Przejdź do zawartości

Kancelaria Apostolska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Kancelaria Apostolska – w przeszłości jeden z najważniejszych urzędów w Kurii Rzymskiej.

Historia urzędu

[edytuj | edytuj kod]

Istnienie kancelarii papieskiej jest poświadczone już w IV stuleciu. Była ona wówczas zorganizowana jako kolegium notariuszy, na czele których stał primicerius, którego z kolei wspomagał secundicerius. Do ich zadań należało redagowanie papieskich dokumentów, zajmowali się też archiwami. Nie później niż w pocz. VIII wieku primicerius został zastąpiony przez Bibliotekarza św. Kościoła Rzymskiego[1] W XI i XII wieku urząd ten przeważnie zajmowali kardynałowie, dla wielu z nich (Fryderyk Lotaryński, Giovanni Coniulo, Gerardo Caccienemici, Rolando Bandinelli, Alberto di Morra) był on swoistą „odskocznią” do papieskiego tronu. W połowie XII wieku urząd Bibliotekarza przekształcił w urząd kanclerza (jeśli sprawował go kardynał), jednak często przez długi czas bywał on nieobsadzony. W tym czasie obowiązki kanclerza wykonywał duchowny spoza kolegium kardynalskiego, tytułowany najczęściej jako wicekanclerz. Z uwagi na długotrwałość tej praktyki nazwa ta utrwaliła się i używano jej nawet, jeśli w trakcie urzędowania dochodziło do promocji kardynalskiej dla wicekanclerza. Począwszy od pontyfikatu Jana XXII (1316–34) urząd wicekanclerski był powierzany wyłącznie kardynałom.

Wzrost aktywności papieży w zakresie wydawania bull, dekretów i innych dokumentów pociągał za sobą rozrost kancelarii papieskiej. W XIII wieku obok notariuszy (od XIV stulecia zwanych protonotariuszami apostolskimi) pojawiają się także abbreviatores, correctores, scriptores i plumbstores, grupowani w kolegia. Od 1377 powoływany był – jako zastępca kardynała-wicekanclerza – regent Kancelarii Apostolskiej (jako pierwszy funkcję tę sprawował arcybiskup Bartolomeo Prignano). Szczyt potęgi Kancelarii przypada na wiek XV i pocz. XVI, kiedy urząd wicekanclerza Kościoła był uważany za najważniejszy urząd w Kościele zaraz po papieżu. W tym czasie do jej kompetencji należały wszelkie sprawy finansowe Stolicy Apostolskiej, sprawy związane z beneficjami kościelnymi, a nawet udzielaniem odpustów i dyspens. Papież Klemens VII, który poprzednio sam był wicekanclerzem, w 1532 przypisał do tej funkcji tytuł prezbiterialny S. Lorenzo in Damaso, który kardynałowie-wicekanclerze mieli zachowywać nawet jeśli przechodzili do rangi kardynałów-biskupów. Dyspozycję tę zatwierdził papież Sykstus V.

Zarazem jednak przełom XV i XVI wieku to początek stopniowego przejmowania kompetencji Kancelarii przez inne urzędy, takich jak utworzony właśnie w tym czasie Sekretariat Listów Apostolskich, i w konsekwencji schyłku jej znaczenia. Wewnątrz Kancelarii funkcje protonotariuszy niemal w całości przejęły kolegia abbreviatores litterarum apostolicarum, natomiast pozostałe kolegia stopniowo zanikały. Papież Pius X w 1908 roku konstytucją Sapienti Consilio przeprowadził gruntowną reformę kancelarii, przywracając tytuł kanclerza i znacząco zredukował cały urząd, pozostawiając w jego składzie: kardynała-kanclerza, regenta, kolegium protonotariuszy apostolskich (którzy ponownie przejęli funkcje zniesionego kolegium abbreviatores), notariusza, sekretarza, archiwistę, protokolanta i 4 piszących pod dyktando sekretarzy. Jej kompetencje zostały ograniczone do redagowania – zgodnie ze wskazówkami papieża lub odpowiednich kongregacji – dekretów kanonizacyjnych, bull dotyczących niektórych beneficjów, tworzenia nowych diecezji i kapituł i kilku innych ważniejszych spraw Kościoła.

Papież Paweł VI w motu proprio „Quo aptius” z 27 lutego 1973 zlikwidował Kancelarię Apostolską i urząd kardynała-kanclerza, przekazując ich kompetencje do Sekretariatu Stanu.

Lista kanclerzy i wicekanclerzy Świętego Kościoła Rzymskiego od 1042 roku

[edytuj | edytuj kod]

Kanclerze (do XIII wieku)

[edytuj | edytuj kod]

Przed 1144 rokiem wielu kanclerzy używało archaicznego tytułu bibliothecarius, a nie cancellarius

Kardynałowie wicekanclerze

[edytuj | edytuj kod]

Obediencja rzymska (1378-1415)

Obediencja awiniońska (1378-1423)

Po Soborze w Pizie (1409)

Kardynałowie kanclerze 1908-1973

[edytuj | edytuj kod]

1973 – urząd zostaje skasowany przez papieża Pawła VI

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Nie należy go mylić z współcześnie istniejącym urzędem bibliotekarza i archiwisty św. Kościoła Rzymskiego, który powstał w połowie XVI wieku i nie miał nic wspólnego z kancelarią papieską.
  2. ↑ W 1378 przeszedł do obediencji antypapieża Klemensa VII.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Dykasterie w Kurii Rzymskiej
Obecne
Byłe
Wicekanclerz Świętego Kościoła Rzymskiego
do 1378
Schizma
Obediencja rzymska (1378-1415)
Obediencja awiniońska (1378-1423)
Po Soborze w Pizie (1409)
Kardynałowie kanclerze 1908-1973
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kancelaria_Apostolska&oldid=74545416”