Ochaby
49°50′43″N 18°45′49″E/49,845278 18,763611| Artykuł |
49°50'43"N 18°45'49"E |
|---|---|
| - błąd |
39 m |
| WD |
49°50'29"N, 18°46'7"E, 49°52'N, 18°48'E |
| - błąd |
39 m |
| Odległość |
591 m |
| zniesiona wieś | |
 Kościół św. Marcina | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
śr. 260[1] m n.p.m. |
| Liczba ludności (2016) |
2128 |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
43-430[2] |
| Tablice rejestracyjne |
SCI |
| SIMC |
0067323 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
| 49°50′43″N 18°45′49″E/49,845278 18,763611
| |
Ochaby (cz. Ochaby, niem. Ochab[3]) – sołectwo w Polsce, w województwie śląskim, w powiecie cieszyńskim, w gminie Skoczów. Sołectwo tworzą wsie Ochaby Wielkie i Ochaby Małe. Do 1 stycznia 2007 Ochaby były samodzielną wsią[4].
Wieś leży w historycznych granicach regionu Śląska Cieszyńskiego. Powierzchnia wynosi 1318 ha[5], a liczba ludności 2016, co daje gęstość zaludnienia równą 153 os./km².
Geografia
[edytuj | edytuj kod]Ochaby leżą w regionie Doliny Górnej Wisły, będącej częścią Kotliny Oświęcimskiej[6]. Miejscowość położona jest na stosunkowo płaskim terenie o średniej wysokości ok. 260 m n.p.m., powstałym w wyniku erozji lodowcowej oraz rzecznej przepływającej przez miejscowość z południa na północ Wisły. Na południu, w rejonie Kępy Wiślickiej miejscowość sięga do 340 m n.p.m.[1] Od wschodu sąsiaduje z Kiczycami, od południa z Wiślicą, od zachodu z Dębowcem i Pruchną a od północy z Drogomyślem i na krótkim odcinku z Zaborzem.
Tradycyjnie Ochaby dzielą się na dwie części:
- Ochaby Wielkie (identyfikator SIMC: 0999713) – północna część sołectwa, 914 z 2016 mieszkańców, części miejscowości: Baranowice (0067346), Kościelnik (0067398), Podbór (0067406), Spalenisko (0067412);
- Ochaby Małe (identyfikator SIMC: 0999707) – południowa część sołectwa, 1102 z 2016 mieszkańców, części miejscowości: Bagna (0067330), Buczyna (0067352), Kamieniec (0067369), Kępa (0067375), Kolonia (0067381), Zawodzie (0067429);
Historia
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w łacińskim dokumencie Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna ok. 1305 w szeregu wsi zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci item in Ochabe[7][8][9]. Zapis ten (brak określenia liczby łanów, z których będzie płacony podatek) wskazuje, że wieś była w początkowej fazie powstawania (aczkolwiek układ wsi nie wskazuje aby stało się to na tzw. surowym korzeniu lecz na bazie starszej drobnej osady[10]), co wiąże się z przeprowadzaną pod koniec XIII wieku na terytorium późniejszego Górnego Śląska wielką akcją osadniczą (tzw. łanowo-czynszową). Pierwotne centrum osadnicze znajdowało się w rejonie obecnego kościoła parafialnego i na północ od niego, na prawym brzegu Wisły. Wieś politycznie znajdowała się wówczas w granicach utworzonego w 1290 piastowskiego (polskiego) księstwa cieszyńskiego, będącego od 1327 lennem Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii).
30 lipca 1392 część wsi została zakupiona przez Gocha z Ochab od Mikołaja z Wojciechowej Wsi za 100 grzywien groszy praskich[11][12][1]. Możliwe że w ten sposób z początkowo jednolitej wsi zaczęły się wyodrębniać późniejsze Ochaby Małe, po raz pierwszy wzmiankowane w 1447[13][14]. Założona w przełomie XIV i XV wieku ochabska parafia św. Marcina Biskupa i Wyznawcy[15] liczyła w połowie XV wieku 90 parafian[16]. W 1454 na mocy umowy rozstrzygającej spór o dobra ochabskie, kiczyckie, drogomyskie i zawadzkie wynikły po śmierci Gocha z Ochab miejscowość otrzymał Jasiek z Bełsznicy. W 1481 książę cieszyński Kazimierz II potwierdził przywileje wsi oraz podarował Ochaby Mikołajowi Brodeckiemu, marszałkowi księstwa. Z 1488 roku pochodzi kolejny dokument mówiący o stawach rybnych w Ochabach[17]. Kolejnym znanym właścicielem Ochab (Wielkich bądź Małych) był Zych Hus z Kremży, starosta cieszyński i pan na Dębowcu, który w 1497 wymienił Wędrynię i Liderów za Ochaby z Janem Cyganem ze Słupska[18] . W XVI wieku właścicielem Ochab był również Franciszek Gellhorn z Grodkowa. W 1540 właścicielem Ochab Małych był Mikołaj Kloch z Bestwiny, z kolei w 1591 panem Ochab Wielkich był Daniel Spiegel z Szydłowic. Rok później oraz w 1595 właścicielami Ochab Wielkich byli przedstawiciele rodu Hałcnowskich. W 1614 Ochaby Wielkie zostały wzięte w zastaw od Wacława Hałcnowskiego przez Adama z rodu Bludowskich[19].
W 1616 Ochaby Małe wraz z działem w Ochabach Wielkich otrzymali po Katarzynie Mitmajer z Błogocic jej brat Adam oraz córka Dorota. Z kolei w 1624 panem na Małych i Wielkich Ochabach był Jerzy Gołkowski z Gołkowic, a w 1627 właścicielem Ochab Małych i działu w Ochabach Wielkich był już Jan Radocki. W tymże roku część Ochab Wielkich zakupił od Goczałkowskich Wilhelm Fragstein z Naczesławic. W 1660 Ochaby Wielkie nabył Ferdynand Fryderyk Sobek, a w 1698 Judyta Marklowska, która sprzedała je baronowi Jerzemu Fryderykowi Bludowskiemu. Baron Bludowski w 1722 dokupił Małe Ochaby. Skonsolidowany majątek ochabski wraz z Pruchną, Rychułdem i Bąkowem zakupił później Maksymilian Kalisz. W 1798 roku Ochaby zostały odkupione przez Komorę Cieszyńską i do 1920 właścicielami tego majątku pozostawali habsburscy książęta cieszyńscy. Pod koniec XVIII wieku powstał Auer Hof, trzeci już folwark Komory[20].
| Rok | 1880[21] | 1890[21] | 1900[21] | 1910[21] | 1921[22] |
|---|---|---|---|---|---|
| Liczba ludności | 1070[a] | 1113[b] | 1114[c][23] | 1101[d] | 1193[e] |
Po I wojnie światowej miejscowość jako część Śląska Cieszyńskiego stała się przedmiotem polsko-czechosłowackiego konfliktu granicznego. W 1918 roku na bazie Straży Obywatelskiej miejscowi Polacy utworzyli lokalny oddział Milicji Polskiej Śląska Cieszyńskiego, który podlegał organizacyjnie 14 kompanii w Skoczowie[24]. Ostatecznie Ochaby znalazły się w 1920 w granicach II Rzeczypospolitej.
Po II wojnie światowej istniejąca od 1890 r. stadnina koni w pobliskiej Pruchnej została rozbudowana a w Ochabach utworzono nowe gospodarstwo. Stadnina ta stała się w następnych latach jedną z największych na Śląsku oraz jako jedyna w Polsce hodowała konie rasy anglo-arabskiej typu francuskiego. Obok stadniny znajdował się Ośrodek Sportów Konnych, gdzie trenowali zawodnicy i odbywały się zawody w skokach przez przeszkody. Po przemianach ustrojowych w Polsce w roku 1989 stadniny w Pruchnej i Ochabach zostały rozdzielone a ta w Ochabach pozostała własnością Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. W 2009 Stadnina Koni postanowiła wystawić Ośrodek Sportów Konnych wraz z terenem o powierzchni 5,2 ha na sprzedaż[25], co stało się w 2010[26]. Nowy inwestor, pod nazwą Dream Park Ochaby, chce utworzyć na tym terenie Park Rozrywki i Edukacji będący połączeniem dinoparku, prehistorycznego oceanarium oraz parku miniatur[27][28]. W 2012 stadnina została sprzedana prywatnemu właścicielowi[29].
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Ochaby. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie bielskim.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Na terenie Ochab do wojewódzkiego rejestru zabytków nieruchomych wpisane zostały następujące obiekty[30]:
- Kościół parafialny św. Marcina Biskupa z lat 1807-1810, numer rejestru A/319/78 z dnia 5.11.1978 r.
- Strażnica obronna, ob. prywatny dom, 1639/1930 r., numer rejestru A/357/78 z dnia 17.08.1978 r.
- Dwór z XVIII wieku na terenie stadniny koni, numer rejestru A/356/78 z dnia 17.08.1978 r.
Wspólnoty wyznaniowe
[edytuj | edytuj kod]Na terenie wsi działalność religijną prowadzi Kościół rzymskokatolicki (parafia św. Marcina) oraz Świadkowie Jehowy: zbór Ochaby (Sala Królestwa)[31].
Transport
[edytuj | edytuj kod]Przez miejscowość przebiega droga krajowa nr 81.
Urodzeni w Ochabach
[edytuj | edytuj kod]Ochaby są miejscem urodzenia Józefa Pietra.
W 1926 r. urodził się tu Marian Kołodziejczyk, artysta plastyk związany z Tarnowem.
Miejscowości partnerskie[32]
[edytuj | edytuj kod]
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
OSP Ochaby -
Przedszkole Publiczne -
Zespół Szkół nr 4 -
Stadnina Koni w Ochabach -
Konie w Stadninie Koni (28 marca 2011) -
Dwór na terenie Stadniny Koni -
Dawna strażnica obronna
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Z tego: 1066 zameldowanych na stałe, 1065 (99,9%) polsko-, 1 (0,1%) niemieckojęzycznych
- ↑ Z tego: 1089 zameldowanych na stałe, 1070 (98,2%) polsko-, 1 (0,1%) czesko-, 18 (1,7%) niemieckojęzycznych
- ↑ Z tego 613 w Ochabach Wielkich, 563 w Małych; powierzchnia: 1322 hektarów, gęstość zaludnienia 84,3 os./km², 148 budynków (88 w Wielkich, 60 w Małych); 1095 zameldowanych na stałe, 1045 (95,4%) polsko-, 50 (4,6%) niemieckojęzycznych; 753 (67,6%) katolików (613, 80,9% w Wielkich, 501, 89% w Małych), 355 (31,9%) ewangelików (217, 35,4% w Wielkich, 138, 27,5% w Małych), 6 (0,5%) izraelitów (wszyscy w Ochabach Wielkich)
- ↑ Powierzchnia Ochab Wielkich - 758 ha, Małych - 563 ha; 1080 zameldowanych na stałe, 1008 (993,3%) polsko-, 72 (6,7%) niemieckojęzycznych; 713 (64,8%) katolików, 381 (34,6%) ewangelików, 7 (0,6%) izraelitów
- ↑ Z tego 520 w Ochabach Małych, 583 w Ochabach Wielkich; 1099 narodowości polskiej-, 4 niemieckiej; 723 katolików, 373 ewangelików (231 w Ochabach Wielkich, 142 w Ochabach Małych), 7 wyznania mojżeszowego (w Ochabach Wielkich)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c W. Kuś, Zarys dziejów..., 1997, s. 213
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 853 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ W. Kuś, Zarys dziejów..., 1997, s. 214
- ↑ Dz.U. z 2006 r. nr 240, poz. 1746
- ↑ UM w Skoczowie: Statut Sołectwa Ochaby. [w:] www.skoczow.bip.info.pl [on-line]. 2008-10-06. [dostęp 2010-12-07].
- ↑ Marcin Żerański: Śląsk Cieszyński. Od Bielska-Białej do Ostrawy. Cieszyn: Pracownia na pastwiskach, 2012, s. 87. ISBN 978-83-933109-3-7.
- ↑ Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 296. ISBN 978-83-926929-3-5.
- ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
- ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, "Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis", Breslau 1889
- ↑ W. Kuś, Zarys dziejów..., 1997, s. 218
- ↑ Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Cieszynie, Zb. dok. perg. i pap. nr 14/1/2. dlibra.sbc.katowice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-21)]., Przemysław książę cieszyński potwierdza kupno wsi Ochaby przez Mikołaja z Wojciechowa.
- ↑ I. Panic, 2010, s. 306
- ↑ I. Panic, 2010, s. 307.
- ↑ W. Kuś, Zarys dziejów..., 1997, s. 215
- ↑ I. Panic, 2010, s. 415.
- ↑ I. Panic, 2010, s. 321.
- ↑ Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Cieszynie, Zb. dok. perg. i pap. nr 14/1/33. dlibra.sbc.katowice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-21)]., Kazimierz II, książę cieszyński, zezwala Mikołajowi Brodeckiemu, marszałkowi cieszyńskiemu, założyć staw rybny przy rzece Wiśle w Kiczycach, aby mógł z niego doprowadzać wodę do swoich stawów w Ochabach..
- ↑ Archiwum Państwowe w Katowicach, Oddział w Cieszynie, Zb. dok. perg. i pap. nr 14/1/37. dlibra.sbc.katowice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-21)]., Kazimierz II, książę cieszyński potwierdza, że Jan Cygan ze Słupska zamienił swą wieś Wędrynię na Ochaby, należące do Zycha Husa.
- ↑ Janusz Spyra, Szlachecka rodzina Bludowskich z Dolnych Bludowic herbu Kozioł i zabytki sztuki z nią związane, „Familia Silesiae”, 1, Cieszyn 1997, s. 14-26, ISBN 83-88204-00-9 (pol.).
- ↑ Broszura od Komorowskich do Habsburgów - historyczny park tematyczny w Żywcu, s. 12
- ↑ a b c d Kazimierz Piątkowski: Stosunki narodowościowe w Księstwie Cieszyńskiem. Cieszyn: Macierz Szkolna Księstwa Cieszyńskiego, 1918, s. 74.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. Tom XII. Województwo krakowskie. Śląsk Cieszyński. Warszawa: 1925. (pol.).
- ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.).
- ↑ Jerzy Szczurek 1933 ↓, s. 32-37.
- ↑ Kontrowersje: Ochabska stadnina pozbywa się ośrodka sportów. gazetacodzienna.pl, 2009-11-13. [dostęp 2011-03-26].
- ↑ Dziennik Zachodni: Ośrodek Sportów Konnych w Ochabach wreszcie sprzedany. dziennikzachodni.pl, 2010-09-24. [dostęp 2011-03-26].
- ↑ 3 w 1 czyli dinozaury, miniatury i oceanarium w parku w Ochabach. parkmania.pl, 2010-05-25. [dostęp 2011-06-12].
- ↑ Marcin Czyżewski: Przy wiślance przeżyjesz atak wściekłych rekinów. gazeta.pl, 2010-05-31. [dostęp 2011-06-12].
- ↑ Stadnina sprzedana za 8,5mln. ox.pl, 2012-05-19. [dostęp 2012-05-20].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-05-22].
- ↑ Dorota Kochman: Ochaby mają swoich partnerów z Czech i Słowacji! data dostępu = 2012-05-06. [w:] ox.pl [on-line]. 2012-04-20.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Wiesław Kuś. Zarys dziejów wsi Ochaby. „Kalendarz Skoczowski”, s. 213-220, 1997.
- Jerzy Szczurek: Z wielkich dni Śląska Cieszyńskiego. O milicjach ludowych w latach 1918-1920. Cieszyn: Nakładem Grupy Związku Powstańców Śląskich w Cieszynie, 1933.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
