Kukułka Fuchsa

Kukułka Fuchsa
	; Kwiatostan
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	storczykowate
Podrodzina	storczykowe
Rodzaj	kukułka
Gatunek	kukułka Fuchsa
	Nazwa systematyczna
	Dactylorhiza fuchsii
Synonimy
	Orchis fuchsii Druce; Dactylorhiza maculata subsp. fuchsii (Druce)Hyl.;
	Orchis fuchsii Druce; Dactylorhiza maculata subsp. fuchsii (Druce)Hyl.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kukułka Fuchsa, stoplamek Fuchsa (Dactylorhiza fuchsii (Druce) Soó) – gatunek rośliny należący do rodziny storczykowatych. Często uważany jest za podgatunek kukułki plamistej (D. maculata subsp. fuchsii). Występuje w Europie i Azji^[3]. W Polsce występuje na terenie całego kraju, jednak jest rośliną rzadką^[4].

Morfologia

Łodyga: Prosta, pełna, kanciasta, ulistniona, cienka, zielona, osiąga wysokość do 30 cm, a w dobrych warunkach dorasta do 70 cm.
Liście: Osadzone skrętoległe na pędzie od 3 do 6 sztuk. Dolne podłużne, lancetowate, szerokoeliptyczne, tępo zakończone, pokryte plamkami. Górne liście obejmują łodygę.
Kwiaty: Zebrane w kłos, średniej wielkości, zwykle bezwonny o barwie od bladoróżowej przez czerwoną do ciemnofioletowej z bordowym rysunkiem. Znamię pokryte jest lepką, bogatą w glukozę substancją przywabiającą owady. Warżka z bardzo zmiennym wzorem w kształcie punktów i linii, łatka środkowa warżki ostra i dłuższa od bocznych. Boczne płatki silnie odgięte w tył. Kwiatostan wielokwiatowy, gęsty, położony w szczytowej części pędu.
Owoce: Torebka z dużą ilością bardzo drobnych nasion, rozsiewanych przez wiatr.
Gatunki podobne: Bardzo podobna jest kukułka plamista, do niedawna gatunki te nie były od siebie odróżniane i często są z sobą mylone. Największe różnice między nimi dotyczą budowy kwiatu.

Biologia i ekologia

Bylina, geofit. Kwitnie od kwietnia do czerwca. Od pozostałych kukułek (stoplamków) różni się tym, iż jako jeden z nielicznych oferuje owadom nektar. Rośnie w żyznych wilgotnych lasach olszowych, na brzegach wód, na podmokłych łąkach i torfowiskach, czasami na skrajach łąk i w podmokłych zaroślach na granicy z lasem. Lubi gleby wilgotne, żyzne, o odczynie zbliżonym do obojętnego. Jest mrozoodporna, bez okrywy śnieżnej znosi dobrze niskie temperatury. Liczba chromosomów 2n=40^[4].

Ochrona

Roślina objęta jest w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Umieszczona na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski^[5] w grupie gatunków narażonych na wyginięcie (kategoria zagrożenia V). Największym zagrożeniem są skutki działalności człowieka; osuszanie i melioracja terenów, regulacja rzek oraz niszczenie lasów łęgowych. Zagraża jej także zarastanie torfowisk i łąk na których występuje przez trzcinę lub krzewiastą roślinność.

Zmienność

Tworzy mieszańce z gółką długoostrogową, kukułką bzową, k. krwistą, k. Russowa i k. szerokolistną^[4]. Gatunek zróżnicowany na sześć podgatunków^[3]:

Dactylorhiza fuchsii subsp. carpatica (Batouek & Kreutz) Kreutz – występuje na Słowacji
Dactylorhiza fuchsii subsp. fuchsii – rośnie w całym zasięgu gatunku
Dactylorhiza fuchsii subsp. hebridensis (Wilmott) Soó – występuje na Wyspach Brytyjskich
Dactylorhiza fuchsii subsp. okellyi (Druce) Soó – rośnie na Wyspach Brytyjskich
Dactylorhiza fuchsii subsp. psychrophila (Schltr.) Holub – występuje w zachodniej i północnej Europie oraz północnej Azji
Dactylorhiza fuchsii subsp. sooana (Borsos) Borsos – rośnie w Czechach, Słowacji i na Węgrzech

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-03] (ang.).
↑ ^a ^b Dactylorhiza fuchsii na eMonocot [dostęp 2013-11-27].
↑ ^a ^b ^c Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

Bibliografia

Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-03] (ang.).

[eM-3] Dactylorhiza fuchsii na eMonocot [dostęp 2013-11-27].

[A-4] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[5] Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Zbigniew Mirek, Kazimierz Zarzycki, Władysław Wojewoda, Zbigniew Szeląg (red.). Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]