Noworosyjsk

Noworosyjsk
Новороссийск
Herb	Flaga
Państwo	Rosja
Kraj	Krasnodarski
Data założenia	1838
Mer	Władimir Sinagowskij
Powierzchnia	86,50 km²
Wysokość	10 m n.p.m.
Populacja (2020); • liczba ludności; • gęstość	; 274 956; 3390,33 os./km²
Nr kierunkowy	(+7) 8617
Kod pocztowy	353900–353925
Tablice rejestracyjne	23, 93
	Położenie na mapie Kraju Krasnodarskiego Noworosyjsk
	Położenie na mapie Rosji Noworosyjsk
	44°43′N 37°46′E/44,716667 37,766667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Noworosyjsk (ros. Новороссийск, Noworossijsk) – miasto w Rosji, w Kraju Krasnodarskim, jeden z głównych portów Morza Czarnego.

W mieście jest stacja kolejowa Noworosyjsk.

Historia

Na miejscu dzisiejszego miasta starożytni Grecy założyli kolonię o nazwie Bata. W XII i XIII wieku istniał tu punkt handlowy włoskiej Genui. Po podbiciu tych terenów przez Imperium Osmańskie, została u ujścia rzeki Zemes zbudowana forteca zwana Sudżuk Kale, aby stąd prowadzić handel niewolnikami.

XIX wiek

W 1808 r. turecka twierdza została zdobyta przez Rosję. Osada założona w 1838 na miejscu zburzonej w 1812 tureckiej twierdzy Sudżuk Kale. Jej nazwa pochodzi od prowincji Nowa Rosja (Noworosja). Port powstał w 1848 roku. Noworosyjsk prawa miejskie posiada od 1866. Szybki rozwój miasta nastąpił w 2 poł. XIX wieku, w związku z ożywieniem w handlu i budową floty czarnomorskiej. Noworosyjsk był stolicą utworzonej w 1896 r. guberni czarnomorskiej, która istniała do 1918/20 r.

W czasie rewolucji w 1905 r. miasto przeszło na 2 tygodnie we władanie delegatów robotniczych. Na rozkaz władz radzieckich w 1918 zatopiono w Zatoce Noworosyjskiej niemal wszystkie jednostki floty czarnomorskiej, nie godząc się na wydanie ich Niemcom.

W latach 1917–1921 w Noworosyjsku funkcjonowała polska placówka o charakterze konsularnym.

II wojna światowa

W czasie II wojny światowej o miasto trwały zacięte walki od 1942 do 1943. Był to jeden z wysuniętych najdalej na wschód punktów frontu wschodniego na wybrzeżu Morza Czarnego, do którego dotarły wojska hitlerowskich Niemiec (najdalszy na wschód to osada Terekli-Mekteb)^[3]^[4].

W 1943, na południe od Noworosyjska na przylądku Myschako, przez 225 dni walczył desant wojsk radzieckich (tzw. przyczółek „Mała Ziemia”), początkujący tzw. operację noworosyjsko-tamańską, zmierzającą do wyzwolenia południowych obszarów Kraju Krasnodarskiego. Za te walki na przyczółku „Mała Ziemia” nadano Noworosyjskowi tytuł honorowy miasto-bohater (1973).

Po 1945

14 września 1973 Noworosyjsk został odznaczony przez Leonida Breżniewa tytułem miasta-bohatera (ros. Город-герой) za zatrzymanie wojsk niemieckich w czasie II wojny światowej.

Miasto jest ośrodkiem przemysłowym, kulturalnym (muzea, planetarium) i akademickim (Морской государственный университет имени адмирала Г.И. Невельского^[5]). Różnorodny przemysł metalowy, maszynowy, drzewny, środków transportu, spożywczy oraz cementowy^[6].

Od 2002 roku w porcie zacumowany jest krążownik Michaił Kutuzow, który pełni rolę okrętu-muzeum.