Przejdź do zawartości

Kazimierz Krasiński

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kazimierz Krasiński
Ilustracja
Portret pędzla Konstantego Aleksandrowicza z 1786
Herb
Ślepowron
Rodzina

Krasińscy herbu Ślepowron

Data urodzenia

1725

Data śmierci

25 września 1802

Ojciec

Antoni Krasiński

Matka

Barbara Zielińska

Żona

1. ż.: Eustachia Potocka
2. ż.: Elżbieta Potocka
3. ż.: Anna Ossolińska

Dzieci

Elżbieta Jaraczewska
Józef Wawrzyniec Krasiński

Odznaczenia
Order Orła Białego Order Świętego Stanisława (Rzeczpospolita Obojga Narodów)
Multimedia w Wikimedia Commons

Kazimierz Krasiński herbu Ślepowron (ur. 1725 w Zegrzu[1], zm. 25 września 1802 tamże[2]) – marszałek Trybunału Głównego Koronnego w 1783[3], działacz polityczny, hrabia pruski od 1798 (nie przyjął tytułu)[2], szambelan króla Stanisława Leszczyńskiego od 1747, starosta grodowy krasnostawski w latach 1758–1782[4], starosta niegrodowy nowomiejski od 1752[5], starosta przasnyski od 1773[6], oboźny koronny (dworski) od 1763[7].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Rodzina

[edytuj | edytuj kod]

Syn kasztelana zakroczymskiego Antoniego Krasińskiego herbu Ślepowron z Krasnego i chorążanki dobrzyńskiej Barbary Zielińskiej herbu Świnka z Zielonej[1].

Był trzykrotnie żonaty. Z kasztelanką słońską Eustachią Potocką (1738–1764) ślub wziął w 1756. Potem ożenił się z jej siostrą Elżbietą (zmarła po 1776), wdową po wojewodzie mazowieckim Michale Rudzińskim. W 1782 poślubił miecznikównę litewską Annę z Ossolińskich (1749–1843), rozwódkę z wojewodą podlaskim Józefem Ossolińskim. Dopiero z trzecią żoną miał dzieci: syna Józefa Wawrzyńca i córkę Elżbietę[1].

W rodzinie uważano go za patriarchę i szanowaną głowę rodu[2]. Z powodu pełnienia przez niego urzędu oboźnego koronnego jego linię rodzinną nazywano obozińską[8].

W kościele w Zegrzu ufundował epitafia ojca i pierwszej żony. Epitafia pozostałych żon nie zachowały się[8].

Majątek

[edytuj | edytuj kod]

Ojciec przekazał mu Zegrze, Wolę Zgierską i Izbicę nad Bugiem, a także część klucza Krasnosielc w ziemi ciechanowskiej. Od stryja Jana Chryzostoma Krasińskiego otrzymał pozostałą część klucza Krasnosielc oraz tzw. klucz płodownicki nad Omulwią w ziemi ciechanowskiej. Od teścia Feliksa Potockiego dostał Radziejowice i Wolę Pękoszewską oraz 100 000 florenów. Król zgodził się na przekazanie Krasińskiemu starostwa krasnostawskiego. Po likwidacji zakonu jezuitów otrzymał Niemienice i Zastawne w starostwie krasnostawskim oraz 21 000 florenów. Nabył wiele mniejszych i większych majątków, głównie na Mazowszu. W 1766 odstąpił państwu oficynę pałacu Krasińskich w Warszawie[2].

Wnętrze kościoła w Krasnosielcu ufundowanego przez Krasińskiego

W 1778 zainicjował erygowanie parafii w Baranowie[9]. Wraz z żoną ufundował murowany kościół w Krasnosielcu[2], który wzniesiono w latach 1790–1792. Umieszczono w nim trzy obrazy Franciszka Smuglewicza. Inwestycja była wykonaniem woli głównego fundatora Jana Kantego Krasińskiego[10].

W latach 90. XVIII wieku popadł w konflikt z bartnikami ze starostwa przasnyskiego. Próbował zmusić Kurpiów do odrabiania pańszczyzny w większym wymiarze niż przewidywały królewskiego przywileje[11]. W 1790 gromady wsi starostwa przasnyskiego złożyły pozew przeciwko Krasińskiemu o rożne krzywdy, wyznaczenie komisji i inne okoliczności. W 1791, 1792 i 1794 założono kolejne sprawy o powinności, robocizny, czynsze i grunty[12]. Starosta wymierzał kary cielesne oraz odbierał rodzicom dzieci i wysyłał je do pracy w folwarkach, płacąc zbyt mało. Realizacji apelacji mieszkańców starostwa przeszkodziło upolitycznienie komisji gruntowej złożonej z popleczników Krasińskiego oraz upadek Rzeczypospolitej[11].

Kariera

[edytuj | edytuj kod]

Zapewne dzięki protekcji stryja wyjechał do Francji i był dworzaninem króla Ludwika XV. Został kadetem Szkoły Stanisława Leszczyńskiego w Lunéville. W 1747 został szambelanem Stanisława Leszczyńskiego[2].

W 1748 wrócił do kraju. Posłował z województwa płockiego na sejm warszawski. Poparł wystąpienia reformatorskie Pawła Karwowskiego, był członkiem komisji do spraw przeprowadzenia kalkulacji skarbu po zmarłym podskarbim wielkim koronnym Janie Ansgarym Czapskim. 6 grudnia 1756 mianowano go pułkownikiem wojsk koronnych. Jakiś czas później został generał-lejtnantem[2]. Poseł powiatu wiślickiego województwa sandomierskiego na sejm 1756[13]. Poseł na sejm 1758 z ziemi ciechanowskiej[14] jako stronnik Augusta III Sasa. 20 marca 1763 król mianował go oboźnym wielkim koronnym. Urząd sprawował do 1795[2].

Od 1752 był starostą niegrodowym nowomiejskim[15], a w latach 1758–1782 starostą grodowym krasnostawskim[16]. W 1762 Angela Humięcka scedowała niego i jego żonę starostwo przasnyskie, wójtostwo przasnyskie i dzierżawę w Dobrzankowie[17]. Dożywocie na starostwo przasnyskie uzyskał w 1773[18].

W czasie bezkrólewia aktywnie wspierał stronnictwo saskie. Poparł Karola Stanisława Radziwiłła, później Franciszka Ksawerego Branickiego, finalnie Jana Klemensa Branickiego. Podczas elekcji 1764 opowiedział się jednak za Stanisławem Augustem Poniatowskim jako poseł z ziemi chełmskiej[19] i ziemi różańskiej[20].

Nie przystąpił do konfederacji barskiej, jednak wspierał finansowo kuzyna, który do niej należał, Adama Krasińskiego. Od jesieni 1770 miał go korespondencyjnie informować o wydarzeniach w Warszawie. Adam Krasiński i Charles François Dumouriez liczyli na poparcie Kazimierza, planując zaciąg Kurpi Zielonych do wojsk konfederackich. Od końca 1772 i przez cały 1773 Kazimierz Krasińskich gościł w majątku w Zegrzu uwolnionego z aresztu rosyjskiego kuzyna[2].

Na Sejmie Rozbiorowym w 1775 powołany do Komisji Emfiteutycznej Koronnej[21]. W 1778 był marszałkiem Trybunału Koronnego powołanym na życzenie króla. W 1781 bezskutecznie zabiegał o stanowisko wojewody mazowieckiego[2]. Ostatecznie od 30 września do 9 listopada 1782 w Warszawie był marszałkiem sejmu. O jego poparcie jeszcze przed otwarciem sesji zabiegali papież Pius VI i nuncjusz Giovanni Andrea Archetti. Jako marszałek hamował burzliwe wystąpienia środowiska opozycyjnego. Mimo wysiłków Krasińskiego sejm rozszedł się bez konstytucji[2]. Poseł na sejm 1782 z ziemi drohickiej[22]. W 1783 ponownie został marszałkiem Trybunału Koronnego. Jako marszałek starej laski w 1784 otwierał sejm grodzieński[2]. Posłował na nim z ziemi drohickiej[23].

Podczas obrad Sejmu Czteroletniego był członkiem Komisji Wojskowej Obojga Narodów w 1788 roku, komisarz tej komisji w 1792 roku[24]. Poparł Konstytucję 3 maja. Wziął udział w insurekcji kościuszkowskiej w 1794. Wspierał ją finansowo. Mianowany przez Radę Zastępczą Tymczasową sędzią Sądu Kryminalnego Księstwa Mazowieckiego[25].

Po upadku powstania kościuszkowskiego schronił się w Zamościu. Potem przebywał w dobrach Adama Krasińskiego w Galicji. W latach 1795–1797 w jego pałacu przy ul. Kredytowej w Warszawie (później był tu gmach Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego) organizowano zebrania miejskiego klubu patriotycznego. Był śledzony przez pruskie władze[2].

Kościół w Woli Kiełpińskiej, w którym jest pochowany Krasiński i znajduje się jego epitafium

Po rozbiorach wspierał wydawanie publikacji naukowych, był także dobroczyńcą Kościoła katolickiego. Płacił honoraria tłumaczom zagranicznych dzieł. W latach 1784–1785 wystarał się o publikację w Polsce sześciotomowego dzieła Les Américaines, ou la Preuve de la religion chrétienne par les lumières naturelles Jeanne-Marie Leprince de Beaumont z 1770 (polskie wydanie Amerykanki albo dowód religii chrześcijańskiej przez światło przyrodzone tłumaczone przez Karola Surowieckiego)[2].

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

W 1763 roku został odznaczony Orderem Orła Białego[2].

Spuścizna

[edytuj | edytuj kod]

Zostawił obszerne rodzinne archiwum. Do opieki nad nim zatrudnił etatowego archiwistę[2].

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Został pochowany w podziemiach kościoła w Zegrzu[2]. W 1895 siedzibę parafii przeniesiono do Woli Kiełpińskiej, a kościół w Zegrzu przerobiono na cerkiew[26]. W 1893 nowym kościele w Woli Kiełpińskiej umieszczono trumny pochowanych w Zegrzu oraz większość wystroju wewnętrznego, w tym epitafia rodowe. Epitafium Kazimierza Krasińskiego ufundowała jego trzecia żona. Z czasem zostało rozbudowane i ozdobione m.in. portretem zmarłego[8].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Marek Jerzy Minakowski, Kazimierz Kazmierz Jan hr. Korwin-Krasiński z Krasnego h. Ślepowron (Korwin) [online].
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Wacław Szczygielski, Kazimierz Krasiński h. Ślepowron [online], www.ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2022-08-20] (pol.).
  3. ↑ Złota księga szlachty polskiej, r. 18, Poznań 1896, s. 132.
  4. ↑ Urzędnicy województwa bełskiego i ziemi chełmskiej XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. Henryk Gmiterek i Ryszard Szczygieł, Kórnik 1992, s. 239.
  5. ↑ w tym roku uzyskał dożywocie na starostwo nowomiejskie; Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795. Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 283.
  6. ↑ w tym roku uzyskał dożywocie na starostwo przasnyskie wraz z Elżbietą Potocką; Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795. Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 293.
  7. ↑ Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. Krzysztof Chłapowski i in., Kórnik 1992, s. 95.
  8. ↑ a b c Sławomir Jakubczak, Mauzoleum hrabiów Krasińskich, „Informator Miasta i Gminy Serock” (3 (135)), 2014, s. 12–13.
  9. ↑ Adam Białczak, Z dziejów parafii Baranowo, „Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego”, 9, 1995, s. 147–160 [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04].
  10. ↑ Michał Marian Grzybowski, Jubileusz 600-lecia parafii Krasnosielc: 1386–1986, „Studia Płockie”, 15, 1987, s. 203–214.
  11. ↑ a b Maria Weronika Kmoch, Na skraju Kurpiowszczyzny. Parafia pw. św. Floriana w Jednorożcu, Jednorożec: Stowarzyszenie „Przyjaciele Ziemi Jednorożeckiej”, 2020, ISBN 978-83-927409-7-1, OCLC 1225226389 [dostęp 2022-07-21].
  12. ↑ A. Keckowa, W. Pałucki (red.), Księgi Referendarii Koronnej z drugiej połowy XVIII wieku, t. 2: 1781–1790, Warszawa 1957, s. 144, 149, 157, 162.
  13. ↑ Kuryer Polski 1756 nr CLXIII [b.n.s]
  14. ↑ Diarjusze sejmowe z wieku XVIII, t. 3: Diarjusze sejmów z lat 1750, 1752, 1754 i 1758, Warszawa 1937, s. 288.
  15. ↑ w tym roku uzyskał dożywocie na starostwo nowomiejskie, Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795. Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 283.
  16. ↑ Urzędnicy województwa bełskiego i ziemi chełmskiej XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. Henryk Gmiterek i Ryszard Szczygieł, Kórnik 1992, s. 239.
  17. ↑ Adam Pszczółkowski, Nr 1. 1789. Lustracja dóbr królewskich, [w:] Wojciech Łukaszewski (red.), Źródła do dziejów Kurpiowszczyzny 1789–1956, Żelazna Rządowa–Truskaw 2020, s. 3–41.
  18. ↑ w tym roku uzyskał dożywocie na starostwo przasnyskie wraz z Elżbietą Potocką, Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795. Materiały źródłowe, Warszawa, Bellerive-sur-Allier 2017, s. 293.
  19. ↑ Akt elekcyi Roku Tysiąć Siedemset Sześćdziesiątego Czwartego, Miesiąca Sierpnia, Dnia dwudziestego siódmego, s. 72.
  20. ↑ Akt elekcyi Roku Tysiąć Siedemset Sześćdziesiątego Czwartego, Miesiąca Sierpnia, Dnia dwudziestego siódmego, s. 98.
  21. ↑ Volumina Legum, t. 8, Petersburg 1860, s. 87.
  22. ↑ Dyaryusz Seymu Wolnego Ordynaryinego Warszawskiego Szescio-Niedzielnego Roku [...] MDCCLXXXII, Warszawa [1782], [b.n.s].
  23. ↑ Dyaryusz Seymu Wolnego Ordynaryinego Grodzienskiego Szescioniedzielnego Roku Panskiego MDCCLXXXIV. Dnia 4. Miesiąca Pazdziernika Oprawującego Się, Warszawa 1785, s. 6.
  24. ↑ Ciąg dalszy Kalendarzyka narodowego i obcego na rok ... 1792 czyli II część, z konstytycyami od roku 1788 dnia 6 października do roku 1791 dnia 23 grudnia przez daty oznaczonemi, [1792], s. 542.
  25. ↑ Akty powstania Kościuszki, t. 1, Kraków 1918, s. 18–19.
  26. ↑ Historia kościoła i Parafii – Parafia Wojskowa pw. św. Gabriela Archanioła [online] [dostęp 2022-08-20] (pol.).
Marszałkowie Izby Poselskiej Sejmu I Rzeczypospolitej
Korona Królestwa Polskiego
Rzeczpospolita Obojga Narodów
XVI wiek
XVII wiek
XVIII wiek

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kazimierz_Krasiński&oldid=74959791”