Pingwin długoczuby
| Eudyptes moseleyi[1] | |||
| Mathews & Iredale, 1921 | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
pingwin długoczuby | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
Pingwin długoczuby[4] (Eudyptes moseleyi) – gatunek dużego ptaka nielotnego z rodziny pingwinów (Spheniscidae). Ten zagrożony wyginięciem gatunek gniazduje na wyspach Tristan da Cunha, Gough, Amsterdam i Wyspie Świętego Pawła, chociaż był również obserwowany poza swym naturalnym zasięgiem występowania. Dawniej był uznawany za podgatunek pingwina skalnego (E. chrysocome). Średniej wielkości, krępy pingwin o czarno-białej barwie; cechuje go gęsty czubek z piór – u żadnego innego gatunku pingwina pasemka nie sięgają znacznie poza czarno-białą linię na gardle. Odżywia się krylem, ośmiornicami, kałamarnicami oraz rybami. Całkowita liczebność została oszacowana na 265 000 par lęgowych. Prawdziwe przyczyny spadku liczby tych pingwinów są nadal nieznane.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]Takson ten naukowo opisali Gregory Macalister Mathews oraz Tom Iredale w 1921 roku pod nazwą Eudyptes serresianus moseleyi, uznając go za podgatunek Eudyptes serresianus[5] – taksonu synonimizowanego obecnie z pingwinem skalnym (E. chrysocome)[6]. Jako miejsce typowe autorzy wskazali wyspę Inaccessible w archipelagu Tristan da Cunha[5][7].
W XX wieku w niektórych pracach, a także książkach (1. tom Handbook of the Birds of the World (HBW) i HANZAB) pingwin długoczuby był uznawany za podgatunek pingwina skalnego (E. chrysocome) jako E.c. moseleyi[8][9][7]. Jednakże już w HBW wspomniano, że inne terminy okresu lęgowego i długie czuby z piór mogą wskazywać na odrębność tego ptaka[8]. Współczesne dane molekularne[10][11][12] sugerują wyodrębnienie pingwina długoczubego od pingwina skalnego, co jest także popierane cechami morfologicznymi i jego odrębną ekologią prawdopodobnie związaną z temperaturą wód wokół wysp południowych Atlantyku i Oceanu Indyjskiego[13].
Odrębność pokrewnego pingwina różowodziobego jest sporna – niektórzy traktują go jako podgatunek p. skalnego jako E. c. filhoi[4][14], podczas gdy inni uznają go za odrębny gatunek E. filhoi podobnie jak E. moseleyi[15].
Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) uznaje pingwina długoczubego za przedstawiciela rodzaju Eudyptes i gatunek monotypowy[14].
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Eudyptes – gr. ευ eu „dobry”; δυτης dutēs „nurek”, od δυω duō „nurkować”[16],
- moseleyi – prof. Henry Nottidge Moseley (1844–1891) – brytyjski przyrodnik (zoolog) oraz odkrywca[17].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Zamieszkuje południową część Oceanu Atlantyckiego oraz Oceanu Indyjskiego[13], zamieszkując 7 subantarktycznych wysp, których łączna suma powierzchni wynosi 250 km²[18]; wszystkie wyspy znajdują się poniżej równoleżników 37–40°S[19]. Znany jest z wysp Tristan da Cunha, Gough, Amsterdam oraz Wyspy Świętego Pawła[13]; wiadomo, że 90% populacji tego ptaka występuje na pierwszych dwóch wyspach[15]. Wydaje się, że poza sezonem lęgowym pingwiny długoczube wędrują na północ od swoich terenów rozrodczych, choć ich wędrówki są słabo zbadane[18].
Gatunek ten obserwowany był również poza swym naturalnym zasięgiem występowania. Stwierdzono go w Południowej Afryce, na Nowej Zelandii, w Australii oraz na Falklandach i Antarktydzie[13][19][15][18]. Co najmniej 3 ptaki przypłynęły na Nową Zelandię[18], 6 lub 7 osobników w latach 1995–2004 dotarło na Falklandy, zaś na terenie Australii udokumentowano 4 stwierdzenia[13]. W 2014 roku stwierdzono próbę hybrydyzacji pingwina długoczubego i skalnego na Falklandzie Wschodnim[19][20]; pisklę nie przeżyło, prawdopodobnie z głodu[20]. Pojaw E. moseleyi u wód Nowej Zelandii stwierdzono po raz pierwszy w 1968 roku na archipelagu Wysp Chatham – zaobserwowany osobnik zbudował gniazdo i był obecny tamże do 1970 roku; na Pitt Island (również archipelag Wysp Chatham) po raz kolejny zauważono osobnika w 1993 roku, prawdopodobnie to ten sam ptak był obserwowany na tym obszarze aż do 2004 roku; trzeci potwierdzony pojaw pingwina długoczubego na Nowej Zelandii miał miejsce w Wellington w 1983 roku[18].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
Część źródeł uznaje ten gatunek za średniej wielkości gatunek pingwina, natomiast inne encyklopedie nazywają go raczej małym przedstawicielem tej grupy ptaków[13]. Mimo to jest on największym przedstawicielem czubatych pingwinów (Eudyptes)[15]. Długość ciała 51–62 cm, masa ciała 2,4–4,3 kg[13] (inne źródła mówią o 55 cm oraz 3 kg[18]); długość skrzydła przekształconego w płetwę wynosi 19 cm[18]. Jest to krępy pingwin. Płcie są do siebie podobne, chociaż samce są cięższe i mają większe dzioby[18] od samic, które pozostają mniejsze[15].
Jest on większy od pingwina skalnego, od którego został wyodrębniony. Ubarwienie czarno-białe; głowa, wierzchnia strona skrzydła-płetwy oraz ogon są barwy łupkowatej szarości[18] (chociaż inne źródła mówią o łupkowatej niebieskawej barwie tych części ciała[13]) albo czarne, natomiast spodnia część ciała jest biała. Charakterystyczna dla tego gatunku jest gęsta, żółto-złota korona utworzona z pasemek piór – żaden inny pingwin nie ma tak gęstych czubów[18]. Czubki te opadają, sięgając górnej części piersi[15] (czarno-białą linię na gardle). Nad okiem znajduje się pasek o takiej samej barwie[18]. Same oczy są czerwone. Dziób jest mocnej budowy, czerwonawo-brązowy[18], często bardziej lub mniej zakrzywiony[13]. Stopy są różowe. Pingwiny z rodzaju Eudyptes znane są z tego, że mogą zostać rozróżnione po wzorze na spodniej stronie skrzydła[15] – w przypadku pingwina długoczubego wzór ten jest zmienny, czerń widoczna jest u podstawy i na końcówce kończyny[13]. Osobnikom w szacie juwenalnej brakuje czuba[18]. U osobników w szacie immaturalnej broda i gardło są białe, czarnieją one z wiekiem; takie okazy mają bardzo zredukowane czubki z piór, są smuklejsze i mają matowy dziób[15].
W obszarze swojego zasięgu występowania jest gatunkiem, którego nie da się pomylić[15]. Jest on większy od pingwina skalnego oraz różowodziobego[18], natomiast rysunek na spodniej stronie skrzydła przypomina ten spotykany u pingwina szczotkoczubego (E. sclateri)[13].
Na terenach kolonii są to hałaśliwe ptaki[13]. Repertuar tych zwierząt obejmuje hałaśliwe i agresywne skrzeki oraz ochrypłe trąbiące odgłosy wraz z rykami[18]. W trakcie popisów wydają głośne, zgrzytliwe szczeknięcia połączone z wrzaskliwymi rykami; towarzyszą temu machanie głową i uderzanie skrzydłami[13]. Rodzic odszukuje młode po jego głosie, które wydaje odmienne dla siebie „cheep”[18][a]. W porównaniu do pingwina skalnego, pingwin długoczuby wydaje dźwięki o niższej tonacji, są one dłuższe[13].
Ekologia
[edytuj | edytuj kod]Ptak morski, pelagiczny. Toleruje szerszy zakres temperatur niż jego krewni[13]. Gniazduje w różnych siedliskach, od skalistych plaż po tereny porośnięte wysoką trawą[13]. Pokarmu poszukuje z dala od brzegu. Po tym, jak pisklęta się opierzyły, dorosłe osobniki wyruszają do morza – okres ten określany jest mianem pre-moult period[19]. Trwa on 20–35 dni[13], po tym okresie w styczniu i lutym powracają na ląd, by się wypierzyć; po tym czasie ptaki znów powracają do morza (wówczas to czas ich zimowych migracji), aby ponownie powrócić na ląd w sezonie lęgowym[19].
Pingwin długoczuby to oportunista, wybierający różne żerowiska w okresie lęgowym, jak i pozalęgowym[19]. Spożywa głównie szczętki (kryl) z rodziny Euphausiidae (Euphausia vallentini i Euphausia lucens), a także obunogi, takie jak Themisto gaudichaudii; w północnej części swego zasięgu zjada również ryby oraz głowonogi[13], takie jak ośmiornice (Octopoda) lub kałamarnice (Teuthoidea)[18]. Swe ofiary pozyskuje poprzez nurkowanie; w badaniu przeprowadzonym na wyspie Amsterdam, w trakcie 49 polowań pingwiny schodziły na głębokość od 12 do 168 m (średnio 66 m)[13]. Nie wykazano, aby obie płcie nurkowały na różne głębokości[13]; stwierdzono za to zmienność w diecie u młodych i starszych osobników – pisklęta i okazy w stadium żłobkowym spożywały w dużej mierze skorupiaki i głowonogi, ale potem głównym składnikiem diety stają się ryby[19].
E. moseleyi sam również pada ofiarą innych drapieżników. Na pisklęta oraz chore lub zranione dorosłe ptaki polują wydrzyki (Stercorariidae) oraz rurkonose z rodzaju Macronectes[18]; petrelec wielki (M. halli) i petrelec olbrzymi (M. giganteus) chwytają swe ofiary przy brzegu i na morzu, natomiast jeden z podgatunków wydrzyka brunatnego (S. antarctica lonnbergi) wraz z drozdem plamistym (Turdus eremita) zjadają jaja tego pingwina[19]. Zbliżające się do kolonii dorosłe osobniki są sporadycznie atakowane przez kotiki subantarktyczne (Arctocephalus tropicalis) oraz amfitryty lamparcie (Hydrurga leptonyx)[18]. Wykazano, że na Nightingale petrelce (które słyną z tego, że polują na wiele gatunków Sphenisciformes) zabijały średnio 0,4 pingwina na każdą godzinę[13]. Dawniej uważano, że płetwonogie stosunkowo rzadko zabijają tego ptaka, ale w 2019 roku oficjalnie potwierdzono drapieżnictwo ze strony kotika subantarktycznego[19].
Dorosłe pingwiny przypływają na tereny lęgowe w lipcu (w przypadku samców) i sierpniu (w przypadku samic)[19][13]. Gniazdo to płytki dołek w ziemi, wyłożony małą ilością materiału – trawą, kamieniami lub kośćmi, gniazdo może również nie mieć dodanego materiału budulcowego[13]. P. długoczuby składa 2 zielonawo-niebieskie jaja[18]; we wrześniu złożone zostaje pierwsze jajo, które, podobnie jak w przypadku innych Eudyptes, jest mniejsze od późniejszego, kolejnego jaja[19]. Inkubacja jaj jest przeprowadzana przez oba osobniki z pary, trwa ona 32–34 dni; inkubacja jest podzielona pomiędzy samca i samicę – samiec wyrusza do morza na 3 tygodnie, a samica na kolejne 2, więc samica wysiaduje jaja dłużej[19]. Po inkubacji wylęgają się pisklęta, które są czarne na wierzchu, natomiast kremowe od spodu; pisklęta formują tzw. żłobki w wieku 20 dni[13]. Opierzają się w wieku około 10 tygodni[13].
Status
[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN pingwin długoczuby jest klasyfikowany jako gatunek zagrożony (ang. EN – Endangered)[19]. Całkowita liczebność populacji sięga 265 000 par lęgowych, a większość osobników gniazduje na atlantyckich wyspach – ok. 233 400 par lęgowych[13]. Dla porównania na wyspach Oceanu Indyjskiego gnieździ się mało ptaków – w 1993 roku na wyspie Amsterdam doliczono się 24 890 par, a na Wyspie Świętego Pawła – 9023. Z wiarygodnych badań miejsc lęgowych wynika, że od połowy lat 70. XX w. światowa populacja zmniejszyła się o 55–60%; spadkowi towarzyszy niski wskaźnik sukcesu lęgowego[13].
Prawdziwe przyczyny spadku liczby tych pingwinów są nadal nieznane[13]. Powszechnie zbierano jaja aż do lat pięćdziesiątych XX wieku, np. na Tristan da Cunha (i prawdopodobnie nadal na Nightingale); w niektórych miejscach lęgowych, takich jak Wyspa Świętego Pawła i Tristan da Cunha, osobniki były kiedyś łowione jako przynęta do łowienia krabów. Chociaż dostępne informacje są ograniczone, doniesienia o znaczącym drapieżnictwie gatunków inwazyjnych są nieliczne i dotyczą zdziczałych świń na wyspach Tristan (które zostały wytępione w 1873 r.) i Inaccessible (świnie wytępione w 1930 r.); mówi się również, że problemem na Tristan są psy domowe i zdziczałe[13]. Zasoby pokarmu mogą się zmniejszyć na skutek połowów kałamarnic, zmiany klimatu i zmian w morskich sieciach pokarmowych, a pingwiny długoczube również podlegają konkurencji z płetwonogimi, zwłaszcza kotikami subantarktycznymi. W 2011 r. ze statku towarowego, który osiadł na mieliźnie na wyspie Nightingale, wyciekła ropa naftowa, która dotarła na Middle Island oraz Inaccessible Island, zabijając tysiące pingwinów pomimo prób oczyszczenia[18] ptaków. Na kilku wyspach prowadzony jest regularny monitoring, a kilka wysp z koloniami stanowi rezerwaty chronione[13].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Eudyptes moseleyi, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d D. Lepage, Northern Rockhopper Penguin Eudyptes moseleyi, [w:] Avibase [online] [dostęp 2024-05-11] (ang.).
- ↑ Eudyptes moseleyi, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Spheniscidae Bonaparte, 1831 – pingwiny – Penguins (wersja: 2020-11-15). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-04-14].
- ↑ a b G.M. Mathews, T. Iredale, A manual of the birds of Australia, t. 1, Londyn 1921, s. 11 (ang.).
- ↑ D. Lepage, Western Rockhopper Penguin Eudyptes chrysocome, [w:] Avibase [online] [dostęp 2024-05-11] (ang.).
- ↑ a b A.J. Williams, Rockhopper Penguins Eudyptes chrysocome at Gough Island, „Bulletin of the British Ornithologists’ Club”, Natural History Museum Library, 100, Londyn 1980, s. 208–212 (ang.).
- ↑ a b A. Elliot, Family Spheniscidae (Penguins), [w:] Joseph del Hoyo, Jordi Sargital, Andrew Elliot (red.), Handbook of the Birds of the World, t. 1: Ostrich to Ducks, Barcelona: Lynx Editions, 1992, s. 457–458, ISBN 84-87334-10-5 (ang.).
- ↑ Stephen Marchant & Peter J. Higgins (red.), Handbook of Australian, New Zealand & Antarctic Birds, t. 1: Ratites to Ducks (część A), Melbourne: Oxford University Press, 1990, s. 182–193, ISBN 978-0195530681 (ang.).
- ↑ J.C. Banks, R.L. Palma, A.M. Paterson. Cophylogenetic relationships between penguins and their chewing lice. „Journal of Evolutionary Biology”. 19 (1), s. 156–166, 2006. DOI: 10.1111/j.1420-9101.2005.00983.x. (ang.).
- ↑ P. Jouventin, R.J. Cuthbert, R. Ottvall. Genetic isolation and divergence in sexual traits: evidence for the northern rockhopper penguin Eudyptes moseleyi being a sibling species. „Molecular Ecology”. 15 (11), s. 3413–3423, 2006. DOI: 10.1111/j.1365-294X.2006.03028.x. (ang.).
- ↑ M. De Dinechin, R. Ottvall, P. Quillfeldt, P. Jouventin. Speciation chronology of rockhopper penguins inferred from molecular, geological and palaeoceanographic data. „Journal of Biogeography”. 36 (4), s. 693–702, 2009. DOI: 10.1111/j.1365-2699.2008.02014.x. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad Josep del Hoyo, Nigel Collar, Ernest Garcia, Moseley’s Rockhopper Penguin (Eudyptes moseleyi), version 1.0, [w:] Bird of the World (red. J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA 2020 [dostęp 2024-04-14] (ang.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v14.2). [dostęp 2024-04-14]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i Penguins (ORDER: Sphenisciformes; FAMILY: Spheniscidae), [w:] Peter Harrison, Martin Perrow, Hans Larsson, Seabirds. The New Identification Guide, Lynx eds., 2021, s. 300, ISBN 978-84-16728-41-1 (ang.).
- ↑ Eudyptes, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-04-14] (ang.).
- ↑ moseleyi, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2024-04-14] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u M.J. Szabo, Northern rockhopper penguin, [w:] Miskelly, C.M. (red.) New Zealand Birds Online [online], 2013 [dostęp 2024-04-19] (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Species factsheet: Eudyptes moseleyi [online], BirdLife International [dostęp 2024-04-14] (ang.).
- ↑ a b S. Crofts, B. Robson, First record of hybridisation between Northern Eudyptes moseleyi and Southern Rockhopper Penguins E. c. chrysocome, „Seabird”, 28, 2015, s. 37–42 (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).