Przejdź do zawartości

Kontrowersje wokół globalnego ocieplenia

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Kontrowersje wokół globalnego ocieplenia – dyskusja dotycząca natury i konsekwencji globalnego ocieplenia. Nieporozumienia dotyczą m.in. przyczyn wzrostu średniej temperatury globalnej powietrza (szczególnie od połowy XX wieku), czy trend ocieplenia jest bezprecedensowy lub w zakresie klimatycznych oscylacji i czy podawany wzrost w pełni lub częściowo nie wynika z niedokładnych pomiarów. Dodatkowe kwestie to szacunki wrażliwości klimatycznej, prognozy ocieplenia w przyszłości, konsekwencje i przeciwdziałanie. Prowadzona jest żywiołowa debata w mediach masowych i polityce, a zaangażowane są korporacje, organizacje polityczne i osoby indywidualne.

Poglądy naukowców na ostatnie globalne ocieplenie

[edytuj | edytuj kod]

Podsumowania stowarzyszeń naukowych

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Opinia naukowa o zmianie klimatu.
Badania akademickie nad konsensusem naukowym w sprawie antropogeniczności globalnego ocieplenia wśród klimatologów (2010-2015) wskazują, że poziom konsensusu koreluje z wiedzą specjalistyczną w zakresie nauk o klimacie[1]. Badanie z 2019 r. wykazało, że konsensus naukowy wynosi 100%[2], a badanie z 2021 r. wykazało, że konsensus przekroczył 99%[3].

Narodowe i międzynarodowe akademie nauk oraz profesjonalne stowarzyszenia wytworzyły silny naukowy konsensus na temat globalnego ocieplenia. Niemal wszyscy (97–98%[4][5][6], 99,994%[7]) klimatolodzy aktywnie publikujący artykuły o klimacie są zdania, że od połowy XX w. klimat Ziemi się ociepla i jest to spowodowane głównie przez aktywność człowieka. Oceny te potwierdzają i popierają stanowisko Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC)[8].

Petycja oregońska

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Petycja oregońska.

Około 31 tys. naukowców i osób posiadający co najmniej tytuł licencjata nauk ścisłych różnych specjalizacji[9][10], podpisało apel o odrzucenie Protokołu z Kioto, nazywany Petycją oregońską.

Debata na temat istnienia konsensusu

[edytuj | edytuj kod]

Konsensus

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Opinia naukowa o zmianie klimatu.

Wszelkie dotychczasowe przeglądy literatury naukowej oraz środowiska naukowego zajmującego się tematyką klimatu wskazują na silny konsensus (w nawiasie podany jest procent prac/naukowców, którzy są zgodni w kwestii istnienia ocieplenia i wpływu człowieka): Oreskes 2004 (75%)[11], Anderegg 2010 (97%)[12], Cook 2013 (97%)[13], Verheggen 2014 (90%)[14], Stenhouse 2014 (93%)[15], Carlton 2015 (92%)[16].

Badania akademickie nad konsensusem naukowym w sprawie antropogeniczności globalnego ocieplenia wśród klimatologów (2010-2015) wskazują, że poziom konsensusu koreluje z wiedzą specjalistyczną w zakresie nauk o klimacie[1]. Badanie z 2019 r. wykazało, że konsensus naukowy wynosi 100%[2], a badanie z 2021 r. wykazało, że konsensus przekroczył 99%[3].

Większość klimatologów zgadza się, że globalne ocieplenie spowodowane jest głównie działalnością człowieka, taką jak spalanie paliw kopalnych i wylesianie[17][18][19]. Wniosek o ociepleniu się klimatu globalnego wskutek działalności człowieka i kontynuacji tego trendu, jeżeli emisje gazów cieplarnianych nie zostaną zredukowane poparło co najmniej 30 stowarzyszeń naukowych i akademii nauk, wliczając w to wszystkie akademie naukowe najbardziej uprzemysłowionych państw. Narodowa akademia nauk USA[20], American Association for the Advancement of Science[21] oraz akademie nauk najbardziej uprzemysłowionych i rozwijających się krajów świata w oświadczeniu wspólnym[22] specyficznie używają słowa „konsensus” odnosząc się do tej konkluzji.

Historia debaty na temat istnienia konsensusu

[edytuj | edytuj kod]
Pomoc:Ponadczasowość
Ta sekcja od 2021-12 wymaga modyfikacji na podstawie najświeższych informacji.
Niektóre treści są na pewno lub najprawdopodobniej nieaktualne. Artykuł należy zweryfikować, wskazując w przypisach źródła informacji.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

W 2004 Naomi Oreskes(inne języki) opublikowała esej w czasopiśmie Science, będący sprawozdaniem z przeglądu 928 abstraktów recenzowanych artykułów naukowych związanych z globalną zmianą klimatu w bazie danych ISI[11]. Oreskes stwierdziła: „niezwykłe że żaden z artykułów nie był odmiennego zdania niż pozycja konsensusu... Ta analiza pokazuje, że naukowcy publikujący w recenzowanej literaturze naukowej zgadzają się z IPCC, National Academy of Sciences i publicznymi oświadczeniami profesjonalnych stowarzyszeń”.

Benny Peiser twierdził, że znalazł błędy w pracy Oreskes[23], ale jego próba obalenia została zakwestionowana[24][25][26] i nie opublikowało jej recenzowane czasopismo naukowe. Później Peiser odwołał częściowo swój krytycyzm[27], komentując też, że „znakomita większość klimatologów zgadza się, że obecny okres ocieplenia spowodował głównie człowiek. Jednakże ten konsensus większości daleki jest od jednomyślności”[25][28].

Adwersarze albo zupełnie wykluczają istnienie ugody, albo utrzymują, że większość naukowców uważa globalne ocieplenie za „nieudowodnione”, albo zwracają uwagę na zagrożenia związane z konsensusem w nauce[29][30][31]. Inni stwierdzają, że niektórzy zwolennicy lub oponenci zostali „stłumieni” lub zeszli do podziemia[32].

Wstępniak Richarda Lindzena z 2006 w The Wall Street Journal sprzeciwiał się twierdzeniu, że osiągnięto naukowy konsensus i zaliczył badanie czasopisma Science oraz inne źródła, jak raporty IPCC i NAS jako część „intensywnych starań mających zasugerować, że teoretycznie oczekiwany wkład z dodatkowego dwutlenku węgla naprawdę wykryto”[33]. Lindzen napisał 12 kwietnia 2006 w The Wall Street Journal[34]:

Ale jest groźniejsze oblicze karmienia tą gorączką. Naukowcy odstępujący od panikarstwa doświadczyli zaniku dotacji, wyśmiewania ich pracy i zniesławienia jako kukiełki przemysłu, naukowe płotki albo i gorzej. W konsekwencji kłamstwa o zmianie klimatu zyskują zaufanie nawet gdy odfruwają w obliczu nauki, która podobno jest ich podstawą.

Podobnie Timothy F. Ball twierdzi, że sceptycy zeszli do podziemia dla „bezpieczeństwa posady i ze strachu przed odwetem. Nawet na uniwersytecie, gdzie wolność słowa i podważanie dominującej wiedzy jest podobno pożądana, uczeni pozostają cicho”[35].

Jeden z sondaży środowiska naukowego odkrył odwrotność problemu – New Scientist odnotowuje, że w ankietach dużo większa frakcja naukowców amerykańskich konsekwentnie twierdzi, że pracodawcy lub rząd USA naciskają na nich, aby zaprzeczyli globalnemu ociepleniu wskutek działalności człowieka[32], o ile nie chcą ryzykować utraty dotacji.

W odpowiedzi na konsensus na temat globalnego ocieplenia niektórzy sceptycy porównali teorię z religią[36][37][38], ruchem eugenicznym[39][40] i zdyskredytowanymi teoriami naukowych, takimi jak miazma[41].

Lista Heartland Institute

[edytuj | edytuj kod]

W 2007 roku prawicowy think tank Heartland Institute(inne języki) opublikował na swojej stronie artykuł zatytułowany „500 naukowców, którzy mają podstawy by wątpić w straszak o globalnym ociepleniu spowodowanym przez człowieka”[42]. Do artykułu była dołączona lista pięciuset nazwisk naukowców z różnych specjalizacji zatytułowana jako „Współautorzy”. Dziennikarz Richard Littlemore postanowił skontaktować się z naukowcami wymienionymi na liście aby zweryfikować ich rzeczywiste poglądy na temat globalnego ocieplenia[43][44]. Littlemore opublikował wyniki swojej weryfikacji na blogu DeSmog(inne języki)[43][44]. Opisał on tam jak po kilkudziesięciu godzinach od wysłania zapytań otrzymał kilkadziesiąt maili od naukowców oburzonych umieszczeniem ich nazwisk na liście i żądających ich stamtąd[44][43]. Według jego ustaleń na liście znalazły się nazwiska 45 naukowców, którzy nie wiedzieli o włączeniu ich jako współautorów tego artykułu i nie zgodzili się z jego treścią[44][43]. W odpowiedzi na krytykę, Instytut zmienił tytuł listy na „500 Scientists Whose Research Contradicts Man-Made Global Warming Scares” Nie usunął jednak z listy żadnego nazwiska naukowca. Ówczesny prezes Instytutu, Joseph Bast(inne języki), przekonywał, że naukowcy nie mają ani prawnych, ani etycznych podstaw by żądać usunięcia swoich nazwisk z tej listy[45].

Kształtowanie opinii publicznej

[edytuj | edytuj kod]

W Unii Europejskiej walka z globalnym ociepleniem jest od dawna kwestią priorytetową. Wszystkie kraje członkowskie Unii ratyfikowały Protokół z Kioto z 1997, a niektóre kraje europejskie już przed 1990 rozpoczęły działania mające na celu redukcję emisji gazów cieplarnianych, np. Margaret Thatcher w 1988 apelowała o przeciwdziałanie wywołanym przez człowieka zmianom klimatu[46], RFN (później Niemcy) rozpoczęło inicjatywy po zwycięstwie partii Zielonych w wyborach do Parlamentu w 1983. Analizujący trendy językowe na świecie Global Language Monitor zaliczył w 2005 „globalne ocieplenie” i bardziej politycznie neutralne „zmiana klimatu” jako tzw. chwytliwe hasła (ang. catch phrase)[47]. W Europie pogląd, że człowiek wpływa na klimat, zyskał szerokie uznanie szybciej niż w innych częściach świata, szczególnie w porównaniu do Stanów Zjednoczonych[48][49].

Toczyła się również debata wśród komentatorów publicznych – ile uwagi w mediach należy poświęcić każdej ze stron kontrowersji. Andrew Neil z BBC stwierdził, że „jest wielkie zagrożenie, że w pewnych kwestiach stajemy się partią jednostronną i prezentujemy tylko jeden pogląd. Nie trzeba zaprzeczać zmianie klimatu, żeby zauważyć duży zakres opinii w tej sprawie”[50].

Poniższa tabela przedstawia wyniki ankiet, na temat istnienia i znaczenia globalnego ocieplenia na świecie i w USA[51][52][53]:

Pogląd % zgadzających się Dotyczy/Rok
ABC NEWS/TIME/STANFORD POLL
Globalne ocieplenie prawdopodobnie ma miejsce. 80 USA/1998
Naukowcy spierają się w tej sprawie 67 USA/1998
Globalne ocieplenie prawdopodobnie ma miejsce. 85 USA/2006
Naukowcy spierają się w tej sprawie 64 USA/2006
GlobeScan Poll
Zmiana klimatu to poważny problem. 82 Świat/2003
Zmiana klimatu to poważny problem. 71 USA/2003
Zmiana klimatu to poważny problem. 90 Świat/2006
Zmiana klimatu to poważny problem. 76 USA/2006
BBC World Service Pool
Działalność człowieka to znacząca przyczyna zmiany klimatu. 71 USA/2007
Działalność człowieka to znacząca przyczyna zmiany klimatu. 79 Świat/2007
Niezbędne jest prędkie podjęcie odpowiednich działań. 59 USA/2007
Niezbędne jest prędkie podjęcie odpowiednich działań. 65 Świat/2007

Sondaż Ipsos MORI z czerwca 2007 w Wielkiej Brytanii wykazał, że 56% ankietowanych uważało, że naukowcy wciąż kwestionują zmianę klimatu. Z ankiety wynikało, że terroryzm, graffiti i przestępstwo budziły większy niepokój niż zmiana klimatu[54].

Przykładem słabego rozumienia tematyki jest mylenie globalnego ocieplenia z dziurą ozonową lub innymi problemami związanymi z ekologią[55][56].

Sondaż 15 krajów przeprowadzony w 2006 przez Pew Research Center ujawnił „znaczną przepaść w przywiązywaniu wagi do globalnego ocieplenia – mniej więcej dwie trzecie Japończyków (66%) i Hindusów (65%) stwierdza, że osobiście bardzo martwią się globalnym ociepleniem. W przybliżeniu połowa populacji Hiszpanii (51%) i Francji (46%) również okazuje wielki niepokój globalnym ociepleniem wśród tych, którzy słyszeli o problemie. Nie ma jednak dowodów na alarm w sprawie globalnego ocieplenia w Stanach Zjednoczonych i Chinach – dwóch największych producentach gazów cieplarnianych. Tylko 19% Amerykanów i 20% Chińczyków, którzy słyszeli o problemie, mówią, że wielce martwią się globalnym ociepleniem – najniższa wartość procentowa z 15 ankietowanych krajów. Ponadto prawie połowa Amerykanów (47%) i nieco mniej Chińczyków (37%) bardzo mało lub zupełnie nie martwi się problemem”[57]. Sondaż 47 narodów przeprowadzony w 2007 wykazał, że „znaczące większości w 25 z 37 krajów mówią, że globalne ocieplenie jest ‘bardzo poważnym’ problemem”[58].

Debata w Polsce

[edytuj | edytuj kod]

Część naukowców w Polsce bez specjalizacji w badaniu zmian klimatu (np. prof. dr hab. Przemysław Mastalerz, specjalista od chemii organicznej; prof. Zbigniew Jaworowski, lekarz-radiolog) skrytykowało podstawowe wnioski IPCC i naukowców je wspierających. Ich zdaniem, za obserwowany obecnie wzrost temperatury odpowiedzialne są procesy naturalne, które nawiedzają Ziemię cyklicznie od co najmniej tysięcy lat, a apele naukowców głoszących tezę wpływu człowieka na klimat mają na celu wywołanie u ludzi strachu, zapewniającego środki finansowe na badania[59][60]. Prof. Zygmunt Kolenda (AGH, specjalista w zakresie matematycznego modelowania procesów wymiany ciepła i masy oraz termodynamiki procesów nieodwracalnych) twierdzi z kolei, że współczesne techniki obliczeniowe są daleko niewystarczające do poprawnego przewidywania długoterminowych zmian klimatycznych. Podaje też w wątpliwość merytoryczne kwalifikacje IPCC, jako ciała politycznego, a nie naukowego oraz nie zgadza się z tezą o znacznej przewadze liczebnej naukowców popierających wnioski IPCC[61].

Prof. Halina Lorenc klimatolog z IMiGW w wywiadzie radiowym którego udzieliła w 2009 powiedziała, że człowiek na pewno jest odpowiedzialny za aktualne ocieplenie klimatu, ale nie podziela zdania IPCC na temat tego, że człowiek odpowiada za aż 90% obserwowanego ocieplenia i że jej zdaniem trudno jest aktualnie ten procent określić[62][63]. Prof. nauk o ziemi, klimatolog Krzysztof Błażejczyk[64] alarmuje, że „wchodzimy w epokę, w której musimy podejmować próby powstrzymywania niebezpiecznych procesów, których sami jesteśmy źródłem”[65]. Zbigniew Szwejkowski w wywiadzie z 2001 stwierdzał, że „to co winno zaabsorbować naszą uwagę w najbliższej przyszłości, gdy chodzi o zmiany klimatu, wiąże się z jego modyfikacjami antropogenicznymi, wywołanymi działalnością człowieka. [...] Klimat zmienia się bowiem pod wpływem czynników związanych z rozwojem cywilizacji, czyli pojawia się efekt uboczny postępu”[66].

Oświadczenie Polskiej Akademii Nauk z 13 grudnia 2007 wyraża poparcie dla apeli IPCC i jako „fakty” określa wzrost stężenia dwutlenku węgla i „innych, szkodliwych gazów generowanych przez działalność człowieka”. Oświadczenie stwierdza, że[67]:

Problem globalnego ocieplenia, zmian klimatu i ich różnorodnego, negatywnego wpływu na życie człowieka i na funkcjonowanie całych społeczeństw jest jednym z najbardziej dramatycznych wyzwań współczesności.

Odmienne stanowisko opublikował Komitet Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk zajmujący się geologią w lutym 2009, które wskazuje na znaczną liczbę czynników wpływających na klimat Ziemi, niekompletność danych pomiarowych oraz niedoskonałość modeli, konkludując[68]:

Dlatego należy bezwzględnie zachować daleko idącą powściągliwość w przypisywaniu człowiekowi wyłącznej, czy choćby tylko dominującej, odpowiedzialności za zwiększoną emisję gazów cieplarnianych, gdyż prawdziwość takiego twierdzenia nie została udowodniona.

W czerwcu 2009 Komitet Geofizyki PAN zajmujący się badaniami fizyki atmosfery i klimatu opublikował konkluzje w oświadczeniu Stanowiska w sprawie współczesnej zmiany klimatu[69]:

Scenariusze dotyczące zmiany klimatu opracowane za pomocą modeli matematycznych są wprawdzie obarczone niepewnością, ale powinny być brane pod uwagę przy podejmowaniu decyzji politycznych i gospodarczych. Kolejne raporty Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC), laureata Pokojowej Nagrody Nobla 2007, są, mimo pewnych niedostatków, najlepszą i najbardziej kompetentną syntezą badań na temat klimatu Ziemi i dobrze odzwierciedlają postęp wiedzy na temat procesów klimatotwórczych zachodzących na Ziemi.

Hipotezy alternatywne do teorii o głównej roli antropogenicznych czynników

[edytuj | edytuj kod]
 Zobacz też: Zaprzeczanie globalnemu ociepleniu.

Naukowcy sprzeciwiający się dominującemu nurtowi naukowej analizy globalnego ocieplenia wyrażają różnorodne opinie dotyczące jego przyczyn. Niektórzy stwierdzają, że nie zostało ustalone, że ludzie są główną przyczyną globalnego ocieplenia (np. Robert Balling, Richard Lindzen i Roy Spencer). Inni przypisują globalne ocieplenie naturalnym wariacjom (np. Willie Soon i Sallie Baliunas), prądom morskim (np. William Gray), zwiększonej aktywności słonecznej (np. Nir Shaviv i Jan Veizer), promieniowaniu kosmicznemu (np. Henrik Svensmark), lub nieznanym czynnikom naturalnym (np. Marcel Leroux).

Hipotezy alternatywne do teorii antropogenicznego globalnego ocieplenia są ze sobą sprzeczne. Oznacza to, że każda z nich próbuje wytłumaczyć ocieplenie w inny sposób niezgodny z pozostałymi.

Atrybucja gazów cieplarnianych

[edytuj | edytuj kod]

Atrybucja niedawnej zmiany klimatu omawia, jak globalne ocieplenie przypisuje się antropogenicznym gazom cieplarnianym. Sama korelacja CO2 i temperatury nie jest częścią tej atrybucji.

Rekonstrukcja danych temperatury używając historycznego wymuszania.
Anomalia średniej temperatury w okresie między 1965 i 1975 r. w stosunku do średniej z lat 1937 do 1946 wskazuje na ochłodzenie klimatu
  • Modele ogólnej cyrkulacji i podstawowe uwarunkowania fizyczne przewidują, że temperatura troposfery w tropikach powinna wzrastać gwałtowniej niż temperatura powierzchni. Modele i obserwacje zgadzają się na temat tych wzmocnień w miesięcznej i rocznej skali czasu, ale nie w dekadowej (w większości zebranych danych). Nie jest jasne, czy te rozbieżności nie są spowodowane deficytami modeli, stronniczością w obserwacjach, czy jednym i drugim. Obecnie uważa się, że z powodu dużych niepewności w zaobserwowanym trendzie temperatury troposfery i innych dowodów na troposferyczne ocieplenie (takie jak wzrost wysokości tropopauzy), bardziej prawdopodobnym wyjaśnieniem jest stronniczość w obserwacjach[70]. Ponadto jeśli gazy cieplarniane powodują ocieplanie się klimatu, naukowcy oczekiwaliby ogrzewania się troposfery szybciej niż powierzchni, ale obserwacje tego nie wykazują[71]. Satelitarne pomiary temperatury pokazują, że temperatury troposferyczne wzrastają w „tempie podobnym do temperatury powierzchni”, dlatego IPCC wnioskuje, że ta rozbieżność została wyjaśniona[72].
  • Badania rdzeni lodowych na Antarktydzie wykazują bliski związek temperatury z poziomem dwutlenku węgla podczas cykli ociepleń i zlodowaceń w ciągu ostatnich 420 000 lat. Według nich, poziom CO2 wzrastał wraz z początkiem interglacjału lub następował do 1000 lat po jego początku, a także obniżał się po spadku temperatury (początek zlodowacenia)[73]. Ten argument zakłada, że obecna zmiana jest częścią naturalnego cyklu i będzie podobna do innych zmian klimatu w przeszłości. Choć jest ogólna zgoda, że wariacje przed erą przemysłową dyktowane były głównie wymuszaniem astronomicznym[74], to przy obecnych odchyłkach, jakiegokolwiek formatu, twierdzi się, że są zsynchronizowane z antropogenicznym wytwarzaniem dwutlenku węgla. Analiza izotopów węgla z atmosferycznego CO2 pokazuje, że niedawno zaobserwowany wzrost dwutlenku węgla nie może pochodzić z oceanów, wulkanów lub biosfery, dlatego nie jest to odpowiedź na wzrastającą temperaturę tak jak w przeszłości[75].
  • Między 1940 a 1970 globalne temperatury nieznacznie obniżyły się mimo wzrostu poziomu dwutlenku węgla, co przypisywane jest chłodzącemu efektowi aerozoli siarczanów[76][77][78][79].
  • Stężenie dwutlenku węgla w atmosferze Ziemi wynosi ok. 400 cząsteczek na milion (ppm). Około 1880 nastąpił wzrost od 278 ppm do ponad 380 ppm w 2005. Sam dwutlenek węgla powoduje 9–26% efektu cieplarnianego i jest wzmacniany przez parę wodną. Ilość pary wodnej w atmosferze rośnie wraz ze wzrostem temperatury, tak więc ocieplenie spowodowane przez CO2 powoduje zwiększenie ilości pary wodnej i efektu cieplarnianego (sprzężenie zwrotne)[80][81].
  • Ziemia doświadczyła epoki lodowej z dużo wyższym poziomem dwutlenku węgla. W okresie ordowiku w erze paleozoiku na Ziemi była epoka lodowa z szacowanym atmosferycznym CO2 4400 ppm[82] (lub 0,44% atmosfery). Jednakże niedawne badanie sugeruje, że okres ordowiku rozpoczął się z redukcją dwutlenku węgla[83].

Modele klimatu mogą poprawnie symulować temperaturę z przeszłego stulecia tylko z wymuszaniem gazów cieplarnianych, co jest zgodne z wnioskami IPCC, który stwierdził: „wymuszanie gazów cieplarnianych [w znacznej mierze wskutek działań człowieka] najprawdopodobniej spowodowało większość zaobserwowanego globalnego ocieplenia w ostatnich 50 latach”[84].

Wpływ Słońca na klimat

[edytuj | edytuj kod]
Zmiany liczby plam słonecznych (tzw. liczba Wolfa) na przestrzeni 400 lat

Istnieją badania twierdzące, że obecny poziom aktywności słonecznej jest historycznie wysoki, z powodu aktywności plam słonecznych i innych czynników. Aktywność słoneczna mogłaby wpłynąć na klimat przez wariację w produkcji promieniowania słonecznego lub, bardziej spekulacyjnie, przez pośredni efekt na stopień zachmurzenia. Solanki wraz ze współpracownikami sugeruje, że aktywność słoneczna ostatnich 60–70 lat jest najwyższa od 8000 lat; Muscheler i inni nie zgadzają się, wskazując, że inne porównywalne poziomy aktywności miały miejsce w ciągu ostatnich kilku tysięcy lat[85]. Obie grupy naukowców stwierdzają, że wariacje aktywności Słońca nie są dominującym czynnikiem obecnego ocieplenia[86]. Inną kwestią kontrowersji jest korelacja temperatury z wariacją słoneczną[87].

Badania nie potwierdzają także pośredniego wpływu Słońca na klimat poprzez zmiany zachmurzenia. Obserwowane zmiany w zachmurzeniu są zgodne z przewidywaniami modeli klimatycznych opisujących antropogeniczne globalne ocieplenie[88].

Debata dotycząca prognoz i obserwacji

[edytuj | edytuj kod]
Lód Morza Arktycznego w 2007 w porównaniu do 2005 i średniej z 1979-2000.
Trendy temperatury naskórka Antarktyki pomiędzy 1981 a 2007, opierając się na obserwacjach termicznej podczerwieni wykonanej przez sensory satelitarne NOAA. Trendy temperatury naskórka niekoniecznie odwzorowują trendy temperatury powietrza.

Pak lodowy Arktyki

[edytuj | edytuj kod]

Po rekordowo niskiej zawartości lodu w 2007[89] badacz Arktyki Mark Serreze powiedział „gdybyście zapytali mnie kilka lat temu, kiedy Arktyka utraci całkowicie lód, powiedziałbym 2100 lub 2070. Teraz myślę, że 2030 to uzasadniona ocena”[90].

Jednak publikacja w Nature z 2003 podaje, że prognozy modeli komputerowych słabo odwzorowują zaobserwowane zmiany w lodzie Morza Arktycznego[91]:

Zaobserwowane różnice w grubości paku lodowego Morza Arktycznego, pokazujące, że masa paku lodowego może zmienić się nawet do 16% w ciągu roku, kontrastuje z koncepcją wolno ubywającego lodu produkowanego przez efekt cieplarniany.

Roger A. Pielke uważa, że topnienie paku lodowego Morza Arktycznego to skutek ocieplenia regionalnego, a nie globalnego[92].

Według pracy naukowej University of British Columbia z 2010 roku dotyczącej przyspieszenia topnienia lodu na Grenlandii i ewentualna utrata pokrywy lodowej Grenlandii wynika w większym stopniu z gwałtownych zmiany w objętości wód roztopowych (wynikających z krótkotrwałych anomalii pogodowych) niż ze stopniowego wzrostu temperatury. Jednak globalnym zmianom klimatu przypisywane są i lokalne anomalie i globalny wzrost temperatury[93].

Ochłodzenie Antarktydy

[edytuj | edytuj kod]

Kontrowersje dotyczące ochłodzenia się Antarktydy odnoszą się do pytania, czy obecne trendy temperatury na Antarktydzie nie są sprzeczne lub podające w wątpliwość teorię globalnego ocieplenia. Obserwacje jednoznacznie pokazują, że Półwysep Antarktyczny się ociepla. W innych miejscach trendy wykazują ocieplenie i ochłodzenie, lecz są niższe i zależne od pory roku i przedziału czasowego[94][95]. Modele klimatu przewidują, że przyszłe trendy na Antarktydzie będą dużo niższe niż w Arktyce[96].

Choć kontrowersja ta istnieje na blogach i w prasie powszechnej, nie ma dowodów, że istnieje ona w środowisku naukowym. Sceptycy, w szczególności Michael Crichton[97], utrzymują, że wyniki badań Doran et al.[98] zaprzeczają globalnemu ociepleniu. Główny autor artykułu Peter Doran stwierdził, że „...nasze wyniki zostały niewłaściwie wykorzystane jako «dowód» przeciwko globalnemu ociepleniu w powieści Chrichtona «Państwo Strachu»...”[99]. Inni, np. RealClimate, zgadzają się, że nie ma sprzeczności[100].

Aspekty polityczne i finansowe

[edytuj | edytuj kod]

Każda ze stron kontrowersji zarzuciła drugiej, że dotacje odegrały rolę w zachęceniu uwierzytelniających ekspertów do wypowiedzenia się.

Niektórzy naukowcy sceptycy – Fred Singer, Fred Seitz i Patrick Michaels – są lub byli związani z organizacjami finansowanymi przez ExxonMobil i Philip Morris w celu promocji sceptycyzmu wokół globalnego ocieplenia. Również grupy zatrudniające sceptyków globalnego ocieplenia, takie jak George C. Marshall Institute krytykowano za więzi z koncernami paliwowymi[101].

2 lutego 2007 The Guardian napisał[102][103], że Kenneth Green, przebywający na stażu w konserwatywnym think tanku AEI, rozesłał listy[104] naukowcom w Wielkiej Brytanii i USA, oferując 10 000 USD, koszty podróży i dodatkowe wydatki, w zamian za napisanie esejów „wyróżniających wady i zalety postępowania IPCC”, w szczególności odnośnie do Czwartego Raportu IPCC.

Krytycy podnieśli larum, kiedy wyszło na jaw, że Intermountain Rural Electric Association (spółdzielnia energetyczna zaciągająca znaczną część elektryczności z fabryk węgla) ofiarowała globalnemu sceptykowi Patrickowi Michaelsowi i jego grupie New Hope Environmental Services 100 000 USD, a także namawiała swoich klientów o dodatkowe donacje[105][106][107].

Union of Concerned Scientists opracowała raport zatytułowany Smoke, Mirrors & Hot Air[108], który krytykuje Exxonmobil za „najbardziej wyrafinowaną i najbardziej udaną kampanię dezinformacyjną od czasów przemysłu tytoniowego” i za „[przesłanie] pomiędzy 1998 a 2005 ok. 16 milionów USD sieci ideologicznych organizacji i grup interesu, które kreują niepewność dotyczącą tego problemu”. W 2006 Exxon oświadczył, że nie będzie więcej finansował tych organizacji[109]. Twierdzenie to zostało później zakwestionowane przez Greenpeace[110].

Redaktor naczelny Science Donald Kennedy powiedział, że sceptycy jak Michaels to bardziej lobbyści niż badacze, choć „nie sądzę, aby było to bardziej nieetyczne niż większość lobbingu, który jest nieetyczny”. Stwierdza, że donacje dla sceptyków „mają za zadanie szerzyć przekaz polityczny”[111].

Sceptycy globalnego ocieplenia uważają z kolei, że dotacje naukowe przyznawane są preferencyjnie zwolennikom teorii zmiany klimatu. Naukowiec atmosferyczny Reid Bryson w lipcu 2007 powiedział, że „w tym jest dużo pieniędzy... Jeśli chcesz być wybitnym naukowcem, musisz mieć wielu absolwentów i wiele dotacji. Nie dostaniesz dotacji, o ile nie powiesz 'a, globalne ocieplenie, tak, tak, dwutlenek węgla'”[112]. Podobnie wyrazili się klimatolog Marcel Leroux[113], Roy Spencer z NASA, klimatolog i współpracownik IPCC John Christy, biogeograf z University of London Philip Stott[114] i monitorująca media w USA Accuracy in Media[115].

Prof. meteorologii na MIT Richard Lindzen twierdzi, że „w zimie 1989 Reginald Newell, profesor meteorologii [na MIT], utracił dotację National Science Foundation ze względu na analizy danych, które nie pokazywały ocieplenia netto w ostatnim stuleciu”. Lindzen sugeruje również utratę funduszy lub posady wśród czterech naukowców po kwestionowaniu badań związanych z globalnym ociepleniem[116]. Jednak sam Lindzen otrzymywał pieniądze od organizacji energetycznych, np. od OPEC i Western Fuels Association, wliczając „2500 USD dziennie za usługi konsultacyjne”[117], a także dotacje ze źródeł federalnych, m.in. od National Science Foundation, United States Department of Energy i NASA[118].

W 2010 roku Komisja Europejska przeznaczyła ponad 6 miliardów euro na finansowanie projektów służących m.in. opracowywaniu rozwiązań dla problemu globalnego ocieplenia[119].

W 2015 wyszło na jaw, że Exxon finansował kampanię mającą na celu dezinformację opinii publicznej, a jednocześnie w wewnętrznych raportach naukowcy Exxon przyznawali, że istnieje 100% konsensus w kwestii antropogenicznych przyczyn globalnego ocieplenia[120][121][122][123].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b John Cook i inni, Consensus on consensus: a synthesis of consensus estimates on human-caused global warming, „Environmental Research Letters”, 11 (4), 2016, s. 048002, DOI: 10.1088/1748-9326/11/4/048002, ISSN 1748-9326 [dostęp 2021-12-12].
  2. ↑ a b James Powell, Scientists Reach 100% Consensus on Anthropogenic Global Warming, „Bulletin of Science, Technology & Society”, 37 (4), 2017, s. 183–184, DOI: 10.1177/0270467619886266, ISSN 0270-4676 [dostęp 2021-12-12] (ang.).
  3. ↑ a b Mark Lynas, Benjamin Z Houlton, Simon Perry, Greater than 99% consensus on human caused climate change in the peer-reviewed scientific literature, „Environmental Research Letters”, 16 (11), 2021, s. 114005, DOI: 10.1088/1748-9326/ac2966, ISSN 1748-9326 [dostęp 2021-12-12].
  4. ↑ W.R.L. Anderegg i inni, Expert credibility in climate change, „Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America”, 107 (27), 2010, s. 12107–12109, DOI: 10.1073/pnas.1003187107, ISSN 0027-8424 [dostęp 2021-01-12] (ang.).
  5. ↑ The 97% consensus on global warming [online], Skeptical Science [dostęp 2021-01-12].
  6. ↑ Mit: Nauka nie jest zgodna w temacie globalnego ocieplenia | naukaoklimacie.pl [online], naukaoklimacie.pl [dostęp 2021-01-12] (pol.).
  7. ↑ Colin Douglas Mathers, Climate change and the denial of reality [online], Colin Mathers, 12 października 2019 [dostęp 2021-01-12] (ang.), Recenzja 24210 abstraktów artykułów o zmianie klimatu z lat 2013 i 2014 znalazła tylko 5, które bezpośrednio odrzucają wpływ człowieka na globalne ocieplenie. Jako że dwa z nich były opublikowane przez tego samego autora, daje to wynik 1 na 17352, albo 0,006%.
  8. ↑ IPCC: Streszczenie dla decydentów politycznych (Summary for policymakers). [w:] Climate Change 2001: The Scientific Basis [on-line]. s. 2,10. [dostęp 2008-04-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (13 stycznia 2013)]. rosnąca liczba obserwacji daje zbiorczy obraz ocieplającego się świata i innych zmian w systemie klimatycznym... Istnieją nowe i mocniejsze dowody, że większość ocieplenia zaobserwowanego w ostatnich 50 latach spowodowana jest działalnością człowieka. (ang.).
  9. ↑ Według informacji na stronie petycji mniej niż 1% sygnatariuszy posiada wiedzę specjalistyczną z zakresu nauk o klimacie.
  10. ↑ Stephan Lewandowsky, Ullrich K.H. Ecker, John Cook, Beyond Misinformation: Understanding and Coping with the “Post-Truth” Era, „Journal of Applied Research in Memory and Cognition”, 6 (4), 2017, s. 356, DOI: 10.1016/j.jarmac.2017.07.008 [dostęp 2021-12-14], Cytat: „the minimum qualification required to be a signatory of the Oregon Petition is a Bachelor’s degree in science: thus, the 31,000 signatories comprise only around 0.3% of the 10.6 million U.S. science graduates since the 1970/71 school year. [...] Further, and perhaps most important, according to the breakdown of areas of expertise listed on the petition website, fewer than 1% of the signatories have any expertise in climate science.” (ang.).
  11. ↑ a b N. Oreskes, BEYOND THE IVORY TOWER: The Scientific Consensus on Climate Change, „Science”, 5702, 306, 2004, s. 1686–1686, DOI: 10.1126/science.1103618, ISSN 0036-8075, PMID: 15576594, Cytat: „The 928 papers were divided into six categories: explicit endorsement of the consensus position, evaluation of impacts, mitigation proposals, methods, paleoclimate analysis, and rejection of the consensus position. Of all the papers, 75% fell into the first three categories, either explicitly or implicitly accepting the consensus view; 25% dealt with methods or paleoclimate, taking no position on current anthropogenic climate change. Remarkably, none of the papers disagreed with the consensus position.” (ang.).
  12. ↑ W.R.L. Anderegg, J.W. Prall, J. Harold, S.H. Schneider. Expert credibility in climate change. „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 107 (27), s. 12107–12109, 2010. DOI: 10.1073/pnas.1003187107. ISSN 0027-8424. Cytat: „Here, we use an extensive dataset of 1,372 climate researchers and their publication and citation data to show that (i)97–98% of the climate researchers most actively publishing in the field surveyed here support the tenets of ACC outlined by the Intergovernmental Panel on Climate Change, and (ii) the relative climate expertise and scientific prominence of the researchers unconvinced of ACC are substantially below that of the convinced researchers.”. (ang.). 
  13. ↑ John Cook, Dana Nuccitelli, Sarah A Green, Mark Richardson i inni. Quantifying the consensus on anthropogenic global warming in the scientific literature. „Environmental Research Letters”. 8 (2), s. 024024, 2013. DOI: 10.1088/1748-9326/8/2/024024. ISSN 1748-9326. Cytat: „We analyze the evolution of the scientific consensus on anthropogenic global warming (AGW) in the peer-reviewed scientific literature, examining 11 944 climate abstracts from 1991–2011 matching the topics ‘global climate change’ or ‘global warming’. We find that 66.4% of abstracts expressed no position on AGW, 32.6% endorsed AGW, 0.7% rejected AGW and 0.3% were uncertain about the cause of global warming. Among abstracts expressing a position on AGW, 97.1% endorsed the consensus position that humans are causing global warming. In a second phase of this study, we invited authors to rate their own papers. Compared to abstract ratings, a smaller percentage of self-rated papers expressed no position on AGW (35.5%). Among self-rated papers expressing a position on AGW, 97.2% endorsed the consensus. For both abstract ratings and authors’ self-ratings, the percentage of endorsements among papers expressing a position on AGW marginally increased over time. Our analysis indicates that the number of papers rejecting the consensus on AGW is a vanishingly small proportion of the published research.”. (ang.). 
  14. ↑ Bart Verheggen, Bart Strengers, John Cook, Rob van Dorland i inni. Scientists’ Views about Attribution of Global Warming. „Environmental Science & Technology”. 48 (16), s. 8963–8971, 2014. DOI: 10.1021/es501998e. ISSN 0013-936X. Cytat: „Climate science experts who publish mostly on climate change and climate scientists who publish mostly on other topics were the two groups most likely to be convinced that humans have contributed to global warming, with 93% of each group indicating their concurrence. The two groups least likely to be convinced of this were the nonpublishing climate scientists and nonpublishing meteorologists/ atmospheric scientists, at 65% and 59%, respectively. In the middle were the two groups of publishing meteorologists/atmospheric scientists at 79% and 78%, respectively.”. (ang.). 
  15. ↑ Neil Stenhouse, Edward Maibach, Sara Cobb, Ray Ban i inni. Meteorologists’ Views About Global Warming: A Survey of American Meteorological Society Professional Members. „Bulletin of the American Meteorological Society”. 95 (7), s. 1029–1040, 2014. DOI: 10.1175/BAMS-D-13-00091.1. ISSN 0003-0007. (ang.). 
  16. ↑ J.S. Carlton, Rebecca Perry-Hill, Matthew Huber, Linda S Prokopy. The climate change consensus extends beyond climate scientists. „Environmental Research Letters”. 10 (9), s. 094025, 2015. DOI: 10.1088/1748-9326/10/9/094025. ISSN 1748-9326. Cytat: „Here we report on a survey of biophysical scientists across disciplines at universities in the Big 10 Conference. Most respondents (93.6%) believe that mean temperatures have risen and most (91.9%) believe in an anthropogenic contribution to rising temperatures.”. (ang.). 
  17. ↑ Global Warning. Washington Post, 5 lutego 2007. [dostęp 2007-04-12].
  18. ↑ Scott Barker: Scientists agree on climatic change, differ on severity. Knoxville News Sentinel, 25 października 2003. [dostęp 2007-04-12].
  19. ↑ Richard S. Lindzen: Global Warming: The Origin and Nature of the Alleged Scientific Consensus. Cato Institute Regulation, Wiosna 1992. [dostęp 2007-04-12].
  20. ↑ Understanding and Responding to Climate Change. [dostęp 2008-05-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-08-31)]. (ang.).
  21. ↑ AAAS Board Statement on Climate Change Grudzień 2006.
  22. ↑ Joint Science Academies’ Statement.
  23. ↑ Benny Peiser: The Dangers of Consensus Science. National Post, 17 maja 2005. [dostęp 2007-04-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-11)]. (ang.).
  24. ↑ Tim Lambert: Peiser admits to making a mistake. Deltoid (blog), 22 marca 2006. [dostęp 2007-04-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-17)]. (ang.).
  25. ↑ a b Benny Peiser: RE: Media Watch enquiry. Media Watch, October 12 2006. [dostęp 2007-04-12].
  26. ↑ Tim Lambert: Peiser’s 34 abstracts. Deltoid (blog), 6 maja 2005. [dostęp 2007-04-12].
  27. ↑ Richard Black: Climate science: Sceptical about bias. BBC, 2007-11-14. [dostęp 2008-04-22]. Cytat: This saga has also been so well documented, not least on Dr Peiser’s website, that again there is little new to say, except that Dr Peiser now says he is glad Science decided not to publish his research because „my critique of Oreskes’ flawed study was later found to be partially flawed itself”.
  28. ↑ Bolt’s Minority View. Media Watch, 2006-10-30. [dostęp 2008-04-22].
  29. ↑ ICSC.
  30. ↑ Manhattan Declaration on Climate Change. heartland.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-05)]..
  31. ↑ Michael Crichton: Lecture at CalTech: „Aliens Cause Global Warming”. 17 stycznia 2003. [dostęp 2007-04-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-11)]. (ang.).
  32. ↑ a b US climate scientists pressured on climate change. New Scientist, 31 stycznia 2007. [dostęp 2007-08-10].
  33. ↑ Richard S. Lindzen: Don’t Believe the Hype. OpinionJournal.com. [dostęp 2007-04-12]. Cytat: „Although no cause for alarm rests on this issue, there has been an intense effort to claim that the theoretically expected contribution from additional carbon dioxide has actually been detected. Given that we do not understand the natural internal variability of climate change, this task is currently impossible. Nevertheless there has been a persistent effort to suggest otherwise, and with surprising impact.”
  34. ↑ Richard S. Lindzen: Climate of Fear. OpinionJournal.com, April 12 2006. [dostęp 2007-04-12].
  35. ↑ Timothy Ball: Global Warming: The Cold, Hard Facts?. Canada Free Press, 5 lutego 2007. [dostęp 2007-04-12].
  36. ↑ Marc Morano: In Global Warming we trust. Cybercast News Service, 2 grudnia 2004. [dostęp 2007-08-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-26)].
  37. ↑ Jan Lopatka: Czech leader Klaus fights global warming „religion”. Reuters, 21 marca 2007. [dostęp 2007-08-18].
  38. ↑ Kevin Steel: Archery. Western Standard, 13 czerwca 2007. [dostęp 2007-08-18].
  39. ↑ Richard Lindzen: Science and Politics: Global Warming and Eugenics. Oxford University Press, 1996. [dostęp 2007-08-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-28)].
  40. ↑ Global Warming Theory and the Eugenics Precedent – John Linder.
  41. ↑ Opening Statement of a Congressional Hearing. [dostęp 2008-05-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-01-30)]. (ang.).
  42. ↑ 500 Scientists with Documented Doubts of Man-Made Global Warming Scares. Heartland Institute. [dostęp 2008-05-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-14)].
  43. ↑ a b c d DeSmogBlog uncovers Heartland lies [online], Grist, 3 maja 2008 [dostęp 2021-12-06] (ang.).
  44. ↑ a b c d 500 Scientists with Documented Doubts – about the Heartland Institute? | DeSmogBlog [online], desmogblog.com [dostęp 2017-11-24] (ang.).
  45. ↑ Controversy Arises Over Lists of Scientists Whose Research Contradicts Man-Made Global Warming Scares [online], heartland.org, 5 maja 2008 [dostęp 2021-12-06] [zarchiwizowane z adresu], Cytat: „They have no right -- legally or ethically -- to demand that their names be removed from a bibliography composed by researchers with whom they disagree.”.
  46. ↑ Speech to the Royal Society (27 września 1988), Public Statement, Speech Archive, Margaret Thatcher Foundation. Data dostępu 9 kwietnia 2007.
  47. ↑ The Top Politically inCorrect Words for 2006. Global Language Monitor. [dostęp 2007-04-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-05-23)].
  48. ↑ Thomas Crampton: More in Europe worry about climate than in U.S., poll shows. International Herald Tribune, 4 stycznia 2007. [dostęp 2007-04-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-01-06)].
  49. ↑ Little Consensus on Global Warming – Partisanship Drives Opinion – Summary of Findings. Pew Research Center for the People and the Press, 12 lipca 2006. [dostęp 2007-04-14].
  50. ↑ McCarthy, Michael. Global Warming: Too Hot to Handle for the BBC. „The Independent”, 2007-09-06. [zarchiwizowane z adresu 2008-07-23]. (ang.). 
  51. ↑ Gary Langer: Poll: Public Concern on Warming Gains Intensity. ABC News, 26 marca 2006. [dostęp 2007-04-12].
  52. ↑ GlobeScan and the Program on International Policy Attitudes na University of Maryland, College Park: Man causing climate change – poll. BBC World Service, 25 września 2007. [dostęp 2007-09-25].
  53. ↑ 30-Country Poll Finds Worldwide Consensus that Climate Change is a Serious Problem [online], Program on International Policy Attitudes, 5 kwietnia 2006 [dostęp 2007-04-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-02] (ang.).
  54. ↑ BBCNews: ‘Scepticism’ over change. 2007-07-03. (ang.).
  55. ↑ Richard J. Bord, Ann Fisher & Robert E. O’Connor: Is Accurate Understanding of Global Warming Necessary to Promote Willingness to Sacrifice?. 1997. [dostęp 2008-02-29]. (ang.).
  56. ↑ Richard J. Bord, Robert E. O’Connor, Ann Fischer. In what sense does the public need to understand global climate change?. „Public Understanding of Science”. Tom 9, 2000. nr 3. s. 161–166. [zarchiwizowane z adresu 2008-06-06]. (ang.). 
  57. ↑ No Global Warming Alarm in the U.S., China. pewglobal.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-12-01)]. – 15-Nation Pew Global Attitudes Survey. Released 13 czerwca 2006.
  58. ↑ Rising Environmental Concern in 47-Nation Survey. pewglobal.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-01-12)]. – 47-Nation Pew Global Attitudes Survey. Released 27 czerwca 2007.
  59. ↑ Przemysław Mastalerz: Ekologiczne kłamstwa ekowojowników. Wrocław: Wydawnictwo Chemiczne, 2005. ISBN 83-905776-6-6.
  60. ↑ Czy człowiek zmienia klimat?. archiwum.wiz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-01-27)]. Zbigniew Jaworowski, Wiedza i Życie (Maj 1998).
  61. ↑ Ocieplenie w polityce. Polityka, 2006. [dostęp 2008-05-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-04-28)].
  62. ↑ Dr hab. Halina Maria Lorenc, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2009-05-24].
  63. ↑ Trochę prawdy o klimacie [online], PolskieRadio.pl, 24 stycznia 2009 [dostęp 2021-12-09], Cytat: „Na pewno człowiek zawinił również. Natomiast czy aż w takim procencie, o którym się go posądza w tej chwili, ja na przykład byłabym daleka od tego, żeby w stu procentach powiedzieć: tak. IPCC stwierdziło, że człowiek jest... że są przekonani, że w 90% człowiek zawinił, jeśli chodzi o ocieplenie klimatu. Nie podpisałabym się pod tym, czy aż w takim procencie. Na pewno tak, ale w jakim procencie, trudno w tej chwili określić.”.
  64. ↑ Prof. dr hab. Krzysztof Błażejczyk, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2010-12-12].
  65. ↑ Klimatolog: Polsce grożą coraz gwałtowniejsze zjawiska pogodowe [online], Nauka w Polsce [dostęp 2021-12-09] (pol.).
  66. ↑ Ochrona klimatu – problem realny czy straszak klimatologów i polityków? [online], Sierpeckie Rozmaitości (www.sierpc.com.pl), kwiecień 2001 [dostęp 2017-11-24].
  67. ↑ PAN: Stanowisko Zgromadzenia Ogólnego PAN. 2007-12-13. [dostęp 2008-04-20]. (pol.).
  68. ↑ Stanowisko Komitetu Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk w sprawie zagrożenia globalnym ociepleniem. Polska Akademia Nauk, 12 lutego 2009. [dostęp 2009-03-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-07)].
  69. ↑ Stanowiska Komitetu Geofizyki PAN w sprawie współczesnej zmiany klimatu. lipiec 2009. [dostęp 2009-11-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-28)].
  70. ↑ Temperature Trends in the Lower Atmosphere: Steps for Understanding and Reconciling Differences. [dostęp 2008-05-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-08-06)]. (ang.).
  71. ↑ The Great Global Warming Swindle: The Arguments. Channel 4. [dostęp 2007-04-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-10)]. (ang.).
  72. ↑ IPCC Summary for Policymakers (PDF). [zarchiwizowane z tego adresu (2007-02-03)]. (ang.).
  73. ↑ N.I. Barkov: Historical carbon dioxide record from the Vostok ice core. Carbon Dioxide Information Analysis Center, luty 2003. [dostęp 2007-03-13].
  74. ↑ Spencer R. Weart: Past Cycles: Ice Age Speculations. American Institute of Physics, 2006. [dostęp 2008-05-23]. (ang.).
  75. ↑ More Notes on Global Warming. Physics Today, maj 2005. [dostęp 2007-09-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-10)]. (ang.).
  76. ↑ John T. Houghton: Climate Change 2001: Working Group I: The Scientific Basis. 2001. [dostęp 2018-11-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-03)]. (ang.).
  77. ↑ J.F.B. Mitchell i T.C. Johns: On Modification of Global Warming by Sulfate Aerosols. 1997. [dostęp 2008-05-23]. (ang.).
  78. ↑ Causes of twentieth-century temperature change near the Earth’s surface Cytat: „Observations of the Earth’s near-surface temperature show a global-mean temperature increase of approximately 0.6 K since 1900 (ref. 1), occurring from 1910 to 1940 and from 1970 to the present. The temperature change over the past 30–50 years is unlikely to be entirely due to internal climate variability2, 3, 4 and has been attributed to changes in the concentrations of greenhouse gases and sulphate aerosols5 due to human activity.”.
  79. ↑ Anthropogenic and natural causes of twentieth century temperature change Cytat: „In the latter half of the century, we find that anthropogenic increases in greenhouses gases are largely responsible for the observed warming, balanced by some cooling due to anthropogenic sulphate aerosols, with no evidence for significant solar effects.”.
  80. ↑ Water vapour: feedback or forcing?. RealClimate, 2005-04-06. [dostęp 2008-04-04]. (ang.).
  81. ↑ Co by się stało z Ziemią gdyby z atmosfery usunąć CO2?. 2010-10-17. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-29)]. (pol.).
  82. ↑ Thomas J. Crowley, Steven K. Baum. Reconciling Late Ordovician (440 Ma) glaciation with very high (14X) CO2 levels. „Journal of Geophysical Research”. Tom 100, 1995. nr D1. s. 1093–1102. 
  83. ↑ Pam Frost Gorder: Appalachian Mountains, carbon dioxide caused long-ago global cooling. Ohio State University Research news, 25 października 2006. [dostęp 2007-04-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-16)]. (ang.).
  84. ↑ IPCC – Working Group I. ipcc.ch. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-05-08)]..
  85. ↑ Raimund Muscheler, Fortunat Joos, Simon A. Müller i Ian Snowball: How unusual is today’s solar activity?. Nature, 2005. [dostęp 2008-05-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-01-08)]. (ang.). s. E3-E4.
  86. ↑ Sami K. Solanki i inni, Unusual activity of the Sun during recent decades compared to the previous 11,000 years, „Nature”, 431, 2004, s. 1084–1087, DOI: 10.1038/nature02995, PMID: 15510145.
  87. ↑ Space Weather/Solar Activity and Climate [online], DMI Solar-Terrestrial Physics Division, 19 października 1998 [dostęp 2007-04-13] [zarchiwizowane z adresu 2013-03-08].
  88. ↑ Joel R. Norris, Robert J. Allen, Amato T. Evan, Mark D. Zelinka i inni. Evidence for climate change in the satellite cloud record. „Nature”. 536 (7614), s. 72–75, 2016. DOI: 10.1038/nature18273. ISSN 0028-0836. Cytat: „The primary drivers of these cloud changes appear to be increasing greenhouse gas concentrations and a recovery from volcanic radiative cooling. These results indicate that the cloud changes most consistently predicted by global climate models are currently occurring in nature.”. (ang.). 
  89. ↑ William Chapman: New historic sea ice minimum. The Cryosphere Today, 9 sierpnia 2007. [dostęp 2007-09-11].
  90. ↑ David Adam: Loss of Arctic ice leaves experts stunned. Guardian Unlimited, 4 września 2007. [dostęp 2007-09-07].
  91. ↑ High interannual variability of sea ice thickness in the Arctic region. cpom.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-20)]. by Seymour Laxon, Neil Peacock & Doug Smith opublikowany w Nature, 30 października, 2003.
  92. ↑ Roger Pielke: Arctic Sea Ice Areal Coverage Approaching Record Low. 2007-08-10. [dostęp 2008-04-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-06)]. (ang.).
  93. ↑ Greenland ice sheet flow driven by short-term weather extremes, not gradual warming: UBC research [online], University of British Columbia, 2010.
  94. ↑ Monthly mean surface temperature data and derived statistics for some Antarctic stations from www.antarctica.ac.uk.
  95. ↑ A Synthesis of Antarctic Temperatures William L. Chapman and John E. Walsh AMS Online Listopad 2006.
  96. ↑ IPCC Working Group I. ipcc.ch. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-03)]..
  97. ↑ Michael Crichton Official Site [online] [dostęp 2008-05-29] [zarchiwizowane z adresu 2008-11-21] (ang.).
  98. ↑ Doran et al. Antarctic climate cooling and terrestrial ecosystem response. „Nature”, 2002-01-13. (ang.). 
  99. ↑ Cold, Hard Facts Doran, Peter, The New York Times, Lipiec 2006.
  100. ↑ Antarctic cooling, global warming? Real Climate, Grudzień 2004.
  101. ↑ David Adam: Oil firms fund climate change ‘denial’. The Guardian, 27 stycznia 2005. [dostęp 2007-04-14].
  102. ↑ Ian Sample: Scientists offered cash to dispute climate study. The Guardian, 2 lutego 2007. [dostęp 2007-04-14].
  103. ↑ Climate Controversy and AEI: Facts and Fictions. American Enterprise Institute for Public Policy Research, 9 lutego 2007. [dostęp 2007-04-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-04-13)].
  104. ↑ Steven F. Hayward, Kenneth Green: AEI Letter to Pf. Schroeder. 5 lipca 2006. [dostęp 2007-04-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-02-08)].
  105. ↑ ABC News Reporting Cited As Evidence In Congressional Hearing On Global Warming ABC, Sierpień 2006.
  106. ↑ Lewandowski memo.
  107. ↑ FEATURE-Carbon backlash: coal divides corporations James, Steve Reuters, lipiec 2007.
  108. ↑ Smoke, Mirrors & Hot Air – How ExxonMobil Uses Big Tobacco’s Tactics to Manufacture Uncertainty on Climate Science. Union of Concerned Scientists, styczeń 2007. [dostęp 2007-04-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-08-28)]. (ang.).
  109. ↑ Exxon cuts ties to global warming skeptics. MSNBC, 2007-05-18. [dostęp 2008-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-07-24)]. (ang.).
  110. ↑ Exxon Still Funding Climate Change Deniers. greenpeace.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-19)]. Greenpeace, Maj 2007.
  111. ↑ Seth Borenstein: Utilities Paying Global Warming Skeptic. CBS News from Associated Press, 27 lipca 2006. [dostęp 2007-04-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-02-14)].
  112. ↑ Samara Kalk Derby. Local scientist calls global warming theory ‘hooey’. „Cap Times”, 2007-06-18. [zarchiwizowane z adresu 2007-06-21]. (ang.). 
  113. ↑ Le réchauffement climatique est un mythe !. październik 2004. [dostęp 2008-05-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-10-12)]. Cytat: „In the end, global warming is more and more taking on an aspect of manipulation, which really looks like a ‘scientific’ deception, and of which the first victims are the climatologists who receive funding only when their work goes along with the IPCC.” (fr.).
  114. ↑ Must-See Global Warming TV. Fox News, marzec 2007. [dostęp 2007-05-14].
  115. ↑ Trulock, Notra, „Science for Sale: the Global Warming Scam,” Accuracy in Media, 26 sierpnia 2002.
  116. ↑ Climate of Fear. Wall Street Journal, kwiecień 2006. [dostęp 2007-05-14].
  117. ↑ Ross Gelbspan: The Heat Is On: The warming of the world’s climate sparks a blaze of denial. Harper’s Magazine, grudzień 1995. [dostęp 2008-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-27)].
  118. ↑ Richard S. Lindzen, Constantine Giannitsis. Reconciling observations of global temperature change. „Geophysical research letters”. Tom 29, 2002. nr 12. s. 24–26. 
  119. ↑ EU to invest €6.4 billion in research. EU Observer, 2010.
  120. ↑ Anna Sierpińska: Co przez kilkadziesiąt lat ukrywał Exxon?. 2015-12-17 18:03. [dostęp 2016-08-01].
  121. ↑ Anna Sierpińska: Dlaczego Exxon finansował badania nad CO2, a następnie zdyskredytował ich wyniki?. 2015-12-18 23:36. [dostęp 2016-08-01].
  122. ↑ Anna Sierpińska: Exxon i fabrykowanie wątpliwości, czyli jak za miliony dolarów zwalczać naukę. 2015-12-21 18:43. [dostęp 2016-08-01].
  123. ↑ Dana Nuccitelli: Two-faced Exxon: the misinformation campaign against its own scientists. The Guardian, 2015-11-25. [dostęp 2016-08-01]. Cytat: „I reviewed all 53 of the papers referenced by Exxon’s spokesman, and they indeed consist of high-quality scientific research. Most of them implicitly or explicitly endorsed the expert consensus on human-caused global warming; none minimized or rejected it. This means that there is a 100% consensus on human-caused global warming among Exxon’s peer-reviewed climate science research – even higher than the 97% consensus in the rest of the peer-reviewed literature.” (ang.).
Globalne ocieplenie i zmiana klimatu
badanie
przyczyny
opinie i reakcje
polityka
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kontrowersje_wokół_globalnego_ocieplenia&oldid=74676976”