Muzeum Plantin-Moretus
51°13′06″N 4°23′52″E/51,218333 4,397778| Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO | |
 Gmach muzeum | |
| Państwo | |
|---|---|
| Typ |
kulturowy |
| Spełniane kryterium |
I, III, IV, VI |
| Numer ref. | |
| Region[b] |
Europa i Ameryka Północna |
| Historia wpisania na listę | |
| Wpisanie na listę |
2009 |
Położenie na mapie prowincji Antwerpia  | |
Położenie na mapie Belgii  | |
| 51°13′06″N 4°23′52″E/51,218333 4,397778
| |
Muzeum Plantin-Moretus (nider. Plantin-Moretusmuseum) – muzeum poświęcone działalności drukarskiej Christophe'a Plantina (1514/1520–1589) i Jana Moretusa (1543–1610) w Antwerpii.
W 2005 roku zabytkowy zespół obejmujący dom, pracownie i muzeum został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
W 2001 roku archiwa wydawnictwa Officina Plantiniana zostały wpisane na międzynarodowa Listę UNESCO najbardziej wartościowych obiektów – Pamięć Świata (ang. Memory of the World).
Historia
[edytuj | edytuj kod]Officina Plantiniana
[edytuj | edytuj kod]
Christophe Plantin (1514/1520–1589) osiedlił się w Antwerpii w 1549 roku, gdzie początkowo pracował jako introligator a po ranach odniesionych podczas napadu, które uniemożliwiły mu działalność introligatorską poświęcił się drukarstwu[1]. Założył wówczas oficynę wydawniczą znaną jako Officina Plantiniana.
21 marca 1550 roku stał się obywatelem miasta Antwerpii i w tym samym roku został przyjęty do gildii drukarzy[1]. W 1552 roku Plantin zamieszkał przy Twaalfmaandenstraat, gdzie uruchomił swoją pierwszą prasę drukarską[2]. Pierwszą wydaną przez niego książką była La Institutione di una Fanciulla Nota Nobilmente z 1555 roku[1]. W 1557 roku Plantin przeprowadził się do dzielnicy drukarzy i zamieszkał w kamienicy „Pod złotym jednorożcem” przy Kammenstraat[2]. W 1560 roku przeniósł drukarnię do nowo wybudowanych gmachów w miejscu dawnego browaru „De Witte Valck” niedalekoKammenstraat[2].
W 1562 roku Plantin został oskarżony o wydanie dzieła heretyckiego Briefve instruction pour prier i po drobiazgowym śledztwie, które oczyściło go z zarzutów, opuścił Antwerpię na rok i zamieszkał w Paryżu[1]. Zlecił wówczas swoim wierzycielom sprzedaż drukarni[1].
W 1563 roku powrócił i wraz z Corneliusem von Bomberghe założył spółkę, do której przystąpili Karl von Bomberghe, Jacob von Schotti i Johannes Goropius Becanus[1]. Wraz z partnerami ponownie podjął działalność drukarską przy Kammenstraat[2].
Przedsiębiorstwo szybko odniosło sukces na rynku wydawniczym[1]. Na potrzeby rozwijającej się drukarni Plantin wynajął trzy kolejne domy przy Kammenstraat[2]. Plantin zatrudniał zdolnych pracowników, pracowali dla niego m.in. Cornelis Kiliaan (1528–1607), Theodor Poelman i Franciscus Raphelengius (1539–1597)[1]. W prowadzeniu drukarni pomagał mu Jan Moretus (1543–1610), który zaczął pracować dla Plantina w wieku lat 15, i który poślubił jego córkę Martine[1]. W 1555 roku oficyna Plantina wydała 5 dzieł, trzy lata później – 14, w 1564 roku – 32, po czym liczba publikacji wahała się pomiędzy 30 a 50 dziełami rocznie[1]. Od 1561 roku Plantin albo Moretus prezentowali swoje dzieła na targach we Frankfurcie nad Menem, gdzie utrzymywali własny skład[1]. W 1567 roku Plantin założył księgarnię i drukarnię w Paryżu[1]. Oficyna Plantina wydawała dzieła z zakresu teologii, filologii, prawa i historii, druki w językach greckim i hebrajskim, nuty oraz miedzioryty[1].
W latach 1568–1573 oficyna przeżywała okres gwałtownego rozwoju i zajmowała 7 domów przy Kammenstraat[2]. W 1565 roku miała 7 a w 1576 roku już 22 pras drukarskich[1][a]. W 1575 roku miała 38121 fontów odlanych czcionek, pozwalających na druk w 73 krojach pisma[1]. W latach 1555–1589 wydała według różnych szacunków ok. 1030 lub nawet ok. 1500 dzieł[1].
W 1570 roku król Hiszpanii Filip II Habsburg (1527–1598) zlecił Plantinowi druk ksiąg liturgicznych dla królestwa Hiszpanii, nadając mu jednocześnie przywilej zwalniający drukarza z płacenia podatku[1].
W 1573 roku Plantin wydał w pięciu językach ośmiotomową poliglotę antwerpską – Biblia sacra hebraice, chaldaice, graece et latine. Philippi II. reg. cathol. pietate, et studio ad sacrosanctae ecclesiae usum Christoph. Plantinus excud. Antverpiae[1]. Publikacja powstała na zamówienie Filipa II a praca nad nią trwała cztery lata (1568–1572). Plantin wydrukował 12 egzemplarzy królewskich na pergaminie i 1200 na papierze, które zostały skierowane do sprzedaży[1].
Otrzymane od króla wynagrodzenie nie pokryło jednak kosztów wydania Biblii i odtąd wydawnictwo borykało się z problemami finansowymi[1]. W 1577 roku Plantin musiał sprzedać paryską drukarnię i księgarnię poniżej ich ceny rynkowej[1].
W 1576 roku Officina Plantiniana została przeniesiona do gmachu przy Vrijdagmarkt, z wejściem od Hoogstraat[2]. Plantin nazwał budynek „Pod złotym cyrklem” (nider. De Gulden Passer)[2]. Na potrzeby drukarni zamontowano 16 pras, a w tym samym gmachu urządzono mieszkanie dla rodziny drukarza[2]. Po okresie Hiszpańskiej Furii, Plantin zmuszony był do ograniczenia działalności – w 1577 roku pracowały jedynie trzy maszyny drukarskie[2].
W 1579 roku Plantin został właścicielem domu z wejściem od Vrijdagmarkt, dużym ogrodem na jego tyłach i powozownią z wejściem od Heilige Geeststraat[2]. Na tyłach ogrodu wzniósł nową drukarnię z 5–6 maszynami drukarskimi[2]. W latach 1579–1580 zbudował kolejne trzy domy a powozownię również przekształcił w dom – nowe domy, które zaczął wynajmować lokatorom, nazwał „Pod srebrnym cyrklem”, „Pod miedzianym cyrklem”, „Pod żelaznym cyrklem” i „Pod drewnianym cyrklem”[2].
Wobec perspektywy oblężenia Antwerpii przez wojska hiszpańskie, Plantin przeniósł się w 1583 roku do Lejdy, gdzie pracował jako drukarz tamtejszego uniwersytetu[1]. Prowadzenie przedsiębiorstwa w Antwerpii powierzył zięciom Janowi Moretusowi i Francisowi Raphelengiusowi[2]. W 1585 roku, po kapitulacji miasta powrócił do Antwerpii, sprzedając drukarnie w Lejdzie zięciowi Raphelengiusowi[1]. W Antwerpii stał się głównym drukarzem kontrreformacji[2].
Po śmierci Plantina w 1589 roku, wydawnictwo w Antwerpii przejął jego zięć Jan Moretus, którego w prowadzeniu przedsiębiorstwa wspomagali od 1592 roku synowie Balthasar i Jean, a po ich śmierci przez potomków Balthasara – syna Balthasara II., wnuka Balthasara III. i prawnuka Balthasara IV.[1]. Wydawnictwo świetnie prosperowało a majątek rodziny został kilkukrotnie pomnożony[1].
W latach 1620–1640 siedziba firmy została znacznie rozbudowana – dodano m.in. obszerną bibliotekę i kaplicę[2]. W 1639 roku do kamienicy „Pod złotym cyrklem” przeniesiono księgarnię, która wcześniej mieściła się przy Kammenstraat[2]. Ok. 1700 roku księgarnia została ponownie przeniesiona do budynku przy Heilige Geeststraat[2].
Przedsiębiorstwo rodzinne funkcjonowało do 1867 roku[1].
Publikacje
[edytuj | edytuj kod]
Wydane w Antwerpii[1]:
- 1558 – Thevet, A., Les singularitez de la France antarctique
- 1559 – La magnifique et somptueuse pompe funèbre, faite aux obsèques et funérailles de l'Empereur Charles V, célébrées en la ville de Bruxelles, le 29. déc. 1558 par Philippe roi d'Espagne
- 1562 – Dictionarium Tetraglotton
- 1559 – Librorum prohibitorum index
- 1572 – Missale romanum
- 1573 – Thesaurus theutonicae linguae
- 1573 – Poliglota antwerpska
- 1574 – Dictionarium teutonico-latinum etc.
- 1576 – Rariorum aliquot stirpium per Hispanias observatar. Historia
- 1576 – Plantarum seu stirpium historia
- 1579 – Opera
- 1581 – Descrittione di tutti i Paesi Bassi etc.
Wydane w Lejdzie[1]:
- 1584 – Hollandiae Comitum historia et icones
Muzeum
[edytuj | edytuj kod]20 kwietnia 1876 roku zakład Plantina został zakupiony przez miasto Antwerpię i 19 sierpnia 1877 roku otwarto w nim muzeum[1]. 11 marca 1939 roku otwarto nowy budynek zbudowany w stylu neoklasycznym na rogu Heilige Geeststraat, który został połączony z gmachem przy Vrijdagmarkt[2]. Obecnie w gmachu tym znajduje się m.in. główna sala muzeum oraz czytelnia biblioteki kolekcji grafik[2].
Podczas II wojny światowej, zbiory biblioteki zostały spakowane w skrzynie i przeniesione do zamku w Lavaux-Sainte-Anne w prowincji Namur a później do piwnic Banku Centralnego Belgii w Brukseli[2]. 2 stycznia 1945 roku wszystkie gmachy przy Vrijdagmarkt zostały zniszczone podczas bombardowania pociskami V2, a samo muzeum poniosło wielkie szkody[2]. Gmachy i muzeum zostały odbudowane przez miasto Antwerpię w latach 1947–1951[2]. Ponowne otwarcie kompleksu nastąpiło 28 lipca 1951 roku[2].
W 1951 roku w muzeum założono Stowarzyszenie Plantina, którego celem jest rozpowszechnianie wiedzy o drukarstwie i publikacjach flamandzkich[2].
W 1980 roku w miejscu narożnego domu zniszczonego podczas bombardowania wzniesiono nowoczesny gmach z pomieszczeniami biurowymi[2]. W 1993 roku, kiedy Antwerpia była Europejską Stolicą Kultury, w ogrodzie muzeum posadzono rośliny i zioła uprawiane ok. 1600 roku[2]. 4 czerwca 1998 roku otwarto przeszklone audytorium, w którym zlokalizowano m.in. sale wykładowe dla Stowarzyszenie Plantina i pomieszczenia biurowe[2]. W latach 2000–2002 odrestaurowano fasady historycznego dziedzińca[2].
Zbiory muzeum
[edytuj | edytuj kod]Muzeum obejmuje dom i pracownie rodziny Plantina i Moretusa i bibliotekę, w której przechowywana jest kolekcja 638 manuskryptów zapoczątkowana przez Plantina[3][4]. W pracowniach wystawione są oryginalne prasy drukarskie Plantina, w tym dwie uznawane za najstarsze zachowane tego typu maszyny na świecie[5]. Pracownia Plantina to jedyny zachowany do dziś warsztat drukarski z okresu renesansu i baroku[6].
W zbiorach muzeum znajduje się również archiwum wydawnictwa Officina Plantiniana, które w 2001 roku zostały wpisane na międzynarodowa Listę UNESCO najbardziej wartościowych obiektów – Pamięć Świata (ang. Memory of the World)[7].
W 2005 roku zabytkowy zespół obejmujący dom, pracownie i muzeum został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO[6].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac Max Ziegert: Plantin, Christoph. W: Allgemeine Deutsche Biographie. T. 26. 1888, s. 237–241 [wersja online]. [dostęp 2018-08-07]. (niem.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad A building's 400-year history. [w:] Museum Plantin-Moretus [on-line]. [dostęp 2018-08-07]. (ang.).
- ↑ MUSEUM PLANTIN-MORETUS. [w:] Museum Plantin-Moretus [on-line]. [dostęp 2018-08-07]. (ang.).
- ↑ Manuscripts. [w:] Museum Plantin-Moretus [on-line]. [dostęp 2018-08-07]. (ang.).
- ↑ The printing works. [w:] Museum Plantin-Moretus [on-line]. [dostęp 2018-08-07]. (ang.).
- ↑ a b UNESCO: Plantin-Moretus House-Workshops-Museum Complex. [dostęp 2018-08-07]. (ang.).
- ↑ UNESCO: Business Archives of the Officina Plantiniana. [w:] Memory of the World [on-line]. [dostęp 2018-08-07]. (ang.).
| Kulturowe |
| ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Przyrodnicze |
