Piżmowiec

Piżmowiec
	Moschus
	Linnaeus, 1758
	; Piżmowiec syberyjski (M. moschiferus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Podrząd	przeżuwacze
Infrarząd	Pecora
Rodzina	piżmowcowate
Rodzaj	piżmowiec
	Typ nomenklatoryczny
	Moschus moschiferus Linnaeus, 1758
Synonimy
	Moschifer Frisch, 1775; Odontodorcus Gistel, 1848;
	Moschifer Frisch, 1775; Odontodorcus Gistel, 1848;
Gatunki
	8 gatunków (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	8 gatunków (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Piżmowiec^[5] (Moschus) – rodzaj ssaków z rodziny piżmowcowatych (Moschidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występują w Azji^[6]^[7]^[8].

Charakterystyka

Długość ciała 65–100 cm, ogona 3–6 cm, wysokość w kłębie 50–61 cm; masa ciała 6–18 kg^[7]^[9].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w 10 wydaniu Systema Naturae, publikacji swojego autorstwa poświęconej systematyce zwierząt^[1]. Na gatunek typowy Linneusz wyznaczył (oznaczenie monotypowe) piżmowca syberyjskiego (M. moschiferus).

Etymologia

Moschus: gr. μoσχος moskhos ‘piżmo’^[10].
Moschifer: gr. μoσχος moskhos ‘piżmo’; φερω pherō ‘nosić’^[10].
Odontodorcus: gr. οδους odous, οδοντος odontos ‘ząb’; δορκας dorkas ‘antylopa’^[11]. Gatunek typowy: Gistel wymienił dwa gatunki – Moschus tragulus (?) i Moschus moschiferus Linnaeus, 1758 – z których gatunkiem typowym jest Moschus moschiferus Linnaeus, 1758.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[12]^[9]^[6]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[5]	Podgatunki^[7]^[6]^[9]	Rozmieszczenie geograficzne^[7]^[6]^[9]	Podstawowe wymiary^[7]^[9]^[b]	Status IUCN^[13]
Moschus moschiferus	Linnaeus, 1758	piżmowiec syberyjski	3 podgatunki	szeroko rozpowszechniony w Rosji (Syberia, Daleki Wschód i Sachalin), skrajnie wschodnim Kazachstanie, w północno-zachodniej i północno-wschodniej Chińskiej Republice Ludowej, Mongolii oraz Korei Północnej i Południowej; zakres wysokości: 300–1600 m n.p.m.	DC: 65–90 cm DO: 4–6 cm MC: 7–17 kg	VU
Moschus chrysogaster	(Hodgson, 1839)	piżmowiec górski	2 podgatunki	strefy alpejskie w północnych Indiach, Nepalu, Bhutanie oraz środkowej i południowej Chińskiej Republice Ludowej (Qinghai, południowe Gansu, południowa Ningxia, południowo-wschodni Tybet, zachodni Syczuan i północno-zachodni Junnan); zakres wysokości: 2800–4000 m n.p.m.	DC: 85–90 cm DO: 4–6 cm MC: 11–18 kg	EN
Moschus leucogaster	Hodgson, 1839	piżmowiec białobrzuchy	gatunek monotypowy	południowe zbocza Himalajów w północnych Indiach, Nepalu i Bhutanie; zakres wysokości: 2500–4400 m n.p.m.	DC: 86–100 cm DO: 4–6 cm MC: 13–18 kg	EN
Moschus cupreus	Grubb, 1982	piżmowiec kaszmirski	gatunek monotypowy	północno-wschodnie Afganistan (Nurestan) oraz Kaszmir w północno-wschodnim Pakistanie i północno-zachodnich Indiach; zakres wysokości: 1500–4000 m n.p.m.	DC: 85–100 cm DO: 4–6 cm MC: 12–17 kg	EN
Moschus fuscus	Li Xiangyang, 1981	piżmowiec ciemny	gatunek monotypowy	północno-wschodni Nepal, północno-wschodnie Indie (Sikkim, możliwe że Arunachal Pradesh), Bhutan, południowa Chińska Republika Ludowa (północno-wschodni Tybet i północno-zachodni Junnan) i północna Mjanma; zakres wysokości: 2200–4600 m n.p.m.	DC: 73–80 cm DO: 4–6 cm MC: 10–15 kg	EN
Moschus anhuiensis	Wang Qishan, Hu Xiaolun & Yan Yuhong, 1982	piżmowiec chiński	gatunek monotypowy	endemit Chińskiej Republiki Ludowej (najwyraźniej ograniczony do południowo-zachodniego Anhui); zakres wysokości: poniżej 500 m n.p.m.	DC: 70–76 cm DO: 2–4 cm MC: 7,1–9,7 kg	EN
Moschus berezovskii	Flerov, 1929	piżmowiec karłowaty	4 podgatunki	środkowa i południowa Chińska Republika Ludowa (od południowo-wschodniego Qinghai, południowego Gansu i południowego Shaanxi na południe do południowego Tybetu, Junnanu i Kuangsi) oraz północny Wietnam (prowincja Cao Bằng); być może Laos; zakres wysokości: 0–3500 m n.p.m.	DC: 70–80 cm DO: 3–4 cm MC: 6–9 kg	EN

Kategorie IUCN: VU – gatunek narażony, EN – gatunek zagrożony.

Opisano również gatunek wymarły z fanerozoiku dzisiejszej Chińskiej Republiki Ludowej:

Moschus grandaevus Schlosser, 1924^[14]

Uwagi

↑ Nazwa odrzucona, publikacja Frischa Das Natur-System der Vierfüßigen Thiere została uznana za nieważną (poza kilkoma wyjątkami) ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego, na mocy uprawnień ICZN^[2].
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 66. (łac.).
↑ F. Hemming. Opinion 258. Rejection for nomenclatorial Purposes of the work by Frisch (J. L.) published in 1775 under the title Das Natur-system der Vierfüssigen Thiere. „Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 5, s. 55–72, 1954. (ang.).
↑ J.L. Frisch: Das Natur-System der Vierfüßigen Thiere. Glogau: Christian Friedrich Günther, 1775, s. tab. gen.. (niem.).
↑ J. Gistel: Naturgeschichte des Thierreichs, für höhere Schulen. Stuttgart: Hoffmann, 1848, s. 82. (niem.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 171. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 320. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e C. Groves: Family Moschidae (Musk-deer). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 345–348. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Moschus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-10]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 597. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ ^a ^b Palmer 1904 ↓, s. 433.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 470.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-09-09]. (ang.).
↑ Taxonomy: Moschus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-09]. (ang.).
↑ M. Schlosser. Tertiary Vertebrates from Mongolia. „Palaeontologia Sinica”. Series C. 1 (1), s. 89–91, 1924. (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[3] Nazwa odrzucona, publikacja Frischa Das Natur-System der Vierfüßigen Thiere została uznana za nieważną (poza kilkoma wyjątkami) ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego, na mocy uprawnień ICZN^[2].

[14] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[lin-1] C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 66. (łac.).

[ICZN-2] F. Hemming. Opinion 258. Rejection for nomenclatorial Purposes of the work by Frisch (J. L.) published in 1775 under the title Das Natur-system der Vierfüssigen Thiere. „Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 5, s. 55–72, 1954. (ang.).

[fri-4] J.L. Frisch: Das Natur-System der Vierfüßigen Thiere. Glogau: Christian Friedrich Günther, 1775, s. tab. gen.. (niem.).

[Gistel-5] J. Gistel: Naturgeschichte des Thierreichs, für höhere Schulen. Stuttgart: Hoffmann, 1848, s. 82. (niem.).

[Cichocki&inni-6] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 171. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-7] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 320. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Groves-8] C. Groves: Family Moschidae (Musk-deer). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 345–348. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-9] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Moschus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-10]. (ang.).

[amw-10] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 597. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[http://books.google.com/books?id=ApMeAQAAIAAJ&pg=PA433_433]-11] Palmer 1904 ↓, s. 433.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792217_470]-12] Palmer 1904 ↓, s. 470.

[mdd-13] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-09-09]. (ang.).

[15] Taxonomy: Moschus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-09]. (ang.).

[sch-16] M. Schlosser. Tertiary Vertebrates from Mongolia. „Palaeontologia Sinica”. Series C. 1 (1), s. 89–91, 1924. (ang.).

[1]

[a]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[b]

[13]

[14]

[2]