Muchomor szarawy
 Forma o typowym ubarwieniu | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
muchomor szarawy |
| Nazwa systematyczna | |
| Amanita vaginata (Bull.) Lam. Encycl. Méth. Bot. 1: 109 (Paryż, 1783) | |
Muchomor szarawy (Amanita vaginata (Bull.) Lam.) – gatunek grzybów należący do rodziny muchomorowatych (Amanitaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
[edytuj | edytuj kod]Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Amanita, Amanitaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1783 r. Jean Baptiste Bulliard, nadając mu nazwę Agaricus vaginatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę, nadał mu w tym samym roku Jean-Baptiste de Lamarck, przenosząc go do rodzaju Amanita[1].
Niektóre synonimy naukowe[2]:
- Agaricus plumbeus Schaeff. 1774
- Agaricus vaginatus Bull. 1783
- Agaricus vaginatus a albida Fr. 1821
- Agaricus vaginatus var. albidus (Fr.) Fr. 1838
- Agaricus vaginatus var. griseus DC. 1815
- Amanita livida Pers. 1797
- Amanita livida Pers. 1797 var. livida
- Amanita vaginata f. grisea (DC.) E.-J. Gilbert 1918
- Amanita vaginata f. grisea (DC.) Veselý 1933
- Amanita vaginata f. livida (Pers.) E.-J. Gilbert 1918
- Amanita vaginata f. plumbea (Schaeff.) E.-J. Gilbert 1918
- Amanita vaginata f. plumbea (Schaeff.) L. Maire 1910
- Amanita vaginata f. violacea (Jacz.) Veselý 1933
- Amanita vaginata subsp. plumbea (Schaeff.) Konrad & Maubl. 1924
- Amanita vaginata var. albida (Fr.) Hongo 1959
- Amanita vaginata var. grisea (DC.) Quél. & Bataille 1902
- Amanita vaginata var. livida (Pers.) Gillet 1874
- Amanita vaginata var. plumbea (Schaeff.) Quél. & Bataille 1902
- Amanita vaginata var. violacea Pers. 1797
- Amanita violacea Jacz. 1923
- Amanitopsis albida (Fr.) S. Imai 1933
- Amanitopsis plumbea (Schaeff.) J. Schröt. 1889
- Amanitopsis vaginata (Bull.) Roze 1876
- Fungus phalloides Bull. 1781
- Vaginata livida Gray1 1821
Polską nazwę podał Władysław Wojewoda w 1992 r., dawniej w polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był jako muchomor mglejarka, a jeszcze dawniej używano również nazw: bedłka pochwowata, bedłka, muchomor pochwiasty, mglejarka pochwiasta, podsadka pochwiasta[3].
Gatunek ten wyróżnia się dużą zmiennością. Wiele dawniej wydzielanych form, odmian i podgatunków zostało uznane za synonimy[2], nadal jednak wyróżnia się różne odmiany tego gatunku dość znacznie różniące się ubarwieniem i wyglądem[4]. Komisja ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego zarekomendowała zamianę nazwy muchomor szarawy odmiana żółta, wyróżnianej przez Wojewodę, na nazwę muchomor żółtopomarańczowy (Amanita contui Bon & Courtec.)[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Początkowo dzwonkowaty, później płaskołukowaty, w końcu całkiem płaski, Ma średnicę 3–10 cm i na środku garb, czasami wyraźny, czasami słabo widoczny. Powierzchnia gładka, naga i silnie prążkowana, szczególnie na brzegach. W czasie wilgotnej pogody jest lepki i śliski. Kolor od siwego poprzez siwobrązowy i popielaty do żółtosiwobrązowego[4]. Występują odmiany o ochrowo lub pomarańczowożółtej barwie[6].
Średnio gęste, sprężyste, nie przyrastają do trzonu, nieco wybrzuszone i zawsze białe[4].
Wysokość 10–20 cm, grubość 8–20 mm, walcowaty, z czasem pusty w środku, zwężający się ku górze, wyrastający z białej, wolnej i płatowatej pochwy. Powierzchnia gładka lub pokryta bardzo drobnymi kosmkami, czasami promieniście popękany. Pierścienia brak. Barwa między białą a różnymi odcieniami jasnej szarości[4].
U młodych okazów zwarty, później kruchy. Biały, o łagodnym smaku i bez specjalnego zapachu[4].
Biały, nieamyloidalny. Zarodniki okrągławe, o rozmiarach 8–12 µm[7].
- Gatunki podobne
Podobny jest rzadki w Polsce muchomor srebrzysty (Amanita mairei). Jest większy i nie tak szary[8]. Zewnętrzną osłoną muchomor szarawy przypomina nieco muchomora zielonawego (Amanita phalloides) i jadowitego (Amanita virosa), lecz jest dobrze rozpoznawalny dzięki podstawie trzonu i wyraźnemu prążkowaniu kapelusza[7]. Odmiany o brunatno-czerwonej barwie podobne są do muchomora rdzawobrązowego (Amanita fulva)[6].
Występowanie i siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Muchomor szary jest szeroko rozprzestrzeniony na świecie. Występuje w Ameryce Północnej, Środkowej i Południowej, Europie, Azji i na wielu wyspach[9]. W Polsce jest pospolity[3].
Naziemny grzyb mykoryzowy. Rośnie we wszystkich typach lasów, zarówno na nizinach, jak i w górach. Nie ma specjalnych wymagań glebowych[4].
Znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Grzyb jadalny, choć w stanie surowym trujący. Po ugotowaniu jadalny. Niezbyt popularny ze względu na łamliwość i brak aromatu[7]. W Polsce raczej nie jest zbierany przez grzybiarzy.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
- ↑ a b Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 51, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, s. 78, 79, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ Rekomendacja nr 2/2021 Komisji ds. Polskiego Nazewnictwa Grzybów Polskiego Towarzystwa Mykologicznego [online] [dostęp 2021-07-16].
- ↑ a b Till R. Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, s. 67, ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ a b c Ewald Gerhardt, Grzyby: wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, s. 26, ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ Na grzyby. Muchomor srebrzysty [online] [dostęp 2015-01-12].
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2016-01-10].