Lubicz (herb szlachecki)
Herb Lubicz | |
Typ herbu | |
---|---|
Zawołanie |
Luba, Lubicz |
Alternatywne nazwy |
Libicz, Luba[1] |
Pierwsza wzmianka |
Lubicz – polski herb szlachecki, noszący zawołania Luba, Lubicz[1]. Wzmiankowany w Księdze brackiej św. Krzysztofa na Arlbergu w Tyrolu[2], spisanej na przełomie XIV i XV wieku[3].
Herb występował głównie wśród rodzin osiadłych w ziemi brzeskiej, inowrocławskiej, lubelskiej, łęczyckiej, poznańskiej, sandomierskiej i sieradzkiej[4]. Spośród najbardziej znanych rodów pieczętujących się herbem Lubicz, należy wymienić Tylickich[5] i Żółkiewskich[6].
Lubicza używa też Jan Żyliński[7] oraz używali Czesław Miłosz i Stanisław Żółkiewski[4].
Opis herbu
[edytuj | edytuj kod]Opis historyczny
[edytuj | edytuj kod]Kasper Niesiecki, podając się na dzieła historyczne Bartosza Paprockiego, Szymona Okolskiego i Marcina Bielskiego, opisuje herb[8]:
Ma być podkowa jak w Dąbrowie albo Pobogu ułożona, z dwiema krzyżami, z których jeden, na wierzchu podkowy, drugi we środku jej, pole powinno być błękitne, krzyże białe, na hełmie trzy pióra strusie.
Opis współczesny
[edytuj | edytuj kod]Opis skonstruowany współcześnie brzmi następująco[a]:
Na tarczy w polu błękitnym, podkowa srebrna ocelami w dół skierowana. W środku jej srebrny krzyż kawalerski, takiż drugi na barku podkowy zaćwieczony.
W klejnocie trzy pióra strusie.
Labry herbowe błękitne, podbite srebrem.
Geneza
[edytuj | edytuj kod]Najwcześniejsze wzmianki
[edytuj | edytuj kod]Wizerunek herbu Lubicz rozpoznany został na kilku średniowiecznych pieczęciach, zachowanych do dnia dzisiejszego. Najstarsza pieczęć pochodzi z 1348 roku i należała do Przedbora, starosty kujawskiego. Kolejna pieczęć pochodzi z 1438 roku i należy do Pawła z Grąbczewa, kanonika płockiego[2].
Nazwę Lubicz nosiła dawniej rzeka, która obecnie nazywa się Drwęca[potrzebny przypis].
Dodatkowe informacje
[edytuj | edytuj kod]Według opinii niektórych heraldyków, herb Lubicz mógł wyewoluować z dodania do herbu Podkowa (nieużywanego już osobno do XIX w., przypominającego herb Podkowa) dwóch krzyży[9].
Legenda
[edytuj | edytuj kod]Legenda herbowa mówi, że nad tą rzeką w roku 1190 doszło do potyczki rycerstwa mazowieckiego z Prusami. Za odwagę oraz szczególne zasługi bitewne (pojmanie nieprzyjacielskiego wodza[10]) jeden z rycerzy herbu Pobóg otrzymał herb własny o nazwie rzeki. Stąd herb Lubicz wywodzi się od herbu Pobóg[potrzebny przypis].
Herbowni
[edytuj | edytuj kod]Lista Tadeusza Gajla
[edytuj | edytuj kod]Lista herbownych w artykule sporządzona została na podstawie wiarygodnych źródeł, zwłaszcza klasycznych i współczesnych herbarzy. Należy jednak zwrócić uwagę na częste zjawisko przypisywania rodom szlacheckim niewłaściwych herbów, szczególnie nasilone w czasie legitymacji szlachectwa przed zaborczymi heroldiami, co zostało następnie utrwalone w wydawanych kolejno herbarzach. Identyczność nazwiska nie musi oznaczać przynależności do danego rodu herbowego. Przynależność taką mogą bezspornie ustalić wyłącznie badania genealogiczne.
Pełna lista herbownych nie jest dziś możliwa do odtworzenia, także ze względu na zniszczenie i zaginięcie wielu akt i dokumentów w czasie II wojny światowej (m.in. w czasie powstania warszawskiego w 1944 spłonęło ponad 90% zasobu Archiwum Głównego w Warszawie, gdzie przechowywana była większość dokumentów staropolskich)[11]. Lista nazwisk znajdująca się w artykule pochodzi z Herbarza polskiego, Tadeusza Gajla[12] (1244 nazwisk[13]). Występowanie na liście nazwiska nie musi oznaczać, że konkretna rodzina pieczętowała się herbem Lubicz. Często te same nazwiska są własnością wielu rodzin reprezentujących wszystkie stany dawnej Rzeczypospolitej, tj. chłopów, mieszczan, szlachtę. Jest to jednakże dotychczas najpełniejsza lista herbownych, uzupełniana ciągle przez autora przy kolejnych wydaniach Herbarza. Tadeusz Gajl wymienia następujące nazwiska uprawnionych do używania herbu Lubicz[13]:
Tadeusz Gajl, Herbarz Polski
|
Pozostałe nazwiska
[edytuj | edytuj kod]Spośród nazwisk nie figurujących na liście Tadeusza Gajla należy wymienić nazwisko Wojtowicz (Woytowicz)[15], które autor podaje bez przypisania przynależności herbowej[potrzebny przypis].
Bartosz Paprocki w swoim zbiorze z 1584 roku wymienia też nazwisko Hodyn (Hodyń) należące do rodziny posługującej się herbem Lubicz[16].
Sławomir Górzyński wymienia też nazwisko „Graffen”, należące do rodziny nobilitowanej do herbu Lubicz w 1790 roku[17].
Jury Łyczkowski, na swojej stronie dotyczącej heraldyki, wspomina również o nazwiskach; Bajka, Bakinowski, Bernatowicz, Biełynowicz, Boreysza, Borsuk, Hruszecki, Jaworski, Monkiewicz, Możański, Samowicz, Szędzikowski, Ułasiewicz, Użynowicz, Wiński, Woyciechowski, Woytkiewicz, Żabyko i Żondłowski[18] .
Występowanie w heraldyce terytorialnej
[edytuj | edytuj kod]Gminy lub miasta, których herby nawiązują do herbu Lubicz:
- Łapy
- Jedwabne
- Bielsk Podlaski
- Szumowo
- Czerwin
- Stara Biała
- Regimin
- Szydłowo
- Leszno (woj. mazowieckie)
- Międzyrzec Podlaski
- Międzyrzec Podlaski (gmina wiejska)
- Żółkiewka
- Sadkowice
- Nowe Ostrowy
Odmiany
[edytuj | edytuj kod]Odmiany herbu Lubicz |
Odmiany arystokratyczne herbu Lubicz |
Herby uznawane za odmiany tylko przez pojedynczych heraldyków |
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Herb Sas oraz Lubicz w Kościele Świętej Trójcy w Olesku
-
Kartusz herbowy z herbem Lubicz w katedrze gnieźnieńskiej
-
Herb Lubicz zamieszczony na XIX-wiecznym dokumencie rodziny Wojtowiczów
-
Detal z tablicy Antoniego Orłowskiego w Klasztorze Bernardynów w Skępem.
-
Pieczęć małżeńska z herbami Lubicz oraz Brodzic
-
Niszczejący Lubicz w Konkatedrze Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Mohylewie
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Opis współczesny jest skonstruowany zgodnie z obecnymi zasadami heraldyki. Zobacz: Blazonowanie.
- ↑ Nobilitacja w 1658 roku.
- ↑ Nobilitacja w 1790 roku.
- ↑ Nobilitacja w 1662 roku.
- ↑ Inna forma nazwiska Kierekies.
- ↑ Inna forma nazwiska Meisner.
- ↑ Nobilitacja w 1790 roku.
- ↑ Inna forma nazwiska Meisner.
- ↑ Inna forma nazwiska Meisner.
- ↑ Inna forma nazwiska Meisner.
- ↑ Nobilitacja w 1596 roku.
- ↑ Indygenat w 1676 roku.
- ↑ Nobilitacja w 1776 roku.
- ↑ Nobilitacja w 1765 roku.
- ↑ Nobilitacja w 1673 roku.
- ↑ Nobilitacja w 1676 roku.
- ↑ Nobilitacja w 1790 lub 1791 roku.
- ↑ Nobilitacja w 1685 roku.
- ↑ Nobilitacja w 1676 roku.
- ↑ Nobilitacja w 1768 lub 1775 roku.
- ↑ Nobilitacja w 1673 roku.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Alfred Znamierowski, Herbarz rodowy, Warszawa: Świat Książki, 2004, s. 129, ISBN 83-7391-166-9 .
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u Górzyński, Kochanowski 1990 ↓, s. 96.
- ↑ Księga Bractwa św. Krzysztofa z Arlbergu [online], genealogia.okiem.pl [dostęp 2022-04-16] .
- ↑ a b Alfred Znamierowski, Herbarz rodowy, Warszawa: Świat Książki, 2004, s. 129, ISBN 83-7391-166-9 .
- ↑ Niesiecki 1842 ↓, s. 158–170.
- ↑ Niesiecki 1845 ↓, s. 183–188.
- ↑ Minakowski ↓.
- ↑ Niesiecki 1841 ↓, s. 141–144.
- ↑ Tablice herbowe. W: Stanisław Mieroszowski: Kilka słów o heraldyce polskiej. Łódź: Almabud, 1990, s. Tablica I (opis). ISBN 83-900011-0-1.
- ↑ Stanisław hr. Mieroszowski, "O Heraldyce Polskiej", Kraków, 1887
- ↑ Dzieje zasobu ↓, Linki zewnętrzne.
- ↑ Gajl 2007 ↓, Bibliografia.
- ↑ a b Gajl ↓, Linki zewnętrzne.
- ↑ Górzyński, Kochanowski 1990 ↓, s. 98.
- ↑ Źródło: Centralne Państwowe Archiwum Historyczne Ukrainy w Kijowie, nr 0538.
- ↑ Bartosz Paprocki , Herby rycerstwa polskiego. Przez Bartosza Paprockiego zebrane i wydane, 1584 .
- ↑ Górzyński, Kochanowski 1990 ↓, s. 97.
- ↑ Łyczkowski ↓.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Kasper Niesiecki, Herbarz polski, Jan Nepomucen Bobrowicz, t. VI, Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1841, s. 521 .
- Kasper Niesiecki, Herbarz polski, Jan Nepomucen Bobrowicz, t. IX, Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1842, s. 471 .
- Kasper Niesiecki, Herbarz polski, Jan Nepomucen Bobrowicz, t. X, Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1845, s. 719 .
- Sławomir Górzyński, Jerzy Kochanowski, Herby szlachty polskiej, Wydanie II, Warszawa: Uniwersytet Warszawski i ALFA, 1990, s. 175, ISBN 83-230-0349-1 .
- Tadeusz Gajl, Herbarz polski od średniowiecza do XX wieku. Ponad 4500 herbów szlacheckich 37 tysięcy nazwisk 55 tysięcy rodów, Gdańsk: L&L, 2007, s. 543, ISBN 978-83-60597-10-1, OCLC 233447252 .
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Tadeusz Gajl: Nazwiska. gajl.wielcy.pl. [dostęp 2021-09-20]. (pol.).
- Marek Minakowski: Jan Żyliński h. Lubicz. sejm-wielki.pl. [dostęp 2021-08-11]. (pol.).
- Jury Łyczkowski: Herby szlachty litwińskiej. lyczkowski.net. [dostęp 2021-09-20]. (pol.).
- Dzieje zasobu. agad.gov.pl. [dostęp 2021-09-20]. (pol.).