Piestruszka stepowa

Piestruszka stepowa
	Lagurus lagurus
	(Pallas, 1773)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Nadgromada	żuchwowce
Gromada	ssaki
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	Supramyomorpha
Infrarząd	myszokształtne
Nadrodzina	myszowe
Rodzina	chomikowate
Podrodzina	karczowniki
Plemię	Lagurini
Rodzaj	piestruszka
Gatunek	piestruszka stepowa
Synonimy
	Mus lagurus Pallas, 1773; Lagurus migratorius Gloger, 1841; Lagurus altorum O. Thomas, 1912; Lagurus lagurus agressus saturatus Ognev, 1950; Lagurus lagurus major Zazhigin & Rekovets, 1985;
	Mus lagurus Pallas, 1773; Lagurus migratorius Gloger, 1841; Lagurus altorum O. Thomas, 1912; Lagurus lagurus agressus saturatus Ognev, 1950; Lagurus lagurus major Zazhigin & Rekovets, 1985;
Podgatunki
	L. l. lagurus (Pallas, 1773); L. l. abacanicus Serebrennikov, 1929; L. l. agressus Serebrennikov, 1929; L. l. altorum O. Thomas, 1912; L. l. occidentalis Migulin, 1938;
	L. l. lagurus (Pallas, 1773); L. l. abacanicus Serebrennikov, 1929; L. l. agressus Serebrennikov, 1929; L. l. altorum O. Thomas, 1912; L. l. occidentalis Migulin, 1938;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Piestruszka stepowa^[9], dawniej: piestruszka^[10]^[11] (Lagurus lagurus) – gatunek ssaka z podrodziny karczowników (Arvicolinae) w obrębie rodziny chomikowatych (Cricetidae), zamieszkujący stepy i półpustynie Azji wschodniej (Chiny i Mongolia), środkowej i zachodniej, po Dniepr we wschodniej Europie (Ukraina)^[12]^[8]^[10].

Nazwa zwyczajowa

W polskiej literaturze zoologicznej dla oznaczenia gatunku używana była nazwa zwyczajowa „piestruszka”^[10]^[11]. Ostatecznie w wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi Lagurus lagurus przypisano oznaczenie piestruszka stepowa, rezerwując nazwę piestruszka dla rodzaju Legurus^[9].

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1773 roku niemiecki przyrodnik Peter Simon Pallas nadając mu nazwę Mus lagurus^[2]. Holotyp pochodził z ujścia rzeki Ural, z Inderska, w obwodzie atyrauskim, w Kazachstanie^[12]. Jedyny żyjący przedstawiciel rodzaju Lagurus^[13].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają pięć podgatunków^[13].

Etymologia

Lagurus: gr. λαγως lagōs „zając”; -ουρος -ouros „-ogonowy”, od ουρα oura „ogon”^[14].
abacanicus: rzeka Abakan, Chakasja, Rosja^[6].
agressus: łac. agressus „agresywny”, od aggredi „zaatakować”^[15].
altorum: łac. altus „wysoki”, od alere „odżywiać”^[16].
occidentalis: łac. occidentalis „zachodni”, od occidens, occidentis „zachód”, od occidere „ustawić”^[16].

Morfologia

Piestruszka stepowa osiąga maksymalne wymiary do 8 miesiąca życia. Średnia masa ciała zwierząt w tym wieku wynosi zazwyczaj około 17,8 g, choć sporadycznie można spotkać osobnika o masie do około 33 g. Długość ciała (tułów i głowa) osiąga wówczas 73–125 mm. Ogon krótki od 6 do 16 mm^[17]^[18]. Długość ucha wynosi 5–7 mm, natomiast tylnej stopy 11–16 mm^[17]. Ubarwienie sierści – z wierzchu tułowia szarobrunatne, w części brzusznej jaśniejsze. Wzdłuż grzbietu przebiega czarna smuga. Uszy krótkie, zaokrąglone. Zęby rosną przez całe życie^[10].

Wymiary anatomiczne piestruszki stepowej
w wieku 7–12 mcy
(Gębczyńska, 1967)^[18]
Część ciała	zakres wymiarów	wymiar średni
tułów z głową (mm)	77,5-102,5	90,5
ogon (mm)	8,2-14,8	11,3
tylne łapy (mm)	12-15	13,2
ucho (mm)	5,6-8	15
masa ciała (g)		18,3

Występowanie

Piestruszka stepowa zamieszkuje stepy i półpustynie w Azji wschodniej (Chiny i Mongolia), środkowej i zachodniej, i dalej na zachód aż po Dniepr we wschodniej Europie (Ukraina)^[12]^[8]^[10]. W plejstocenie zasięg gatunku był większy, w interglacjale eemskim i podczas zlodowacenia północnopolskiego piestruszki stepowe zamieszkiwały stepy ciągnące się w Europie aż po południową Anglię^[12].

Zasięg występowania w zależności od podgatunku^[13]:

L. lagurus lagurus – południowa część europejskiej Rosji, równiny Kazachstanu i południowo-zachodnia Syberia na zachód od rzeki Ob.
L. lagurus abacanicus – południowo-środkowa Syberia (Kotlina Minusińska w Chakasji i południowym Kraju Krasnojarskim).
L. lagurus agressus – środkowa i południowo-wschodnia część europejskiej Rosji (od Riazania, Lipiecka i Woroneża na wschód do Baszkortostanu).
L. lagurus altorum – kilka małych izolowanych populacji we wschodnim Kazachstanie, północno-zachodniej Chińskiej Republice Ludowej (północny Sinciang) i południowej Rosji (południowa Tuwa), w tym góry Tarbagataj, Ałatau Dżungarski, Tienszan, kotlina Uws-nur, Baytik Shan i mongolski Ałtaj.
L. lagurus occidentalis – Ukraina i południowa część europejskiej Rosji między rzekami Dniepr i Don.

Rozmnażanie

Na wolności samica piestruszki stepowej rodzi rocznie nawet 6-krotnie. Po trwającej około 25 dni ciąży na świat przychodzi średnio 5–6 młodych. Rosną przez pierwsze 8 miesięcy życia. Dojrzewają szybko – dojrzałość płciową osiągają po około 45 dniach. W kolejnych latach populacja piestruszek stepowych podlega znacznym wahaniom liczbowym^[10].

Ekologia

Piestruszka stepowa jest roślinożercą – żywi się zielonymi i podziemnymi częściami roślin, ale przygodnie zjada też owady. Jest uznawana za szkodnika, bowiem niszczy uprawy rolne^[10].

Piestruszka stepowa mieszka w norach, gdzie spędza większą część życia, a na powierzchni pojawia się na krótko w różnych porach doby. Na okres zimowy gromadzi zapasy. W zimie zachowuje aktywność życiową^[10].

Hodowla

Piestruszki stepowe są hodowane hobbystycznie. Są także wykorzystywane do badań laboratoryjnych^[10]. W hodowli piestruszki stepowe mogą żyć dłużej (do około 39 miesięcy), niż na wolności (około 12–18 miesięcy)^[18].

Potocznie są też nazywane lemingami stepowymi^[19]^[20], co jest kalką z języka angielskiego (steppe lemming).

Przypisy

↑ Lagurus lagurus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b P.S. Pallas: Reise durch verschiedene Provinzen des Rußischen Reichs. Cz. 2. St. Petersburg: Kayserl. Akademie der Wissenschaften, 1773, s. 704. (łac.).
↑ C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Breslau: A. Schulz, 1842, s. 97. (niem.).
↑ O. Thomas. On mammals from central Asia, collected by Mr. Douglas Carruthers. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 9, s. 401, 1912. (ang.).
↑ С.И. Огнев: Звери СССР и прилежащих стран. T. 7: Грызуны (продолжение). Москва–Ленинград: Издательство Академии Наук СССР, 1950, s. 576. (ros.).
↑ ^a ^b ^c М.К. Серебренников. Материалы по систематике и экологии грызунов (Маmmаliа, Rodentia) Южного Зауралья. „Ежегодникъ Зоолoгическаго Музея Імператорсуй Академіи Наукъ”. 30 (2), s. 267, 1929. (ros.).
↑ O.O. Migulin: Zviri URSR (materiali do faunii). Kijów: Vidavn AN URSR, 1938, s. 298. (ros.).
↑ ^a ^b ^c K.K. Tsytsulina K.K. i inni, Lagurus lagurus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-2 [dostęp 2021-11-26] (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 236. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 364, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ ^a ^b piestruszka, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2013-01-19] .
↑ ^a ^b ^c ^d D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Lagurus lagurus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-11-26].
↑ ^a ^b ^c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 352. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, 1904. (ang.).
↑ aggress. Merriam-Webster. [dostęp 2021-11-26]. (ang.).
↑ ^a ^b The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
↑ ^a ^b U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 316. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Zofia Gębczyńska. Morphologic variability of Lagurus lagurus (Pallas, 1773) in laboratory conditions. „Acta Theriologica”. XII (38), s. 533–543, 1967. (pol.).
↑ Polska hodowla lemingów [dostęp 2014-09-21] .
↑ Lemingi stepowe – piestruszki: Informacje podstawowe [dostęp 2014-09-21] .

[itis-1] Lagurus lagurus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Pallas-2] P.S. Pallas: Reise durch verschiedene Provinzen des Rußischen Reichs. Cz. 2. St. Petersburg: Kayserl. Akademie der Wissenschaften, 1773, s. 704. (łac.).

[Gloger-3] C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Breslau: A. Schulz, 1842, s. 97. (niem.).

[Thomas-4] O. Thomas. On mammals from central Asia, collected by Mr. Douglas Carruthers. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 9, s. 401, 1912. (ang.).

[Ognev-5] С.И. Огнев: Звери СССР и прилежащих стран. T. 7: Грызуны (продолжение). Москва–Ленинград: Издательство Академии Наук СССР, 1950, s. 576. (ros.).

[Serebrennikov-6] М.К. Серебренников. Материалы по систематике и экологии грызунов (Маmmаliа, Rodentia) Южного Зауралья. „Ежегодникъ Зоолoгическаго Музея Імператорсуй Академіи Наукъ”. 30 (2), s. 267, 1929. (ros.).

[Migulin-7] O.O. Migulin: Zviri URSR (materiali do faunii). Kijów: Vidavn AN URSR, 1938, s. 298. (ros.).

[iucn-8] K.K. Tsytsulina K.K. i inni, Lagurus lagurus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-2 [dostęp 2021-11-26] (ang.).

[miiz-9] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 236. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[kowalski-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 364, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[pwn-11] piestruszka, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2013-01-19] .

[msw-12] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Lagurus lagurus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-11-26].

[Burgin&inni-13] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 352. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Palmer-14] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, 1904. (ang.).

[Merriam-Webster-15] ress. Merriam-Webster. [dostęp 2021-11-26]. (ang.).

[Jobling-16] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[Pardiñas&inni-17] U. Pardiñas, P. Myers, L. León-Paniagua, N.O. Garza, J. Cook, B. Kryštufek, R. Haslauer, R. Bradley, G. Shenbrot & J. Patton. Opisy gatunków Cricetidae: U. Pardiñas, D. Ruelas, J. Brito, L. Bradley, R. Bradley, N.O. Garza, B. Kryštufek, J. Cook, E.C. Soto, J. Salazar-Bravo, G. Shenbrot, E. Chiquito, A. Percequillo, J. Prado, R. Haslauer, J. Patton & L. León-Paniagua: Family Cricetidae (True Hamsters, Voles, Lemmings and New World Rats and Mice). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 316. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).

[Gębczyńska-18] Zofia Gębczyńska. Morphologic variability of Lagurus lagurus (Pallas, 1773) in laboratory conditions. „Acta Theriologica”. XII (38), s. 533–543, 1967. (pol.).

[lemingarium-19] Polska hodowla lemingów [dostęp 2014-09-21] .

[olemingach-20] Lemingi stepowe – piestruszki: Informacje podstawowe [dostęp 2014-09-21] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]