Lázaro Cárdenas del Río
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Prezydent Meksyku | |
| Okres |
od 1 grudnia 1934 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Lázaro Cárdenas del Río (ur. 21 maja 1895 w Jiquilpan, Michoacán, zm. 19 października 1970 w Meksyku) – meksykański polityk i prezydent tego kraju w latach 1934-1940.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w rodzinie chłopskiej[1], zaliczanej do niższej klasy średniej[2]. Jego przodkowie mieli w większości indiańskie korzenie[3]. W wieku 16 lat przeżył śmierć ojca, od tego czasu objął opiekę nad siedmiorgiem rodzeństwa[2]. Po ukończeniu szkoły pracował jako poborca podatkowy. W czasie rewolucji meksykańskiej, gdy Victoriano Huerta obalił Francisco Maderę, Cárdenas przystąpił do armii rewolucyjnej pod dowództwem generała Guillermo García Aragonii. W przeciągu roku awansował do rangi kapitana. W trakcie podziału ruchu rewolucyjnego na frakcje, poparł Venustiano Carranzę. Siły Carranzy triumfowały w 1920 roku, dzięki czemu jeszcze w tym samym roku zyskał stopień generała. Karierę wojskową prowadził do 1929 roku[3]. W międzyczasie zajął się polityką. W 1928 roku został gubernatorem rodzinnego stanu Michoacán. Rok później wybrany został przewodniczącym rządzącej Partii Narodowo-Rewolucyjnej. W 1931 roku na okres sześciu tygodni objął ster ministerstwa spraw wewnętrznych, w 1933 z kolei przez pięć miesięcy sprawował funkcję ministra wojny i spraw morskich[3].
W 1934 roku został kandydatem Partii Narodowo-Rewolucyjnej na prezydenta[3]. Przed wyborami prowadził intensywną kampanię która przyczyniła się do zdobycia przez niego szerokiego poparcia pośród lokalnych liderów i zwykłych obywateli. W trakcie kampanii zapowiedział sześcioletni plan reform społeczno-gospodarczych. Po wyborczym zwycięstwie i objęciu władzy, musiał mierzyć się z byłym prezydentem Plutarco Elías Callesem który zachował ogromne wpływy w armii i administracji cywilnej. W ciągu pierwszego roku urzędowania Cárdenas skupił się na likwidacji wpływów Callesa i jego stronników, aż w końcu w 1936 roku pozbył się poprzednika - Calles został aresztowany, a następnie wygnany do Stanów Zjednoczonych[3][4].
Jako prezydent Cárdenas wiele podróżował po kraju i rozmawiał z prostymi ludźmi (co było nowością), żył skromnie, dbał o rozszerzanie zakresu świadczeń społecznych oraz zwalczał korupcję[5]. W trakcie swoich rządów przeprowadził szereg reform (np. prawa dla kobiet[6]) inspirowanych poglądami socjalistycznymi[2]. W ramach pilotowanej przez niego reformy rolnej 750 000 chłopów[7] otrzymało 18 milionów hektarów ziemi oraz założone spółdzielnie rolnicze ejidos. Prezydentowi nie udało się co prawda włączyć do programu wywłaszczenia najbogatszych plantatorów, ziemie otrzymała jednak prawie jedna trzecia obywateli Meksyku[4]. Chłopi którzy skorzystali z rolnej zrzeszeni zostali w „Confederación Nacional de Campesinos” (Narodowa Federacja Rolników). W 1936 roku założył związek zawodowy „Confederación de Trabajadores Mexicanos” (Konfederacja Robotników Meksykańskich) na czele którego stanął działacz marksistowski Vincent Lombard Toledan. Związek ten stał się największym spośród działających w Meksyku[4][3].
Jednym z zadań prezydentury Cárdenasa było rozwiązanie problemu eksploatacji meksykańskich złóż ropy naftowej. Ogromne zasoby ropy znajdujące się w okolicach miasta Tampico w stanie Tamaulipas były eksploatowane przez amerykańskie koncerny naftowe i zaspokajały 20% zapotrzebowania USA na ten surowiec. Kiedy negocjacje w sprawie podniesienia płac pracownikom z tzw. „Meksykańskim Orłem” skupiającym największe koncerny w Meksyku (m.in. Shell, Standard Oil of New Jersey) nie przyniosły rezultatu, 18 marca 1938 roku prezydent Cárdenas podjął decyzję o nacjonalizacji wszystkich złóż ropy naftowej, które następnie oddał pod zarząd kierownictwa federacji związków zawodowych[6]. Bezpośrednim impulsem nacjonalizacji był strajk Konfederacji Robotników Meksykańskich zapoczątkowany w 1936 roku[4]. Choć za wywłaszczone mienie przewidziano rekompensaty, decyzja Cárdenasa wywołała sprzeciw rządów USA i Wielkiej Brytanii[4]. Negatywna postawa mocarstw wobec Meksyku zmieniła się wraz z wybuchem II wojny światowej, gdy zapotrzebowanie aliantów na ropę wzrosło[4]. Rok wcześniej jego rząd znacjonalizował tory kolejowe[3].
W 1938 roku zreorganizował partię rządzącą. Konwencja partyjna przemianowała ją na Partię Rewolucji Meksykańskiej i zreformowała jej struktury. Podzielił on partię na cztery sektory: robotniczy, chłopski, „ludowy” i „wojskowy”. Podstawę sektora robotniczego i chłopskiego stanowiły utworzone przez Cárdenasa związki zawodowe, sektor „ludowy” zrzeszał natomiast na klasę średnią. Ostatni z sektorów, „wojskowy”, skupiał armię i został zlikwidowany przez kolejne administracje[3].
W trakcie hiszpańskiej wojny domowej popierał republikanów[8] a po ich porażce w konflikcie, przyjął uchodźców republikańskich w liczbie od 20 do 40 tysięcy osób[9]. Z zaproponowanego przez Cárdenasa azylu politycznego w 1936 roku skorzystał Lew Trocki[6].
W wyborach prezydenckich w 1940 roku poparł generała Manuela Ávila Camacho a po jego sukcesie czasowo wycofał się z życia publicznego[6]. Do polityki powrócił po włączeniu się Meksyku do II wojny światowej w 1942 roku. W 1943 objął stanowisko ministra obrony, które piastował do 1945, w ostatnim roku ministerialnej kadencji został naczelnym dowódcą armii meksykańskiej. Ponownie wycofał się z polityki pod koniec 1945 roku[3]. W kolejnych latach nie pełnił żadnych funkcji politycznych. Przez lata pozostawał symbolem meksykańskiej lewicy i głównym przeciwnikiem amerykańskich wpływów ekonomicznych i politycznych w Meksyku. W 1959 roku z sympatią przyjął rewolucję kubańską. W kolejnych latach od odejścia z życia publicznego, wspierał opozycyjne organizacje polityczne. Na początku lat 60. poparł koalicję lewicowych partii politycznych, Narodowy Ruch Wyzwolenia[3].
22 listopada 1950 w Warszawie na II Kongresie Obrońców Pokoju został wybrany w skład Światowej Rady Pokoju[10], jako wiceprzewodniczący[7].
Lázaro Cárdenas zmarł w mieście Meksyk 19 października 1970 roku w wieku 75 lat[3]. Jego syn Cuauhtémoc Cárdenas Solórzano również jest politykiem[2].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]W 1988 roku Bank Meksyku z okazji 50. rocznicy nacjonalizacja przemysłu naftowego wyemitował dwie monety kolekcjonerskie z jego wizerunkiem: srebrną o nominale 100 peso oraz złotą o nominale 1000 peso[11][12].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Palmer 1998 ↓, s. 80.
- ↑ a b c d Luis Arroyo: Mexico's Lazaro Cardenas, 'The Perfect Politician'. telesurtv.net. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k Lázaro Cárdenas, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
- ↑ a b c d e f Historia - Rewolucja i jej następstwa. W: Podróże Marzeń „Meksyk” - Biblioteka Gazety Wyborczej. Mediaprofit, 2005, s. 67-68. ISBN 83-60174-00-8.
- ↑ Tadeusz Łepkowski, Zamachy stanu, przewroty, rewolucje. Ameryka Łacińska w XX w., Warszawa 1983, s.94,
- ↑ a b c d Palmer 1998 ↓, s. 81.
- ↑ a b Mała Encyklopedia 1967 ↓, s. 209.
- ↑ José Antonio Matesanz, „Casa de España” w: Encyclopedia of Mexico, cz. 1, s. 205. Chicago: Fitzroy and Dearborn 1997.
- ↑ Matesanz, „Casa de España,” s. 205.
- ↑ Trybuna Robotnicza z 1950, nr 324 str. 3 [dostęp z dnia: 2016-08-03]
- ↑ Meksyk 100 peso, 1988 – 50. Rocznica – Nacjonalizacja przemysłu naftowego. ucoin.net. [dostęp 2024-06-08].
- ↑ Meksyk 1000 peso, 1988 – 50. Rocznica – Nacjonalizacja przemysłu naftowego. ucoin.net. [dostęp 2024-06-08].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Mała Encyklopedia Wojskowa. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
- Alan Palmer: Kto jest kim w polityce. Świat od roku 1860. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Magnum, 1998. ISBN 83-85852-28-X.
