Ostróżeczka polna

Ostróżeczka polna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	jaskropodobne
Rząd	jaskrowce
Rodzina	jaskrowate
Rodzaj	ostróżeczka
Gatunek	ostróżeczka polna
	Nazwa systematyczna
	Consolida regalis S.F. Gray; Nat. arr. Brit. pl. 2:711. 1821
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ostróżeczka polna, ostróżka polna^[3] (Consolida regalis, właśc. Delphinium consolida L.^[4]) – gatunek rośliny należący do rodziny jaskrowatych. Występuje w stanie dzikim w środkowej Europie. W Polsce pospolita na całym niżu. W polskiej florze jest archeofitem^[5].

Morfologia

Łodyga: Wzniesiona i rozgałęziająca się o wysokości do 70 cm.
Liście: Potrójnie trójsieczne, podzielone na równowąskie łatki.
Kwiaty: Grzbieciste, niebieskie lub różowoniebieskie kwiaty w luźnych gronach. 5-działkowy kielich o jajowatych działkach, górna z nich zakończona jest ostrogą skierowaną ku tyłowi, lekko zagiętą do przodu. Korona składa się z dwóch zrośniętych płatków, z tyłu zakończonych ostrogą schowaną pod ostrogą kielicha. Przysadki kwiatowe dużo krótsze od szypułek.
Owoc: Spłaszczony mieszek o długości ok. 1 cm, zawierający ciemnobrunatne nasiona o długości ok. 2 mm.
Korzeń: Wrasta w ziemię do głębokości 50 cm, dzięki czemu roślina może przetrzymać długie okresy suszy.

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna, czasami dwuletnia. Kwitnie od czerwca do września. Przedprątne kwiaty zapylane są przez błonkówki^[6](głównie trzmiele). Siedlisko: brzegi dróg, wysypiska, suche ugory oraz w zbożach jako chwast segetalny^[6]. Roślina wapieniolubna i wskaźnikowa gleb ilastych. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu Centaureatlia cyanii i Ass. Consolido-Brometum^[7]. Roślina słabo trująca: Całe ziele, nasiona oraz kwiaty zawierają alkaloidy mogące powodować podrażnienia skóry^[8].

Zastosowanie

Roślina lecznicza. Ziele (Herba Consolidae) zawiera alkaloidy i saponiny^[9]. W weterynarii oraz w medycynie ludowej stosowano je do zwalczania pasożytów zewnętrznych^[9]. Wyciąg z ziela znajduje się w stosowanym obecnie preparacie delacet przeciw wszom.
Kwiatów używano dawniej do barwienia sukna na zielono, a po zmieszaniu z ałunem na niebiesko^[6].

Zagrożenia

Obecnie roślina silnie przetrzebiona przez herbicydy stosowane do ochrony upraw rolnych przed chwastami. Mniej szkodzi jej koszenie; po skoszeniu wypuszcza boczne pędy, które kwitną i owocują^[6]. Aby uchronić ją przed całkowitym wyginięciem tworzone są specjalne ogródki chwastów.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ ^a ^b ^c ^d Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
↑ ^a ^b Jindřich Krejča, Jan Macků: Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-07] (ang.).

[checklist2002-3] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[4] Kadereit J. W., Albach D. C., Ehrendorfer F., Galbany-Casals M. i inni. Which changes are needed to render all genera of the German flora monophyletic?. „Willdenowia”. 46, s. 39 – 91, 2016. DOI: 10.3372/wi.46.46105.

[5] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[B-6] Olga Seidl, Józef Rostafiński: Przewodnik do oznaczania roślin. Warszawa: PWRiL, 1973.

[7] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[8] Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.

[C-9] Jindřich Krejča, Jan Macků: Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]