Koninklijke Marine

Koninklijke Marine

Państwo	Holandia
Siły zbrojne	Holenderskie Siły Zbrojne
Data utworzenia	8 stycznia 1488
Prefiks	Hr.Ms./Zr.Ms. (niderl.) HNLMS (ang.)
Bandera
Proporzec
Najwyższe dowództwa
Cywilne	Ministerstwo Obrony
Wojskowe	Den Helder

Koninklijke Marine (Królewska Holenderska Marynarka Wojenna) – marynarka wojenna Holandii, będąca częścią Holenderskich Sił Zbrojnych. Banderę okrętów stanowi flaga narodowa. Personel liczy 10 000 ludzi, a główna flota składa się z czterech dużych fregat typu De Zeven Provinciën i dwóch małych typu Karel Doorman oraz czterech okrętów podwodnych typu Walrus i dwóch dużych ekspedycyjnych okrętów desantowych-doków typu Rotterdam, do służby wchodzą także cztery oceaniczne okręty patrolowe typu Holland. Marynarka holenderska patroluje wody dawnych Antyli Holenderskich, w marcu 2013 roku patrolowiec typu Holland, Zr.Ms. „Friesland” (P842), w trakcie 4-miesięcznego pobytu na Karaibach zatrzymał przemytników narkotyków. Trzy fregaty typu De Zeven Provinciën oraz okręty wsparcia Zr.Ms. „Amsterdam” i Zr.Ms. „Johan De Witt” brały udział w operacji „Atalanta” u wybrzeży Półwyspu Somalijskiego między 2009 i 2013.

Historia najnowsza

Od połowy XIX wieku

W epoce pary marynarka holenderska została zredukowana z pozycji dawnej potęgi morskiej. Jej głównymi zadaniami stała się ochrona posiadłości kolonialnych w Holenderskich Indiach Wschodnich oraz Gujanie. Od połowy XIX wieku zbudowano w tym celu ponad 20 nieopancerzonych krążowników (fregat lub korwet). Z kolei dla obrony wybrzeża kraju do początku lat 90. flota wzbogaciła się o 18 niewielkich monitorów i trzy większe okręty pancerne oraz mniejsze okręty. Większość okrętów budowano w Holandii, z wyjątkiem pierwszych okrętów pancernych i torpedowców. Od lat 90. do początku XX wieku zbudowano dziewięć pancerników obrony wybrzeża, z tego sześć większych, zdolnych także do służby w koloniach oraz sześć krążowników. Ostatnim i największym pancernikiem obrony wybrzeża był „De Zeven Provinciën”, ukończony w 1910 roku.

Od początku XX wieku pojawiło się widmo zagrożenia kolonii w Indiach Wschodnich przez rozwijającą swoją marynarkę Japonię, a w Europie zagrożenie lądowe dla Holandii ze strony Cesarstwa Niemieckiego. Projekt budowy dalszych trzech pancerników obrony wybrzeża został jednak zarzucony z powodu przestarzałości tej klasy, a projekt z 1913 roku budowy aż dziewięciu pełnowartościowych pancerników – z powodów finansowych. Zbudowano jednak od 1900 roku osiem niszczycieli (typu Fret), liczne torpedowce i pierwsze okręty podwodne (oznaczane dla floty metropolii literą O, a dla kolonii literą K). Oprócz sił morskich stacjonujących w Holandii, marynarka holenderska wydzielała dywizjon okrętów stacjonujących rotacyjnie w Indiach Wschodnich oraz siły stacjonujące tam na stałe. Poza Królewską Marynarką były niewielkie okręty, głównie patrolowce, podporządkowane gubernatorowi Indii Wschodnich. Podczas I wojny światowej Holandia zdołała zachować neutralność. Jedynie podjęto wówczas budowę nowoczesnych krążowników lekkich typu Java, z pomocą niemiecką, lecz ograniczenia materiałowe spowodowały, że ukończono tylko dwa, dopiero w połowie lat 20.

W okresie międzywojennym marynarka Holandii borykała się z niedostatecznym finansowaniem, przez co ambitne plany stworzenia marynarki realnie chroniącej Indie Wschodnie nie były realizowane w wystarczającym stopniu. Od połowy lat 20. zbudowano serię ośmiu niszczycieli grupy typów Admiralen i trzech dużych kanonierek; rozwijano też liczną flotę podwodną. Dopiero w drugiej połowie lat 30. marynarka otrzymała trzeci krążownik lekki „De Ruyter”, a następnie przyjęto program większej rozbudowy floty, lecz niewiele okrętów zostało ukończonych przed zajęciem kraju przez Niemcy w 1940 roku. Z budowanych czterech krążowników ukończono tylko jeden mały krążownik „Tromp”, a drugi „Jacob van Heemskerck” został ewakuowany i ukończony w Wielkiej Brytanii. Z czterech nowo budowanych niszczycieli, tylko jeden „Isaac Sweers” został ukończony w Wielkiej Brytanii, a drugi zdobyli Niemcy (ZH1). Nie rozpoczęto w ogóle budowy trzech zaaprobowanych już wielkich krążowników z artylerią kalibru 28 cm.

II wojna światowa

Na początku 1940 roku Holandia miała w służbie cztery krążowniki lekkie, osiem niszczycieli, 27 okrętów podwodnych, siedem kanonierek, ponadto liczne trałowce i okręty minowe oraz przestarzałe torpedowce i okręty obrony wybrzeża. W czasie ataku niemieckiego w kwietniu 1940 roku zatopione zostało kilka okrętów, w tym jeden niszczyciel („Van Galen”) i duża kanonierka („Johan Maurits van Nassau”), lecz większość zdołała ewakuować się do Wielkiej Brytanii, skąd kontynuowała służbę przy boku Royal Navy, podporządkowana rządowi na uchodźstwie, razem z okrętami znajdującymi się w Indiach Wschodnich. W Wielkiej Brytanii ukończono też jeden krążownik i niszczyciel, a nadto marynarka holenderska otrzymała szereg okrętów od Brytyjczyków, przede wszystkim dwa niszczyciele typu N i cztery okręty podwodne.

Holenderskie okręty brały udział w działaniach wojennych na europejskim teatrze działań, jednak przede wszystkim zostały użyte do obrony Holenderskich Indii Wschodnich po ataku japońskim na przełomie 1941/42 roku, w składzie międzynarodowego alianckiego dowództwa ABDA. Holenderski admirał Karel Doorman został dowódcą zespołu uderzeniowego sił ABDA. Kampania w Indiach Holenderskich okazała się katastrofalna dla holenderskiej marynarki, która straciła dwa krążowniki, siedem niszczycieli i osiem okrętów podwodnych, zaś w największej bitwie na Morzu Jawajskim zginął adm. Doorman. Pozostałe oraz nowo otrzymane holenderskie okręty walczyły do końca wojny, głównie na teatrze europejskim, a pod koniec wojny także w Brytyjskiej Flocie Pacyfiku. Z większych okrętów stracono jeszcze w 1942 roku na Morzu Śródziemnym niszczyciel „Isaac Sweers”.

Czasy powojenne

Tuż po wyzwoleniu kraju i zakończeniu II wojny światowej Holandia przystąpiła do odbudowy marynarki, w możliwie najszerszym stopniu w oparciu o własny odbudowany przemysł stoczniowy, w tym własne wyposażenie radioelektroniczne. Z większych okrętów pozostały jej tylko dwa małe krążowniki, dwie kanonierki i dwa niszczyciele typu N zakupione od Brytyjczyków podczas wojny. W latach 1945–47 Holandia pozyskała dalsze cztery niszczyciele i inne okręty z brytyjskiego demobilu. W 1946 roku otrzymała pierwszy w swojej historii okręt lotniczy (wypożyczony lotniskowiec eskortowy „Karel Doorman”), po czym w 1948 roku zastąpiła go przez zakupiony lekki lotniskowiec „Karel Doorman”, pozostający w służbie do 1968 roku. W 1949 roku Holandia przystąpiła do NATO i równocześnie pozbyła się większości kolonii w Indiach Wschodnich, co spowodowało przeorientowanie marynarki na zadania w ramach sojuszu na Atlantyku i Morzu Północnym, skupiające się głównie na zwalczaniu okrętów podwodnych i działaniach przeciwminowych.

W latach 50. Holandia przystąpiła do wyposażania marynarki w nowe okręty własnej budowy, kończąc budowę dwóch zaczętych jeszcze przed wojną krążowników typu De Ruyter oraz budując serię dwunastu niszczycieli typów Holland i Friesland. Podjęto też budowę okrętów podwodnych, aczkolwiek nie były one liczną klasą w powojennej marynarce holenderskiej. Dla celów przeciwpodwodnych pozyskano liczne fregaty, początkowo z amerykańskiego programu pomocy wojskowej MDAP, a od lat 60. budowane w kraju. Zmianę jakościową stanowiła budowa w latach 70. dwóch dużych fregat rakietowych własnego projektu typu Tromp, a następnie dziesięciu średniej wielkości typu Kortenaer. Na przełomie lat 80/90. Holandia zbudowała dla swojej marynarki dalsze dwie fregaty rakietowe typu Jacob van Heemskerck i osiem typu Karel Doorman.

Wraz z odprężeniem po zakończeniu zimnej wojny, na przełomie XX i XXI wieku marynarka Holandii została zredukowana, a część nowoczesnych wciąż fregat sprzedano za granicę. Wcielono jednak również w tym okresie cztery nowoczesne duże fregaty rakietowe typu De Zeven Provinciën, o zwiększonych w stosunku do poprzednich okrętów możliwościach przeciwlotniczych. W latach 90. wcielono też pierwszy duży uniwersalny okręt desantowy-dok typu Rotterdam, mogący służyć do zamorskich operacji humanitarnych, a w kolejnych dwóch dekadach drugi „Johan de Witt” i jeszcze większy uniwersalny okręt wsparcia logistycznego „Karel Doorman”. Zmiana charakteru działania marynarki na zwalczanie przestępczości morskiej i operacje humanitarne spowodowała także budowę na początku XXI wieku czterech dużych oceanicznych okrętów patrolowych typu Holland. Liczebność personelu marynarki spadła z 8438 w 2002 roku do 6850 w 2015 roku (nie licząc 2800 piechoty morskiej).

Wyposażenie

Typ	Zdjęcie	Okręty	Znak	W służbie	Producent	Wyporność (t)	Długość (m)
Fregaty (6)
De Zeven Provinciën		De Zeven Provinciën Tromp De Ruyter Evertsen	F802 F803 F804 F805	2002 2003 2004 2005	Royal Schelde (Damen), Vlissingen	6050	144
Karel Doorman (M)		Van Amstel Van Speijk	F831 F828	1993 1995	Royal Schelde (Damen), Vlissingen	3373	114
Okręty desantowe-doki (2)
Rotterdam		Rotterdam Johan de Witt	L800 L801	1998 2007	Royal Schelde (Damen), Vlissingen	12 500 16 500	176
Okręty podwodne (4)
Walrus		Walrus Zeeleeuw Dolfijn Bruinvis	S802 S803 S808 S810	1992 1990 1993 1994	Rotterdamsche Droogdok Maatschappij, Rotterdam	2800	68
Niszczyciele min (6)
Alkmaar		Makkum Schiedam Urk Zierikzee Vlaardingen Willemstad	M857 M860 M861 M862 M863 M864	1985 1986 1986 1987 1989 1989	Van der Giessen de Noord	605	51
Oceaniczne okręty patrolowe (4)
Holland		Holland Zeeland Friesland Groningen	P840 P841 P842 P843	2012 2013 2013 2014	Royal Schelde (Damen), Vlissingen	3750	108
Okręty wsparcia logistycznego (1)
Rotterdam		Karel Doorman	A833	2015	Damen Shipyards Galați, Gałacz / Damen Schelde, Vlissingen	27 800	205
Statki-bazy nurków (4)
Cerberus		Cerberus Argus Nautilus Hydra	A851 A852 A853 A854	1991 1993	-	-	-
Okręty zaopatrzeniowe (1)
		Amsterdam	A836	1995	Royal Schelde (Damen), Vlissingen	17 040	166
Okręty hydrograficzne (2)
„Snellius”		Snellius Luymes	A802 A803	2004 2004	Damen Shipyard Galati, Gałacz	1800	75
Okręty pomocnicze (2)
Okręty szkolne (2)
Holowniki (12)
Łodzie desantowe (17) (Piechota morska)

Insygnia

• 
  Bandera wojenna
• 
  Proporzec
• 
  Bandera admirała
• 
  Bandera admirała-porucznika
• 
  Bandera wiceadmirała
• 
  Bandera kontradmirała
• 
  Bandera komodora

Bibliografia

• Conway’s All the world’s fighting ships 1860–1905. Robert Gardiner, Roger Chesneau, Eugene Kolesnik (red.). Londyn: Conway Maritime Press, 1979. ISBN 0-85177-133-5. (ang.).
• Conway's All the world’s fighting ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). Londyn: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
• Conway’s All the world’s fighting ships 1922–1946. Robert Gardiner, Roger Chesneau (red.). London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
• Conway’s All the world’s fighting ships 1947–1995. Robert Gardiner, Stephen Chumbley (red.). Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-132-7. (ang.).
• IHS Jane’s Fighting Ships 2015–2016. Stephen Saunders (red.). IHS, 2015. ISBN 978-0-7106-3143-5. (ang.).

Linki zewnętrzne

• Royal Netherlands Navy na stronie Ministerstwa Obrony. defensie.nl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-27)]. (ang.).
• World Navies Today: Netherlands, hazegray.org [online] [dostęp 2013-03-08]  (ang.).