Przejdź do zawartości

Partie polityczne Turcji

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Partie polityczne w Turcji – system wielopartyjny funkcjonuje w Turcji od 1945. Od tego czasu powstało i zakończyło swoją działalność wiele partii politycznych. Wiele z nich zostało do tego zmuszonych wskutek delegalizacji, nowe partie często kontynuują działalność ugrupowania rozwiązanego.

W 1980 na skutek wojskowego zamachu stanu wszystkie partie polityczne zostały zdelegalizowane, a liderom zabroniono działalności na dziesięć lat. W 1983 partie zostały odtworzone, częściowo powstały w swojej poprzedniej postaci, częściowo utworzono ugrupowania o nowej tożsamości. Swoją obecną postać turecki system partyjny przybrał dwadzieścia lat temu, jednak partie należące do niego mają dłuższą przeszłość.

Wymogi prawne

[edytuj | edytuj kod]

Wymogi prawne, jakie muszą spełnić współczesne tureckie partie, regulują: Konstytucja z 1982, Ustawa o partiach politycznych z kwietnia 1983 i prawo wyborcze.

Próg wyborczy do parlamentu jest wysoki i wynosi 10%. Żeby uczestniczyć w wyborach, partie muszą mieć swoje organizacje lokalne przynajmniej w połowie prowincji, przynajmniej na pół roku przed datą wyborów. Muszą też odbyć zjazd partyjny lub posiadać grupę parlamentarną. Wszystkie partie muszą mieć swoje biura w Ankarze.

Do założenia partii wymagane jest złożenie podpisów trzydziestu obywateli tureckich, posiadających pełnię praw wyborczych. Programy i statuty partii nie mogą pozostawać w sprzeczności z zasadą integralności państwa, prawami człowieka, suwerennością narodu oraz z zasadami demokratycznej i laickiej republiki. Nie można też tworzyć partii, których celem jest dominacja jednej grupy lub klasy lub też ustanowienie dyktatury.

Partie nie mogą być finansowane przez związki zawodowe, fundacje, spółdzielnie lub inne publiczne organizacje profesjonalne. Kontrola finansów partyjnych sprawowana jest przez Trybunał Konstytucyjny, który może także rozwiązać partie na wniosek prokuratora.

Partie z reprezentacją parlamentarną

[edytuj | edytuj kod]

Partie polityczne posiadające przedstawicieli Wielkim Zgromadzeniu Narodowym Turcji po wyborach parlamentarnych w 2023:

Partia polityczna Ideologia Liderzy Mandaty
TBMM[1]
Partia Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP)

Adalet ve Kalkınma Partisi

Narodowy konserwatyzm, konserwatyzm społeczny, lekki eurosceptycyzm Recep Tayyip Erdoğan
264/600
Republikańska Partia Ludowa (CHP)

Christlich Demokratische Union Deutschlands

Kemalizm, socjaldemokracja, proeuropeizm Özgür Özel
127/600
Ludowa Partia Równości i Demokracji (DEM)

Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi

Mniejszość kurdyjska, federalizm, zielona polityka, socjalizm Tuncer Bakırhan, Tülay Hatimoğulları Oruç
57/600
Partia Narodowego Działania (MHP)

Milliyetçi Hareket Partisi

Ultranacjonalizm, narodowy konserwatyzm, panturkizm, eurosceptycyzm Devlet Bahçeli
50/600
Dobra Partia (İYİ)

İYİ Parti

Kemalizm, narodowy konserwatyzm, liberalizm, proeuropeizm Müsavat Dervişoğlu
32/600
Partia Demokracji i Postępu (DEVA)

Demokrasi ve Atılım Partisi

Konserwatywny liberalizm, proeuropeizm Ali Babacan
15/600
Partia Szczęścia (SAADET)

Saadet Partisi

Millî Görüş, islamizm Temel Karamollaoğlu
10/600
Partia Przyszłości (GP)

Gelecek Partisi

Liberalny konserwatyzm, konserwatywny liberalizm, proeuropeizm, parlamentaryzm Ahmet Davutoğlu
10/600
Partia Wolnej Sprawy (HÜDA PAR)

Hür Dava Partisi

Mniejszość kurdyjska, islamizm, federalizm Zekeriya Yapıcıoğlu
4/600
Nowa Partia Dobrobytu (YENİDEN REFAH)

Yeniden Refah Partisi

Millî Görüş, islamizm Fatih Erbakan
4/600
Partia Demokratyczna (DP)

Demokrat Parti

Konserwatywny liberalizm, proeuropeizm, kemalizm Gültekin Uysal
3/600
Partia Pracujących Turcji (TİP)

Türkiye İşçi Partisi

Komunizm, marksizm-leninizm Erkan Baş
4/600
Partia Regionów Demokratycznych (DBP)

Demokratik Bölgeler Partisi

Mniejszość kurdyjska, regionalizm, socjaldemokracja Çiğdem Kılıçgün Uçar, Keskin Bayındır
2/600
Partia Pracy (EMEP)

Emek Partisi

Komunizm, marksizm-leninizm Seyit Aslan
2/600
Demokratyczna Partia Lewicy (DSP)

Demokratik Sol Parti

Kemalizm, socjaldemokracja, lewicowy nacjonalizm Önder Aksakal
1/600

Pozostałe partie

[edytuj | edytuj kod]

Lista wybranych pozostałych partii działających na terenie Turcji:

  • Unia Sprawiedliwości (Adalet Birlik Partisi — AB PARTİ)
  • Partia Sprawiedliwości (Adalet Partisi — AP)
  • Partia Ojczyźniana (Anavatan Partisi — ANAP)
  • Niezależna Partia Turcji (Bağımsız Türkiye Partisi — BTP)
  • Partia Wielkiej Jedności (Büyük Birlik Partisi — BÜYÜK BİRLİK)
  • Partia Przyszłości (Gelecek Partisi — GP)
  • Młoda Partia (Genç Parti — GENÇPARTİ
  • Partia Praw i Wolności (Hak ve Özgürlükler Partisi — HAK-PAR)
  • Partia Ludowo-Wyzwoleńcza (Halkın Kurtuluş Partisi — HKP)
  • Partia Drogi Narodowej (Milli Yol Partisi — MYP)
  • Partia Narodowa (Millet Partisi — MİLLET)
  • Partia Wolności i Sprawiedliwości (Sol Parti — SOL Parti)
  • Ruch Komunistyczny w Turcji (Türkiye Komünist Hareketi — TKH)
  • Komunistyczna Partia Turcji (Türkiye Komünist Partisi — TKP)
  • Partia Wolności Społecznej (Toplumsal Özgürlük Partisi — TÖP)
  • Partia Ruchu Robotniczego (Emekçi Hareket Partisi — EHP)
  • Partia Patriotyczna (Vatan Partisi — VP)
  • Nowa Partia Turcji (Yeni Türkiye Partisi — YTP)
  • Partia Zwycięstwa (Zafer Partisi — ZP)
  • Socjalistyczna Partia Wyzwolenia (Toplumcu Kurtuluş Partisi — 1920 TKP)
  • Alternatywa Socjalistyczna (Sosyalist Alternatif — SA)
  • Rewolucyjna Socjalistyczna Partia Robotnicza (Devrimci Sosyalist İşçi Partisi — DSİP)
  • Rewolucyjna Partia Robotnicza (Devrimci İşçi Partisi — DİP)
  • Liberalno-Demokratyczna Partia (Liberal Demokrat Parti — LDP)
  • Socjalistyczna Partia Robotnicza Turcji (Türkiye Sosyalist İşçi Partisi — TSİP)
  • Partia Ojczyzny (Yurt Partisi — YURT-P)
  • Wielka Partia Ruchu Turan (Büyük Turan Hareketi Partisi — TURAN)
  • Partia Unii Ötüken (Ötüken Birliği Partisi — ÖTÜKEN)
  • Partia Narodowa (Ulusal Parti — ULUSAL)
  • Partia Walki Narodowej (Milli Mücadele Partisi — MMP)
  • Partia Zielonych (Yeşiller Partisi — YEŞİLLER)
  • Partia Zielonej Lewicy (Yeşil Sol Parti — YSP)
  • Partia Kobiet (Kadın Partisi — KP)
  • Partia Centrum (Merkez Parti — MEP)

Partie nielegalne

[edytuj | edytuj kod]

Lista wybranych partii, których działalność została zakazana na terenie Turcji:

Partie historyczne

[edytuj | edytuj kod]

Lista wybranych partii historycznych:

  • Socjaldemokratyczna Partia Ludowa (Sosyaldemokrat Halkçı Parti — SHP)
  • Partia Słusznej Drogi (Doğru Yol Partisi DYP)
  • Partia Pracujących Turcji (1961) (Türkiye İşçi Partisi — TİP)
  • Komunistyczna Partia Turcji (1920) (Türkiye Komünist Partisi TKP)
  • Partia Pokoju i Demokracji (Barış ve Demokrasi Partisi — BDP)
  • Postępowa Partia Republikańska (ترقی‌ پرور جمهوریت فرقه‌‌سی)
  • Republikańska Chłopska Partia Narodowa (Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi — CKMP)
  • Partia Praw i Równości (Hak ve Eşitlik Partisi — HEPAR)
  • Nacjonalistyczna Partia Zadaniowa (Milliyetçi Çalışma Partisi — MÇP)
  • Partia Zielonych (Yeşiller Partisi — YEŞİLLER)
  • Partia Sprawiedliwości (1961) (Adalet Partisi — AP)
  • Partia Społeczeństwa Demokratycznego (Demokratik Toplum Partisi — DTP)
  • Partia Ocalenia Narodowego (Millî Selâmet Partisii — MSP)
  • Rewolucyjna Partia Robotniczo-Chłopska Turcji (Türkiye İhtilâlci İşçi Köylü Partisi — TİİKP)

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. 28. DÖNEM MİLLETVEKİLLERİ SANDALYE DAĞILIMI [online], tbmm.gov.tr, 2023 [dostęp 2024-08-03] (tur.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Sobolewska-Myslik Katarzyna, Partie i systemy partyjne na świecie, Warszawa 2004, ISBN 83-01-14209-X

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]