Modroplamek
| Sipodotus wallacii[1] | |||
| (G. R. Gray, 1862) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj |
Sipodotus | ||
| Gatunek |
modroplamek | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Modroplamek[3], chwostka łuskogłowa[4] (Sipodotus wallacii) – gatunek ptaka z podrodziny chwostek (Malurinae) w rodzinie chwostkowatych (Maluridae). Ptak ten występuje na Nowej Gwinei, według IUCN nie jest zagrożony wyginięciem.
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Modroplamek występuje na Nowej Gwinei, zamieszkując w zależności od podgatunku[5]:
- S. wallacii wallacii – Misool, Yapen, Ptasia Głowa i północne wybrzeża Nowej Gwinei
- S. wallacii coronatus – Wyspy Aru i południowa Nowa Gwinea
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Gatunek po raz pierwszy opisał w 1862 roku angielski ornitolog George Gray, nadając mu nazwę Todopsis wallacii[6]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Gray wskazał wyspę Misool[6]. Podgatunek coronatus po raz pierwszy opisał w 1878 angielski przyrodnik John Gould, nadając mu nazwę Todopsis coronata i jako miejsce typowe wskazując Wyspy Aru[7]. Jedyny przedstawiciel rodzaju Sipodotus opisanego w 1928 roku przez australijskiego ornitologa Gregory’ego Mathewsa[8].
Czasami S. wallacii umieszczany jest w rodzaju Malurus, jednak dane genetyczne wspierają umieszczenie go w monotypowym rodzaju[9]; tworzy grupę siostrzaną z Clytomyias i Chenorhamphus[9]. Rozpoznano dwa podgatunki, choć ważność taksonu coronatus wymaga potwierdzenia[10]. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) obecnie uznaje S. wallacii za gatunek monotypowy[11].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]Nazwa rodzajowa: kontaminacja nazwy rodzaju Todopsis Bonaparte, 1854[12]. Epitet gatunkowy jest eponimem honorującym Alfreda Wallace’a (1823–1913), brytyjskiego zoologa, współautora teorii ewolucji przez dobór naturalny, ojca zoogeografii, kolekcjonera z Brazylii i Indii Wschodnich[13]. Epitet coronatus: łac. coronatus – koronowany, od coronare – koronować, od corona – korona[14].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała 11–12,5 cm; masa ciała 7–8 g[5]. U samca podgatunku nominatywnego pióra na ciemieniu i karku są czarne z jasnoniebieskimi końcówkami piór. Pokrywy uszne czarne, biała, przerywana obrączka oczna, od oka do szyi ciągnie się biały, lancetowaty pas. Barkówki i grzbiet rdzawobrązowe, pokrywy nadskrzydłowe brązowo-szare, spód ciała biały. Tęczówka czerwono-brązowa, dziób długi, prosty, szerokie i ostro zakończone, koloru czarnego z białą końcówką. Nogi krótkie i cienkie, koloru cielisto-brązowego. Samica podobna do samca, z wyjątkiem bladożółtego rozmycia na gardle i zwykle ciemię oraz kark są bardziej monotonne[5]. Młode ptaki są zazwyczaj bardziej matowe niż dorosłe ptaki, górna część głowy jest płowo cętkowana (nie niebiesko) i posiadają krótszy dziób[5]. Podgatunek coronatus różni się od nominatywnego kremowym rozmyciem na spodniej części ciała[5].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Modroplamek jest gatunkiem osiadłym, zamieszkującym las deszczowy na wysokości 100–800 m n.p.m., czasami aż do 1250 m n.p.m.[10]; więcej czasu przebywa wśród drzew niż w zaroślach[5]. Odzywa się świszczącym „see see see see” podczas karmienia[5]. Najprawdopodobniej jest gatunkiem owadożernym[5]. Poluje najczęściej od 2 do 10 m nad ziemią w splątanych pnączach na skraju otwartego lasu, szczególnie wśród splątanych winorośli i w bambusowych pnączach[5]. Występuje w grupach od 4 do 8 ptaków, które mogą być grupami rodzinnymi; często łączy się z innymi stadami ptaków[5].
Okres lęgowy trwa przez cały rok, ze szczytem przypadającym na wrzesień-grudzień[5]. Znane są trzy gniazda tego ptaka; kopulaste gniazdo, z okrągłym otworem bocznym w jego górnej części, wykonane było z traw, pajęczyn i pasków liści palmowych, wyłożone drobnymi włóknami i umieszczone 5–10 m nad ziemią; jedno z gniazd na zewnątrz pokryte było kawałkami mchu i epifitów, umiejscowione na krzaku na wysokości 1,5 m i rosnących na szczycie skalistego urwiska 30 m nad ziemią[5]. Jedyne znane zniesienie liczyło 2 jaja; w jednym z gniazd znajdowały się 2 pisklęta, które były karmione przez dorosłe ptaki i w ciągu 1,5 godziny zanotowano 38 wizyt z pożywieniem[5]. Brak innych informacji[5].
Status i zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern – najmniejszej troski). Stan populacji nie jest znany, ale gatunek ten uważa się za rzadki. Trend liczebności populacji jest spadkowy. Głównym zagrożeniem dla tego ptaka jest ciągłe niszczenie jego siedlisk[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Sipodotus wallacii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b BirdLife International, Sipodotus wallacii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2016-3 [dostęp 2017-04-27] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Malurinae Swainson, 1831 - chwostki (wersja: 2017-03-18). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2017-04-27].
- ↑ P. Mielczarek, W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 324, 1999. ISSN 0550-0842.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n I. Rowley & E. Russell: Wallace’s Fairy-wren (Sipodotus wallacii). W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Handbook of the Birds of the World Alive. Barcelona: Lynx Edicions, 2017. [dostęp 2017-04-26]. (ang.).
- ↑ a b G.R. Gray. Remarks on, and descriptions of, new species of birds lately sent by Mr. A.R. Wallace from Waigiou, Mysol, and Gagie Islands. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 29, s. 429, ryc. 43, 1861. (ang.).
- ↑ J. Gould: Birds of New Guinea the Adjacent Papuan Islands. Cz. 8. London: H. Sotheran, 1878, s. ryc. 23 i tekst. (ang.).
- ↑ G.M. Mathews. Description of a new genus of Flycatcher (Sipodotus) and a new subspecies of Swallow (Rylochelidon nigricans papua). „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”. 48, s. 83, 1928. (ang.).
- ↑ a b A.C. Driskell, J.A. Norman, S. Pruett-Jones, E. Mangall, S. Sonsthagen & L. Christidis. A multigene phylogeny examining evolutionary and ecological relationships in the Australo-papuan wrens of the subfamily Malurinae (Aves). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 60 (3), s. 480–485, 2011. DOI: 10.1016/j.ympev.2011.03.030. (ang.).
- ↑ a b B.M. Beehler & T.K. Pratt: Birds of New Guinea: Distribution, Taxonomy, and Systematics. Wyd. 2. New Jersey: Princeton University Press, 2015, s. 284. ISBN 978-0-691-16424-3. (ang.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Lyrebirds, scrubbirds, bowerbirds, Australasian wrens. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-12-15]. (ang.).
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Sipodotus [dostęp 2017-04-27].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Wallaceana [dostęp 2017-04-27].
- ↑ The Key to Scientific Names ↓, Coronatum [dostęp 2017-04-27].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia modroplamka. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).