Kamienica przy ulicy Krupniczej 3 we Wrocławiu

Kamienica przy ulicy Krupniczej 3
	nr rej. A/5253/359/Wm z 4.08.1977
	; Kamienica przy ulicy Krupniczej 3
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Wrocław
Adres	Krupnicza 3, Wrocław
Typ budynku	kamienica
Kondygnacje	cztery
	Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Kamienica przy ulicy Krupniczej 3
	Położenie na mapie Polski Kamienica przy ulicy Krupniczej 3
	51,108404°N 17,027054°E/51,108404 17,027054
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kamienica przy ulicy Krupniczej 3 – zabytkowa kamienica we Wrocławiu, przy ulicy krupniczej.

Historia kamienicy

Kamienica została wzniesiona w kwartale rozciągającym się pomiędzy ulicami Pawła Włodkowica, Krupniczą i św. Antoniego^[2]. Kwartał, od XVII wieku zajmował zespół budynków funkcjonalnie służący ludności żydowskiej, głównie przyjezdnym kupcom. Znajdowały się tu dwukondygnacyjne szachulcowe domy z zajazdami, wozowniami i stajniami na parterze oraz składnice towarów i bożnice^[3]. Na piętrach znajdowały się małe pomieszczenia mieszkalne, w których mieszkali szamesi będący oficjalnymi przedstawicielami kupców żydowskich^[2]. W nocy z 20 na 21 czerwca 1749 doszło do katastrofy - piorun uderzył w basztę stojącą w pobliżu, przy dzisiejszej ul. Włodkowica^[a]. W jej wnętrzu znajdowało się dwa tysiące beczek prochu, które eksplodowały, znosząc z powierzchni ziemi okoliczną zabudowę^[b], w tym drewniane domy przy Graupenstraße (dzisiejszej Krupniczej). Po tej katastrofie na miejscu zniszczonych wybudowano nowe domy. W latach 1840–1860 kamienice w zachodniej pierzei ulicy zostały poddane przebudowie w związku z modernizacją okolicy: nową zabudową pl. Wolności, otwarciem dworca Świebodzkiego, Królewskiego Sądu, oraz Nowej Giełdy. Powstałe wówczas obszerne, najczęściej dwutraktowe kamienice, reprezentują wczesną fazę historyzmu od form klasycystycznych poprzez neorenesans do neogotyckich^[4].

Kamienica na działce nr 3 została wzniesiona w 1842 roku według projektu Preusslera. W 1862-1865 roku wyremontowano i częściowo przebudowani część parterową. W 1897 kamienica została kompleksowo przebudowana według projektu Louisa Ehrlicha z Wrocławia. Na parterze i I pietrze zmieniono układ wnętrz, powiększono witryny sklepowe. W 1905 roku przeprowadzono remont w części parterowej, dzieląc południowy sklep na trzy mniejsze. Na I i II piątrze zainstalowano wówczas łazienki. W 1921 roku, na I piętrze stworzono dużą sale na potrzeby mającego tu swoją siedzibę żydowska organizacja Gesellschaft der Freunde - Towarzystwo Przyjaciół, organizacja powstała w Berlinie w 1792 roku mająca na celu pomoc żydowskiej społeczności w przypadkach ubóstwa, bezrobocia, chorób i śmierci^[5]^[4].

Opis architektoniczny

Obecnie kamienica jest budynkiem czterokondygnacyjnym, trzytraktowym, podpiwniczonym, z użytkowym poddaszem, pokrytym dachem kalenicowym. Pierwotnie cała elewacja utrzymana była w stylu neorenesansowym, na całej powierzchni była boniowana a wszystkie otwory okienne były odcinkowo wysklepione. Zmieniło się to po remoncie w 1897 roku, gdy kamienicy nadano cechy klasycystyczne^[5]^[4]. Szeroka, 10 -osiowa elewacja podzielona jest horyzontalnie gzymsami międzykondygnacyjnymi, z otworami okiennymi wspartymi na tychże gzymsach i z sienią przelotową w osi budynku. Okna mają wąskie opaski profilowane (I piętro) lub proste otoczone półwałkiem. Nad oknami trzeciej i czwartej kondygnacji znajdują się łukowate obdasznice. Dostęp do wyższych kondygnacji jest z sieni przelotowej. W 1979 roku komunikację zapewniały schody drewniane policzkowe oparte na belkach, dwubiegowe ze spocznikami. Przednia część parteru zajmowały pomieszczenia sklepowe a w tylnej znajdowały się warsztaty rzemieślnicze^[5].

Po 1945

Kamienica przetrwała działania wojenne w 1945 roku. W 1958 roku wyremontowano część parterową^[5]. W latach 2007–2009 przeprowadzono gruntowny remont pierzei zachodniej^[4].

Uwagi

↑ Nosiła ona wówczas nazwę Wallstraße („Wałowa”) i biegła wzdłuż murów. Wieża prochowa stała na miejscu dzisiejszej kamienicy przy Włodkowica nr 6.
↑ W sumie zniszczeniu uległo ponad 40 domów, a dalszych 50 uszkodzonych było w tak znacznym stopniu, że trzeba je było rozebrać.

Przypisy

↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024 .
↑ ^a ^b Harasimowicz 2006 ↓, s. 684.
↑ Rycina przedstawiająca zabudowę ulicy Krupniczej przed wybuchem wieży
↑ ^a ^b ^c ^d Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 228.
↑ ^a ^b ^c ^d Zbigniew Łabędzki, Narodowy Instytut Dziedzictwa: Karta ewidencyjna zabytku nieruchomego. Wrocław ul. Krupnicza 5. zabytek.pl, 26.04.1979. [dostęp 2022-08-12]. (pol.).

Bibliografia

Jan Harasimowicz (red.): Atlas architektury Wrocławia t.II. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1998.
Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
Rafał Eysymontt, Jerzy Ilkosz, Agnieszka Tomaszewicz, Jadwiga Urbanik (red.): Leksykon architektury Wrocławia. Wrocław: Via Nova, 2011.
Edmund Małachowicz: Stare miasto we Wrocławiu. Wrocław: PWN, 1985. ISBN 83-01-03996-5.
Jan Harasimowicz: Encyklopedia Wrocławia. Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 83-7384-561-5.

[wall-4] Nosiła ona wówczas nazwę Wallstraße („Wałowa”) i biegła wzdłuż murów. Wieża prochowa stała na miejscu dzisiejszej kamienicy przy Włodkowica nr 6.

[znisz-5] W sumie zniszczeniu uległo ponad 40 domów, a dalszych 50 uszkodzonych było w tak znacznym stopniu, że trzeba je było rozebrać.

[zabytek-1] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024 .

[CITEREFHarasimowicz2006684-2] Harasimowicz 2006 ↓, s. 684.

[3] Rycina przedstawiająca zabudowę ulicy Krupniczej przed wybuchem wieży

[CITEREFEysymonttIlkoszTomaszewiczUrbanik_(red.)2011228-6] Eysymontt i in. 2011 ↓, s. 228.

[NIDkz-7] Zbigniew Łabędzki, Narodowy Instytut Dziedzictwa: Karta ewidencyjna zabytku nieruchomego. Wrocław ul. Krupnicza 5. zabytek.pl, 26.04.1979. [dostęp 2022-08-12]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[a]

[b]

[4]

[5]