P. aterrimus^[12]:

P. a. stenolophus – wyspa Yapen, północna i wschodnia Nowa Gwinea
P. a. goliath – wyspy u zachodnich wybrzeży Nowej Gwinei, zachodnia, środkowa i południowo-wschodnia Nowa Gwinea. Proponowano wydzielenie z niego podgatunków alecto i intermedius, lecz nie są one obecnie uznawane.
P. a. aterrimus – Wyspy Aru i Misool
P. a. macgillivrayi – południowa Nowa Gwinea, półwysep Jork (północno-wschodnia Australia)

Etymologia

Probosciger: łac. proboscis, proboskidis „pysk, trąba”, od gr. προβοσκις proboskis, προβοσκιδος proboskidos „pysk, trąba”; -ger „noszący”, od gerere „nosić”^[13].
aterrimus: nieudokumentowane łac. aterrimus „bardzo czarny, najczarniejszy”, forma wyższa od ater „czarny”^[14].
stenolophus: gr. στηνος stēnos cienki, smukły; λοφος lophos „grzebień, czub”^[15].
goliath: Goliat z Gat, biblijny gigant filistyński, zabity przez chłopca o imieniu Dawid^[16].
macgillivrayi: dr William David Kerr MacGillivray (1867–1933), australijski lekarz, przyrodnik, owolog^[17].

Charakterystyka

Wygląd zewnętrzny: Duża kakadu o ostrym, potężnym, ciemnoszarym dziobie, jest jednolicie czarno umaszczona, z czubem na głowie składającym się z piór w kształcie sierpa, który może stroszyć. Jedyna kolorowa plama w czarnym upierzeniu to pomarańczowa skóra na nieopierzonych policzkach (u samic dziób i plamy są mniejsze). U zdenerwowanego ptaka przybiera kolor szkarłatny. Skrzydła i długi ogon są zaokrąglone.
Rozmiary: długość ciała: 50–63 cm, rozpiętość skrzydeł: 70–100 cm
Masa ciała: samiec 545–1092 g, samica 503–950 g
Zachowanie: Chętnie przebywają na bezlistnych drzewach, które wystają ponad kopułę lasu deszczowego lub eukaliptusowego. Żyją w parach lub w grupach składających się z pięciu lub sześciu ptaków. Śpią osobno. Samce są terytorialne i przepędzają rywali ze swojego terytorium. Samiec zajmując jakieś terytorium, bierze w palce kawałek gałęzi i uderza nią w suchy, pusty pień^[18]. Wydają różne dźwięki (gwizdy, niski skrzek lub zawodzące wołanie), które niosą się daleko. Wysokość tonu tych dźwięków jest różna, czasami bardzo wysoka.
Długość życia: W niewoli do 56 lat (samica w London Zoo); według niepotwierdzonych informacji samiec w australijskim zoo dożył do 80–90 lat^[19]. Brak informacji o długości życia osobników na wolności^[19].

Środowisko

Tropikalne lasy deszczowe i galeriowe oraz obrzeża lasów; w Australii także w drzewostanach eukaliptusowych.

Pożywienie

Żywią się dużymi nasionami o twardych łupinach, a także owocami, jagodami i pąkami.

Lęgi

Zachowania godowe: Sezon rozrodczy rozpoczyna się w sierpniu. Podczas toków samiec i samica z nastroszonymi czubami kłaniają się, tupiąc nogami.
Gniazdo: Budowane jest w dużych dziuplach drzew, w których tworzą platformę z gałęzi.
Jaja i wysiadywanie: Samica składa tylko jedno białe jajo, które wysiaduje sama przez 33–35 dni. W tym czasie jest karmiona przez samca.
Pisklęta: Młode po wykluciu jest nagie, pozbawione puchu. W gnieździe pozostaje około 100–110 dni, gdzie jest dokarmiane przez obydwoje rodziców. Po opuszczeniu gniazda jest jeszcze karmione przez około 6 tygodni. Dojrzałość płciową osiągają w wieku 7–8 lat.

Status zagrożenia i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje kakadu palmową za gatunek bliski zagrożenia (NT – Near Threatened). Całkowita wielkość populacji jest szacowana na 260000-640000 dorosłych odobników. Trend liczebności populacji uznaje się za spadkowy ze względu na niszczenie siedlisk i odłów przez ludzi. Populacja podgatunku macgillivrayi jest stabilna i liczy około 3000 osobników^[9]^[20].

Gatunek ten jest ujęty w I załączniku konwencji waszyngtońskiej (CITES)^[21].

Przypisy

↑ Probosciger aterrimus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ Probosciger, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2011-02-10] (ang.).
↑ Kuhl 1820 ↓, s. 12.
↑ ^a ^b ^c ^d Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Plemię: Proboscigerini Mathews, 1916 (wersja: 2023-09-28). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-10-18].
↑ J.F. Gmelin: Caroli a Linné. Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 13. T. 1. Lipsiae: impensis Georg. Emanuel. Beer, 1788, s. 330. (łac.).
↑ E.D. van Oort. An undescribed form of Microglossus aterrimus. „Notes from the Leyden Museum”. 33 (2–3), s. 240, 1911. (ang.).
↑ G.M. Mathews. A Reference-List to the Birds of Australia. „Novitates zoologicae”. 18 (3), s. 261, 1911–1912. (ang.).
↑ Kuhl 1820 ↓, s. 92.
↑ ^a ^b BirdLife International, Probosciger aterrimus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2023, wersja 2023-1 [dostęp 2023-12-14] (ang.).
↑ P. Mielczarek, W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 104, 1999. ISSN 0550-0842.
↑ Kakadu. onet.wiem. [dostęp 2014-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-11)].
↑ ^a ^b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Parrots, cockatoos. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-09-15]. (ang.).
↑ Probosciger, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-17] (ang.).
↑ aterrimus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-17] (ang.).
↑ stenolophus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-17] (ang.).
↑ goliath, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-17] (ang.).
↑ macgillivrayi, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-17] (ang.).
↑ Probosciger – Kakadu palmowa. Woliera. [dostęp 2011-02-10].
↑ ^a ^b S. Murphy, S. Legge, R. Heinsohn. The breeding biology of palm cockatoos (Probosciger aterrimus): a case of a slow life history. „J. Zool., Lond.”. 261, s. 327–339, 2003. DOI: 10.1017/S0952836903004175. (ang.).
↑ Species factsheet: Probosciger aterrimus. BirdLife International, 2020. [dostęp 2020-09-17]. (ang.).
↑ Probosciger aterrimus, [w:] Species+ [online], UNEP-WCMC, CITES Secretariat [dostęp 2023-10-18] (ang.).

Bibliografia

H. Kuhl. Conspectus psittacorum. Cum specierum definitionibus, novarum descriptionibus, synonymis et circa patriam singularum naturalem adversariis, adjecto indice museorum, ubi earum artificiosae exuviae servantur. „Nova Acta Physico-medica Academiae Caesareae Leopoldino-Carolinae Naturae Curiosorum”. 10 (1), s. 1–104, 1820. (łac.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Palm Cockatoo (Probosciger aterrimus). [w:] Parrot Encyclopedia [on-line]. World Parrot Trust. [dostęp 2020-09-17]. (ang.).
Justine Zingsheim: Probosciger aterrimus. Animal Diversity Web. [dostęp 2011-02-10]. (ang.).
H.-J. Pfeffer: Der Palmkakadu. Arbeitsgemeinschaft Papageien-Netzwork. [dostęp 2007-12-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-01)]. (niem.).

[itis-1] Probosciger aterrimus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[itis2-2] Probosciger, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2011-02-10] (ang.).

[CITEREFKuhl1820[https://www.biodiversitylibrary.org/page/37020430_12]-3] Kuhl 1820 ↓, s. 12.

[Mielczarek&Kuziemko-4] Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Plemię: Proboscigerini Mathews, 1916 (wersja: 2023-09-28). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2023-10-18].

[Gmelin-5] J.F. Gmelin: Caroli a Linné. Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 13. T. 1. Lipsiae: impensis Georg. Emanuel. Beer, 1788, s. 330. (łac.).

[Oort-6] E.D. van Oort. An undescribed form of Microglossus aterrimus. „Notes from the Leyden Museum”. 33 (2–3), s. 240, 1911. (ang.).

[Mathews-7] G.M. Mathews. A Reference-List to the Birds of Australia. „Novitates zoologicae”. 18 (3), s. 261, 1911–1912. (ang.).

[CITEREFKuhl1820[https://www.biodiversitylibrary.org/page/37020510_92]-8] Kuhl 1820 ↓, s. 92.

[iucn-9] BirdLife International, Probosciger aterrimus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2023, wersja 2023-1 [dostęp 2023-12-14] (ang.).

[mic-10] P. Mielczarek, W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 104, 1999. ISSN 0550-0842.

[wiem-11] Kakadu. onet.wiem. [dostęp 2014-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-04-11)].

[ioc-12] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Parrots, cockatoos. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-09-15]. (ang.).

[13] Probosciger, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-17] (ang.).

[14] aterrimus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-17] (ang.).

[15] stenolophus, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-17] (ang.).

[16] goliath, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-17] (ang.).

[17] macgillivrayi, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2021-12-17] (ang.).

[woliera-18] Probosciger – Kakadu palmowa. Woliera. [dostęp 2011-02-10].

[murphy2003-19] S. Murphy, S. Legge, R. Heinsohn. The breeding biology of palm cockatoos (Probosciger aterrimus): a case of a slow life history. „J. Zool., Lond.”. 261, s. 327–339, 2003. DOI: 10.1017/S0952836903004175. (ang.).

[birdlife-20] Species factsheet: Probosciger aterrimus. BirdLife International, 2020. [dostęp 2020-09-17]. (ang.).

[cites-21] Probosciger aterrimus, [w:] Species+ [online], UNEP-WCMC, CITES Secretariat [dostęp 2023-10-18] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]