Magdalena Gross
 Magdalena Gross podczas wystawy w Instytucie Propagandy Sztuki (1933) | |
| Data i miejsce urodzenia |
18 stycznia 1891 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
17 czerwca 1948 |
| Dziedzina sztuki |
rzeźba |
| Ważne dzieła | |
| |
Magdalena Gross-Zielińska, (ur. 18 stycznia 1891 w Warszawie, zm. 17 czerwca 1948 tamże) – polska rzeźbiarka żydowskiego pochodzenia.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodziła się w rodzinie Norberta i Róży z Okrętów. Jej dziadkiem był Rudolf Okręt, a wujem Stanisław Aleksander Kempner[1].
Ukończyła gimnazjum Kurmanowej w Warszawie[2]. Studiowała w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych u Tadeusza Breyera i Hanny Kuny oraz u Filadelfo Simiego we Florencji.
Brała udział w wystawach w warszawskiej Zachęcie w 1915, 1919 i 1921–1922. W 1926 roku miała tam indywidualną wystawę. W 1927 roku otrzymała wyróżnienie za rzeźbę głowy Fryderyka Jarosyego[3]. Specjalizowała się w kameralnej rzeźbie portretowej i animalistycznej (Gęś japońska 1934). Zajmowała się także rzemiosłem artystycznym, lecz większość jej prac zaginęła w czasie II wojny światowej.
Od 1930 roku zaczęła tworzyć posążki zwierząt z warszawskiego ZOO, zwłaszcza ptaków, zarówno polskich, jak i egzotycznych. Zaprzyjaźniła się z dyrektorem ZOO i jego żoną. Za rzeźbę Żubra otrzymała w 1937 r. złoty medal na Międzynarodowej Wystawie Sztuki w Paryżu. Wystawiała prace w Instytucie Propagandy Sztuki i Zachęcie, oraz na wystawie w Londynie (1938)
W czasie okupacji niemieckiej ukrywała się najpierw w warszawskim ZOO, gdzie pomagali jej Jan i Antonina Żabińscy[4], a potem w domu Rendznerów na Saskiej Kępie[5]. W tym okresie pomagał jej m.in. Adam Procki, który dostarczał jej materiałów koniecznych do pracy artystycznej[6] oraz pomagał w dystrybucji wykonanych przez nią figurek Podziemnej Madonny[7].
Po zakończeniu walk o Warszawę wyjechała do Lublina wraz z mężem Pawłem Zielińskim (Maurycym Fraenklem), jednak po ok. roku obydwoje wrócili do stolicy. Pod koniec życia artystka ciężko chorowała na serce[8].
Została pochowana na nowym cmentarzu na Służewie przy ul. Wałbrzyskiej w Warszawie.
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Historia związana z m.in. jej ukrywaniem się w warszawskim ZOO została przedstawiona w amerykańskim filmie Azyl[9]. W jednym z pomieszczeń w piwnicach willi Pod Zwariowaną Gwiazdą, w której mieszkali Żabińscy, i w której się ukrywała, urządzono salkę pamięci, gdzie umieszczono zdjęcia jej prac oraz odlewy rzeźb zwierząt[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Karolina Dzięciołowska: Wybieram ruch, który mnie pociąga. O Magdalenie Gross. niezlasztuka.net, 2021-04-19. [dostęp 2022-09-20]. (pol.).
- ↑ Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 97. [dostęp 2021-07-23].
- ↑ https://sztetl.org.pl/pl/biogramy/197158-gross-zielinska-magdalena
- ↑ Ryzykował. "Nie dlatego, że byli Żydami, lecz dlatego, że byli prześladowani". tvnwarszawa.tvn24.pl, 2018-02-22. [dostęp 2018-02-22].
- ↑ Karolina Dzięciołowska: Gorąco na Saskiej Kępie. Historia ukrywania rzeźbiarki Magdaleny Gross u rodziny Rendznerów. sprawiedliwi.org.pl, 2020-05. [dostęp 2024-08-06].
- ↑ Rzeźbiarze Saskiej Kępy wczoraj i dziś. Warszawa: Klub Kultury Saska Kępa, 2011, s. 24-25.
- ↑ Jarosław Pajek: Adam Procki. Orońsko: Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, 2012, s. 21. ISBN 978-83-85901-93-8.
- ↑ Magdalena Gross. muzeumwarszawy.pl, 2021-03-08. [dostęp 2024-08-06].
- ↑ „Azyl” - film o Żabińskich, którzy podczas II wojny światowej ukrywali Żydów w warszawskim zoo. Jaka była prawdziwa historia odważnego małżeństwa?. wyborcza.pl, 2017-03-20. [dostęp 2017-04-29].
- ↑ Willa. [w:] Miejski Ogród Zoologiczny w Warszawie [on-line]. zoo.waw.pl. [dostęp 2018-06-09].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Piotr Szubert: Magdalena Gross. culture.pl, 2015-03-31. [dostęp 2015-05-04].
- Głowa kobieca w zbiorach CBJ
- Hollywoodzki film o Żydach ukrywanych w warszawskim zoo. tvnwarszawa.tvn24.pl, 2016-11-20. [dostęp 2017-04-29].
- Żydzi ukrywani w warszawskim ZOO. sprawiedliwi.org.pl. [dostęp 2017-04-29].