Mir (osiedle typu miejskiego)
53°27′N 26°28′E/53,450000 26,466667 Zamek w Mirze | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Sielsowiet | |||||
| Prawa miejskie |
1579 | ||||
| Populacja (2010) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
1596 | ||||
| Kod pocztowy |
231444 | ||||
Położenie na mapie Białorusi  | |||||
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego  | |||||
| 53°27′N 26°28′E/53,450000 26,466667
| |||||
Mir (biał. Мір, Mir) – osiedle typu miejskiego na Białorusi, położone w obwodzie grodzieńskim, w rejonie korelickim, ok. 85 km na południowy zachód od Mińska; 2,4 tys. mieszkańców (2010).
Siedziba dwóch parafii prawosławnych (w dekanacie korelickim) – pw. Świętej Trójcy i pw. św. Jerzego Zwycięzcy[2], a także parafii rzymskokatolickiej pw. św. Mikołaja.
Miasto magnackie położone było w końcu XVIII wieku w powiecie nowogródzkim województwa nowogródzkiego[3]. Prawa miejskie na wzór prawa magdeburskiego nadał Mikołaj Krzysztof Radziwiłł w 1579 roku[4].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wioska Mir została założona przed 1345. Jej historia łączy się ściśle z zamkiem, wybudowanym na przełomie XV/XVI wieku przez starostę brzeskiego i kowieńskiego Jerzego Illinicza herbu Korczak. Po bezpotomnej śmierci jego wnuka Jerzego Illnicza dobra poprzez spadek objął Mikołaj Krzysztof Radziwiłł. Miejscowość w tym czasie była otoczona wałem i posiadała cztery bramy: Mińską, Wileńską, Słonimską, Zamkową. W 1579 miejscowość otrzymała prawa miejskie magdeburskie. W 1589 roku Mir stał się częścią należącej do Radziwiłłów Ordynacji nieświeskiej. W 1605 roku konsekrowano kościół katolicki. W 1677 w Mirze znajdowało się 109 sklepów. W 1700 roku zbudowano unicką cerkiew bazylianów. W 1706 miasteczko ucierpiało od wojsk szwedzkich Karola XII. W 1785 roku przez miasteczko przejeżdżał król Stanisław August Poniatowski.
11 czerwca 1792 roku podczas wojny polsko-rosyjskiej 1792 pod miastem wojska Wielkiego księstwa litewskiego zostały pokonane przez wojska rosyjskie. W efekcie III Rozbioru Polski w 1795 roku Mir znalazł się na terytorium Imperium Rosyjskiego. Po śmierci Dominika Radziwiłła Mir odłączono z ordynacji i przekazano jego córce Stefanii, która wyszła za Ludwika Adolfa Wittgensteina.
10 lipca 1812 r. wojska polskie pod dowództwem gen. Aleksandra Rożnieckiego stoczyły pod Mirem przegraną bitwę z wojskami rosyjskimi[5].
Miasto zyskało sławę pośród Żydów dzięki założonej Mir Jesziwa, która działała od 1815 do 1939, zlikwidowanej przez bolszewików, stanowiąc renomowane międzynarodowe centrum judaizmu. W trakcie I wojny światowej miasteczko zostało zajęte przez wojska niemieckie. Po wycofaniu się Niemców w grudniu 1918 roku miejscowość została zajęta bez walki przez bolszewików[6].
W czasach II Rzeczypospolitej Polskiej leżał w województwie nowogródzkim[a]. Był siedzibą wiejskiej gminy Mir[7]. W 1921 miasto liczyło 3741 mieszkańców, zamieszkałych w 592 budynkach, w tym 1903 Żydów, 1421 Białorusinów, 400 Polaków, 12 Tatarów i 5 Rosjan. 2074 mieszkańców było wyznania mojżeszowego, 1378 prawosławnego, 218 rzymskokatolickiego i 71 muzułmańskiego[7]. W 1939 roku Mir liczył około 5500 mieszkańców z czego połowę stawiła ludność żydowska.
We wrześniu 1939 roku na mocy umowy Ribbentrop-Mołotow Mir został zajęty przez Armię Czerwoną. Miejscowość weszła w skład Białoruskiej SRR, jako siedziba władz rejonu mirskiego. Wkrótce zaczęto wprowadzać kolektywizację. Wielu miejscowych Polaków wywieziono do łagrów. W 1940 roku studenci z mirskiej jesziwy i ich nauczyciele religijni skorzystali z podarowanych wiz holenderskich i uciekli do jeszcze niepodbitej Republiki Litewskiej, następnie do Chin, Mandatu Palestyny i USA, gdzie założyli jesziwy noszące nazwę „mirskie”.
W 1941 roku, po ataku Niemiec na ZSRR, Mir został zajęty przez Wehrmacht. 9 listopada 1941 roku ponad 1500 wyznawców judaizmu rozstrzelano w piaskowni na końcu parku zamkowego. W tym samym roku Niemcy zabili 700 Żydów przy przemianowanej już pod władzą sowiecką ulicy Oktiabrskiej. Wkrótce w jednej z dzielnic miasta utworzono getto, które w maju 1942 roku przeniesiono do zamku, otaczając go drutem kolczastym i chroniąc karabinami maszynowymi. W lipcu 1942 roku w uroczysku Jabłonowścina Niemcy rozstrzelali 750 osób. W nocy 9 sierpnia 1942 około 200 młodych Żydów uciekło z zamku do lasu. Pozostali zostali zamordowani przez Niemców na terenie zamku 13 sierpnia 1942 roku[8]. Po rozbiciu Niemców w 1944 roku rejon Miru ponownie znalazł się pod kontrolą władz sowieckich.
W Mirze można odnaleźć wiele miejsc upamiętniających historię społeczności żydowskiej, a także historię ZSRR, nie zostało wiele pamiątek po Polakach.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- Zamek w Mirze
- Kościół katolicki św. Mikołaja, gotycko-renesansowy, zbudowany w latach 1599-1605. Świątynia jest trójnawową bazyliką z półkoliście zamkniętym prezbiterium i dwiema półokrągłymi zakrystiami. Od frontu, na osi nawy głównej, znajduje się czworoboczna wieża, pierwotnie czterokondygnacyjna (zachowały się dwie kondygnacje), o elewacjach ozdobionych profilowanymi gzymsami i głębokimi niszami. Na przedłużeniu niskich naw bocznych znajdowały się niegdyś okrągłe wieżyczki, flankujące centralną wieżę. Pod kościołem znajduje się krypta grobowa.
- Cerkiew unicka bazylianów (obecnie prawosławna) Św. Trójcy, ufundowana ok. 1700 roku przez kanclerza litewskiego ks. Karola Stanisława Radziwiłła jako cerkiew klasztoru bazylianów, po kasacie unii w 1839 roku zamieniona na prawosławną, po pożarze w 1865 r. przebudowana w stylu rosyjsko-bizantyjskim. Czwórdzielna; składa się z trójkondygnacyjnej wieży-dzwonnicy dobudowanej w 2 poł. XIX w., babińca, nawy na planie kwadratu i części ołtarzowej. Wieżę wieńczy spiczasty dach namiotowy z kopułką, nawę – pięć większych kopuł nadbudowanych w 2 poł. XIX w.
- Stary cmentarz katolicki
- Cmentarz żydowski
- Cerkiew prawosławna św. Jerzego z 1910
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Kamienice na rynku (ob. Plac 17 września) -
Kaplica rodu Światopełk-Mirskich -
Kościół pw. św. Mikołaja Biskupa -
Cerkiew pw. Świętej Trójcy -
Cerkiew pw. św. Jerzego -
Dawna synagoga główna -
Dawny cheder -
Dawna jesziwa -
Dawna synagoga -
Pomnik i masowy grób poległych w 1944 roku żołnierzy Armii Czerwonej -
Prawosławna kaplica rodziny Zasławskich -
Pomnik upamiętniający 1600 Żydów z Miru zamordowanych w tym miejscu przez Niemców 9 listopada 1941 -
Cmentarz żydowski -
Prywatne muzeum lokalnej historii
Urodzeni
[edytuj | edytuj kod]- Zalman Szazar – izraelski polityk, przez dwie kadencje był prezydentem Izraela
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Przynależność powiatowa zmieniała się. Miejscowość leżała w powiatach nowogródzkim (do 1919), baranowickim (1919-1920), nieświeskim (1920-1926) i stołpeckim (1926-1945).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.).
- ↑ Кореличское благочиние. eparhia.by. [dostęp 2021-02-22]. (ros.).
- ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 99.
- ↑ Wanda Rewieńska, Miasta i miasteczka magdeburskie w woj. wileńskim i nowogródzkim, Lida 1938, s. 11.
- ↑ Mała Encyklopedia Wojskowa, wyd. I, t. 1, Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
- ↑ Lech Wyszczelski: Wstępna faza walk. W: Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 44. ISBN 978-83-11-11934-5.
- ↑ a b Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom VII – Województwo Nowogródzkie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, 1923.
- ↑ Mir [online], Wirtualny Sztetl [dostęp 2017-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2016-01-22].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia z Miru
- Mir, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 485.
- Краўцэвіч А. К., Якшук Г. М., Стары Мір
