Kamienica Artzatów we Wrocławiu
 nr rej. A/1609/92 z 12.02.1962[1]
| |
 Kamienica Artzatów | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Malarska 30, Wrocław |
| Typ budynku |
kamienica |
| Styl architektoniczny |
barok |
| Kondygnacje |
cztery |
| Rozpoczęcie budowy |
1690 |
| Ważniejsze przebudowy |
1887, 1904, lata 60. XX w., 2009 |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
| 51,112459°N 17,030420°E/51,112459 17,030420 | |
Kamienica Artzatów (Arzatów) – barokowa kamienica przy ulicy Malarskiej we Wrocławiu.
Historia
[edytuj | edytuj kod]W XIV i XV wieku na działce nr 30 znajdował się jednoizbowy budynek, przebudowywany w 1470 roku oraz w połowie XVI wieku[2].
W 1690 roku, w miejsce dawnej kamienicy, wzniesiono nowy, czterokondygnacyjny, szczytowy budynek o barokowej fasadzie wraz z oficynami. Według niemieckiego konserwatora zabytków Rudolfa Steina, a za nim innych historyków, kamienica została wzniesiona dla szlacheckiej rodziny Artzatów[3]. Wojciech Brzezowski wskazuje na fakt, że w 1670 roku w rękach rodu Artzatów znajdowały się tylko dwie kamienice: jedna przy ulicy Wita Stwosza 35, późniejszy Pałac Kospothów, druga przy wrocławskim Rynku pod nr. 38[a]. Według wykazu podatkowego z 1726 roku Artzatowie nie posiadali żadnego majątku we Wrocławiu, co wg Brzezowskiego może podważać teorię o posiadaniu kamienicy przy ulicy Malarskiej[3].
Opis architektoniczny
[edytuj | edytuj kod]
Nowa, pięcioosia kamienica liczyła cztery kondygnacje zwieńczone trzyosiowym szczytem z trójkątnym frontonem otoczonym wolutowymi spływami wypełnionymi rzeźbiarską dekoracją stiukową o motywach roślinnych[3][4]. Fronton od kondygnacji szczytu oddzielał wydatny przerywany w środkowej części gzyms z okrągłym otworem okiennym w osi[3]. Na szczycie zostały umieszczone trzy popiersia, a na segmentowym gzymsie umieszczono dwa putta z kartuszem[5].
W osi środkowej, w części parterowej, umieszczony został portal o koszowo sklepionym otworze, w otoczeniu kompozytowych pilastrów, zakończonych impostami. Na nich spoczywał klasyczny trójkątny tympanon wypełniony dekoracją rzeźbiarską przedstawiającą muszlę i motywy roślinne. Na impostach umieszczona była data przebudowy „1690”. W nadświetlu portalu znajdowała się dekoracyjna krata. Podobne pilastry flankowały parterową część fasady budynku[3]. Okna ozdobione zostały naczółkami, gzymsami nadokiennymi, a pod nimi umieszczono płyciny[4]. Poszczególne kondygnacje były oddzielone od siebie wydatnymi pasami gzymsu, nad trzecią kondygnację umieszczono segmentowy gzyms, a poszczególne osie wydzielone zostały za pomocą lizen[5].
W 1887 roku część parterowa została przekształcona, a w 1904 roku umieszczono w niej witryny sklepowe[6]; zlikwidowano wówczas pilastry w części parterowej[7]. Kamienica miała dwie oficyny: boczną i tylną[4].
Wnętrze budynku pierwotnie miało dwutraktowy układ pomieszczeń, który następnie został przekształcony w trzytraktowy[7]. Portal prowadził do sieni przelotowej[2] pokrytej sklepieniami kolebkowymi i zwierciadlanymi[4].
Po 1945 roku
[edytuj | edytuj kod]Fasada budynku wyremontowana w latach 1970–1971[8] (Brzezowski podaje lata sześćdziesiąte XX wieku[7]) została odtworzona bez architektonicznych zdobień. Remont budynku zupełnie przekształcił również układ pomieszczeń, zatracając w ten sposób ich historyczny charakter[7]. Remont budynku w 2009 roku przywrócił barokowy charakter elewacji[9][6], choć przywrócone pilastry pozbawione zostały głowic[6]. Na parterze znajduje się Cafe Artzat[2], a na wyższych kondygnacjach lokale mieszkaniowe[6].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Kamienica nr 38 była własnością Adama Kaspara von Artzata do jego śmierci w 1677 roku, a kamienica przy ul. Wita Stwosza do 1691 roku.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
- ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 333.
- ↑ a b c d e Brzezowski 2005 ↓, s. 225.
- ↑ a b c d Harasimowicz (red.) 1998 ↓, s. 59.
- ↑ a b Broniewski 1967 ↓, s. 294.
- ↑ a b c d Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 241.
- ↑ a b c d Brzezowski 2005 ↓, s. 226.
- ↑ Małachowicz 1985 ↓, s. 333.
- ↑ Widok kamienicy zaraz po remoncie.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Wojciech Brzezowski: Dom mieszkalny we Wrocławiu w okresie baroku. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2005. ISBN 83-7085-885-6.
- Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
- Jan Harasimowicz (red.): Atlas architektury Wrocławia t. II. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1998. ISBN 83-7023-679-0.
- Jan Harasimowicz: Encyklopedia Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 83-7384-561-5.
- (red.) Tadeusz Broniewski: Sztuka Wrocławia. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1967.
- Edmund Małachowicz: Stare miasto we Wrocławiu. Wrocław: PWN, 1985.