Partie polityczne Turcji

Partie polityczne w Turcji – system wielopartyjny funkcjonuje w Turcji od 1945. Od tego czasu powstało i zakończyło swoją działalność wiele partii politycznych. Wiele z nich zostało do tego zmuszonych wskutek delegalizacji, nowe partie często kontynuują działalność ugrupowania rozwiązanego.

W 1980 na skutek wojskowego zamachu stanu wszystkie partie polityczne zostały zdelegalizowane, a liderom zabroniono działalności na dziesięć lat. W 1983 partie zostały odtworzone, częściowo powstały w swojej poprzedniej postaci, częściowo utworzono ugrupowania o nowej tożsamości. Swoją obecną postać turecki system partyjny przybrał dwadzieścia lat temu, jednak partie należące do niego mają dłuższą przeszłość.

Wymogi prawne

Wymogi prawne, jakie muszą spełnić współczesne tureckie partie, regulują: Konstytucja z 1982, Ustawa o partiach politycznych z kwietnia 1983 i prawo wyborcze.

Próg wyborczy do parlamentu jest wysoki i wynosi 10%. Żeby uczestniczyć w wyborach, partie muszą mieć swoje organizacje lokalne przynajmniej w połowie prowincji, przynajmniej na pół roku przed datą wyborów. Muszą też odbyć zjazd partyjny lub posiadać grupę parlamentarną. Wszystkie partie muszą mieć swoje biura w Ankarze.

Do założenia partii wymagane jest złożenie podpisów trzydziestu obywateli tureckich, posiadających pełnię praw wyborczych. Programy i statuty partii nie mogą pozostawać w sprzeczności z zasadą integralności państwa, prawami człowieka, suwerennością narodu oraz z zasadami demokratycznej i laickiej republiki. Nie można też tworzyć partii, których celem jest dominacja jednej grupy lub klasy lub też ustanowienie dyktatury.

Partie nie mogą być finansowane przez związki zawodowe, fundacje, spółdzielnie lub inne publiczne organizacje profesjonalne. Kontrola finansów partyjnych sprawowana jest przez Trybunał Konstytucyjny, który może także rozwiązać partie na wniosek prokuratora.

Partie z reprezentacją parlamentarną

Partie polityczne posiadające przedstawicieli Wielkim Zgromadzeniu Narodowym Turcji po wyborach parlamentarnych w 2023:

Partia polityczna			Ideologia	Liderzy	Mandaty
					TBMM
		Partia Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP) Adalet ve Kalkınma Partisi	Narodowy konserwatyzm, konserwatyzm społeczny, lekki eurosceptycyzm	Recep Tayyip Erdoğan	264/600
		Republikańska Partia Ludowa (CHP) Christlich Demokratische Union Deutschlands	Kemalizm, socjaldemokracja, proeuropeizm	Özgür Özel	127/600
		Ludowa Partia Równości i Demokracji (DEM) Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi	Mniejszość kurdyjska, federalizm, zielona polityka, socjalizm	Tuncer Bakırhan, Tülay Hatimoğulları Oruç	57/600
		Partia Narodowego Działania (MHP) Milliyetçi Hareket Partisi	Ultranacjonalizm, narodowy konserwatyzm, panturkizm, eurosceptycyzm	Devlet Bahçeli	50/600
		Dobra Partia (İYİ) İYİ Parti	Kemalizm, narodowy konserwatyzm, liberalizm, proeuropeizm	Müsavat Dervişoğlu	32/600
		Partia Demokracji i Postępu (DEVA) Demokrasi ve Atılım Partisi	Konserwatywny liberalizm, proeuropeizm	Ali Babacan	15/600
		Partia Szczęścia (SAADET) Saadet Partisi	Millî Görüş, islamizm	Temel Karamollaoğlu	10/600
		Partia Przyszłości (GP) Gelecek Partisi	Liberalny konserwatyzm, konserwatywny liberalizm, proeuropeizm, parlamentaryzm	Ahmet Davutoğlu	10/600
		Partia Wolnej Sprawy (HÜDA PAR) Hür Dava Partisi	Mniejszość kurdyjska, islamizm, federalizm	Zekeriya Yapıcıoğlu	4/600
		Nowa Partia Dobrobytu (YENİDEN REFAH) Yeniden Refah Partisi	Millî Görüş, islamizm	Fatih Erbakan	4/600
		Partia Demokratyczna (DP) Demokrat Parti	Konserwatywny liberalizm, proeuropeizm, kemalizm	Gültekin Uysal	3/600
		Partia Pracujących Turcji (TİP) Türkiye İşçi Partisi	Komunizm, marksizm-leninizm	Erkan Baş	4/600
		Partia Regionów Demokratycznych (DBP) Demokratik Bölgeler Partisi	Mniejszość kurdyjska, regionalizm, socjaldemokracja	Çiğdem Kılıçgün Uçar, Keskin Bayındır	2/600
		Partia Pracy (EMEP) Emek Partisi	Komunizm, marksizm-leninizm	Seyit Aslan	2/600
		Demokratyczna Partia Lewicy (DSP) Demokratik Sol Parti	Kemalizm, socjaldemokracja, lewicowy nacjonalizm	Önder Aksakal	1/600

Pozostałe partie

Lista wybranych pozostałych partii działających na terenie Turcji:

• Unia Sprawiedliwości (Adalet Birlik Partisi — AB PARTİ)
• Partia Sprawiedliwości (Adalet Partisi — AP)
• Partia Ojczyźniana (Anavatan Partisi — ANAP)
• Niezależna Partia Turcji (Bağımsız Türkiye Partisi — BTP)
• Partia Wielkiej Jedności (Büyük Birlik Partisi — BÜYÜK BİRLİK)
• Partia Przyszłości (Gelecek Partisi — GP)
• Młoda Partia (Genç Parti — GENÇPARTİ
• Partia Praw i Wolności (Hak ve Özgürlükler Partisi — HAK-PAR)
• Partia Ludowo-Wyzwoleńcza (Halkın Kurtuluş Partisi — HKP)
• Partia Drogi Narodowej (Milli Yol Partisi — MYP)
• Partia Narodowa (Millet Partisi — MİLLET)
• Partia Wolności i Sprawiedliwości (Sol Parti — SOL Parti)
• Ruch Komunistyczny w Turcji (Türkiye Komünist Hareketi — TKH)
• Komunistyczna Partia Turcji (Türkiye Komünist Partisi — TKP)
• Partia Wolności Społecznej (Toplumsal Özgürlük Partisi — TÖP)
• Partia Ruchu Robotniczego (Emekçi Hareket Partisi — EHP)
• Partia Patriotyczna (Vatan Partisi — VP)
• Nowa Partia Turcji (Yeni Türkiye Partisi — YTP)
• Partia Zwycięstwa (Zafer Partisi — ZP)
• Socjalistyczna Partia Wyzwolenia (Toplumcu Kurtuluş Partisi — 1920 TKP)
• Alternatywa Socjalistyczna (Sosyalist Alternatif — SA)
• Rewolucyjna Socjalistyczna Partia Robotnicza (Devrimci Sosyalist İşçi Partisi — DSİP)
• Rewolucyjna Partia Robotnicza (Devrimci İşçi Partisi — DİP)
• Liberalno-Demokratyczna Partia (Liberal Demokrat Parti — LDP)
• Socjalistyczna Partia Robotnicza Turcji (Türkiye Sosyalist İşçi Partisi — TSİP)
• Partia Ojczyzny (Yurt Partisi — YURT-P)
• Wielka Partia Ruchu Turan (Büyük Turan Hareketi Partisi — TURAN)
• Partia Unii Ötüken (Ötüken Birliği Partisi — ÖTÜKEN)
• Partia Narodowa (Ulusal Parti — ULUSAL)
• Partia Walki Narodowej (Milli Mücadele Partisi — MMP)
• Partia Zielonych (Yeşiller Partisi — YEŞİLLER)
• Partia Zielonej Lewicy (Yeşil Sol Parti — YSP)
• Partia Kobiet (Kadın Partisi — KP)
• Partia Centrum (Merkez Parti — MEP)

Partie nielegalne

Lista wybranych partii, których działalność została zakazana na terenie Turcji:

• Kurdyjska Partia Demokratyczna / Północ (Kürdistan Demokrat Partisi/Kuzey — PDK-T)
• Komunistyczna Partia Kurdystanu (Kurdystan Komünist Partisi — KKP)
• Komunistyczna Partia Pracy Turcji / Leninistów (Türkiye Komünist Emek Partisi/Leninist — TKEP/L)
• Turecka Partia Komunistyczna / Marksiści-Leniniści (Türkiye Komünist Partisi/Marksist-Leninist — TKP/ML)
• Partia Pracujących Kurdystanu (kurd. Partiya Karkerên Kurdistanê — PKK)
• Maoistowska Partia Komunistyczna (Maoist Komünist Partisi — MKP)
• Marksistowsko-Leninowska Partia Komunistyczna (Marksist-Leninist Komünist Parti — MLKP)
• Rewolucyjna Partia i Front Wyzwolenia (Devrimci Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi — DHKP-C)
• Rewolucyjna Partia Komunardów (Devrimci Komünarlar Partisi — DKP)
• Rewolucyjna Komunistyczna Partia Turcji (Türkiye Devrimci Komünist Partisi — TDKP)
• Islamska Partia Kurdystanu (kurd. Partiya Îslamiya Kurdistan — PÎK)
• Partia Dobrobytu (1983) (Refah Partisi — RP)
• Partia Cnoty (Fazilet Partisi — FP)

Partie historyczne

Lista wybranych partii historycznych:

• Socjaldemokratyczna Partia Ludowa (Sosyaldemokrat Halkçı Parti — SHP)
• Partia Słusznej Drogi (Doğru Yol Partisi — DYP)
• Partia Pracujących Turcji (1961) (Türkiye İşçi Partisi — TİP)
• Komunistyczna Partia Turcji (1920) (Türkiye Komünist Partisi — TKP)
• Partia Pokoju i Demokracji (Barış ve Demokrasi Partisi — BDP)
• Postępowa Partia Republikańska (ترقی‌ پرور جمهوریت فرقه‌‌سی)
• Republikańska Chłopska Partia Narodowa (Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi — CKMP)
• Partia Praw i Równości (Hak ve Eşitlik Partisi — HEPAR)
• Nacjonalistyczna Partia Zadaniowa (Milliyetçi Çalışma Partisi — MÇP)
• Partia Zielonych (Yeşiller Partisi — YEŞİLLER)
• Partia Sprawiedliwości (1961) (Adalet Partisi — AP)
• Partia Społeczeństwa Demokratycznego (Demokratik Toplum Partisi — DTP)
• Partia Ocalenia Narodowego (Millî Selâmet Partisii — MSP)
• Rewolucyjna Partia Robotniczo-Chłopska Turcji (Türkiye İhtilâlci İşçi Köylü Partisi — TİİKP)

Bibliografia

• Sobolewska-Myslik Katarzyna, Partie i systemy partyjne na świecie, Warszawa 2004, ISBN 83-01-14209-X

Linki zewnętrzne

• Konstytucja Turcji. biblioteka.sejm.gov.pl. [dostęp 2014-03-02]. (ang.).