Pektorał

Pektorał egipski ze skarabeuszem, zbiory Luwru

Pektorał, napierśnik (z łac. pectus – pierś) – rodzaj biżuterii świeckiej lub religijnej noszonej na piersi, zapinanej od tyłu. Obecnie nazwa często używana na ozdobny krzyż noszony na piersi przez wyższe duchowieństwo – zob. pektorał (chrześcijaństwo).

W starożytności

Ozdoby takie znane były już w czasach antycznych w starożytnym Egipcie, Rzymie, Tracji czy u Celtów, Scytów i Żydów. W starożytnym Egipcie, gdzie były noszone przez faraonów i arcykapłanów, a także u arcykapłanów żydowskich oraz w starożytnym Rzymie pektorały były symbolem władzy.

W egipskich pektorałach królewskich głównym elementem była złota płytka z cyzelowaną dekoracją figuralną i wprawionymi kamieniami szlachetnymi. Pektorały kapłanów, umieszczane w grobowcach na piersiach zmarłego, wykonane były ze srebra, srebra pozłacanego, brązu, a nawet drewna pozłacanego i przedstawiały najczęściej boga Horusa w postaci sokoła z rozpostartymi szeroko skrzydłami.

W Ameryce prekolumbijskiej

Forma pektorału występowała również w sztuce prekolumbijskiej. W 2006 polscy archeolodzy odkryli w grobowcu jednego z władców Majów w Nakum w Gwatemali pektorał z jadeitu. Znaleziska takie zostały także odnotowane na terytorium Peru.

W tradycji żydowskiej

W starożytnym Izraelu pektorały nosili królowie i arcykapłani. Pektorał królewski zapewne przypominał pektorały egipskie lub kananejskie. Pektorał arcykapłana (hebr. hoszen, ang. bibl. breastplate) był sztywną, prostokątną kopertą (podobną do katolickiej bursy), w której znajdowały się losy Urim i Tummim, a na jego powierzchni przymocowanych było 12 szlachetnych kamieni, reprezentujących 12 plemion Izraela.

Zobacz też

Bibliografia

Publikacje:
- Niwiński A., Mity i symbole starożytnego Egiptu, Wyd. „PRO-EGIPT”, Warszawa 2001, s. 251–252, ISBN 83-900692-9-6.
- Encyklopedia sztuki starożytnej, praca zbiorowa, WAiF i Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 463, Warszawa 1998, ISBN 83-01-12466-0 (PWN), ISBN 83-221-0684-X (WAiF).
- Rachet G., Słownik cywilizacji egipskiej, Wyd. Książnica sp. z o.o., Katowice 2006, s. 62, ISBN 83-7132-980-6.
- Gradowski M., Dawne złotnictwo, technika i terminologia, Wyd. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984, s. 140, ISBN 83-01-00983-7.
Strony WWW:
- Pojęcie pektorału ze słownika Kopalińskiego [dostęp 2007-09-09].
- Pektorał z gwatemalskiej dżungli – wywiad z odkrywcami [dostęp 2007-09-09].

Linki zewnętrzne

Pektorał egipskiej księżniczki z czasów XII dynastii, XIX wiek p.n.e., ze zbiorów Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku
Indiański pektorał z Muzeum Larco w Limie, Peru. museolarco.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-28)].
Krzyż-pektorał św. Kutberta