Propyleje
Propyleje (gr. propylajon „przedsionek”, łac. propylaeum) – w architekturze starożytnej Grecji, monumentalna budowla, budynek bramy na planie prostokąta z kolumnami, prowadzący zwykle do wielkich świątyń, np. do temenosu – świętego miejsca[1].
Zapewne najsłynniejsze propyleje znajdują się przy wejściu na Akropol ateński. Ich budowę rozpoczęto w 437 roku p.n.e.[2][3] i przerwano po pięciu latach. Wzniósł je Mnesikles w porządku doryckim, z marmuru. Część główna budynku miała dwie bramy (większą i mniejszą), poprzeczną ścianę z pięcioma przejściami oraz dwa skrzydła. Fasady budynku głównego miały po sześć kolumn. Do wejścia prowadziły schody. Część zachodnia podzielona była na trzy nawy dwoma rzędami kolumn w porządku jońskim. Część północna, tzw. Pinakoteka ozdobiona była obrazami Polignota, Aglaofona i Timajnetosa. Mimo że budowla była niedokończona, stała się wzorcem dla podobnych konstrukcji w całym świecie greckim.
Wcześniejszą formą była monumentalna brama o jednym przejściu zwana propylonem.
Budowle niezwykle podobne do propylejów archeolodzy odnaleźli w ruinach kreteńskich pałaców w Knossos i Fajstos zbudowanych ponad 1000 lat wcześniej niż propyleje na ateńskim Akropolu.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 129. ISBN 83-85001-89-1.
- ↑ "Mały słownik kultury Antycznej", WP, W-wa 1968
- ↑ "Mała encyklopedia architektury i wnętrz" K. Krajewski, Ossolineum, W-wa - Wrocław 1974
