Przejdź do zawartości

Rdzawka południowa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rdzawka południowa
Turnagra capensis[1]
(Sparrman, 1787)
Ilustracja
Rysunek z książki A History of the Birds of New Zealand (1873)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ptaki

Podgromada

Neornithes

Infragromada

ptaki neognatyczne

Rząd

wróblowe

Podrząd

śpiewające

Rodzina

wilgowate

Podrodzina

rdzawki

Rodzaj

Turnagra

Gatunek

rdzawka południowa

Synonimy
  • Tanagra capensis Sparrman, 1787
Podgatunki
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]

Rdzawka południowa[3] (Turnagra capensis) – gatunek wymarłego ptaka z rodziny wilgowatych (Oriolidae), endemicznego dla nowozelandzkiej Wyspy Południowej oraz sąsiednich wysepek. To jeden z 58 gatunków nowozelandzkich ptaków, które wyginęły po tym, jak w XIII wieku ludzie przybyli na te wyspy.

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Wyróżnia się dwa podgatunki T. capensis[4]:

  • T. capensis capensis – Wyspa Południowa.
  • T. capensis minorStephens Island (na północ od Wyspy Południowej).

Za podgatunek rdzawki południowej bywała niekiedy uznawana rdzawka północna (Turnagra tanagra) z Wyspy Północnej, także wymarła[4][5][6].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała: 23–26 cm; masa ciała: około 130 g[7]. Upierzenie głównie oliwkowobrązowe z rdzawymi skrzydłami i ogonem oraz biało-brązowym prążkowaniem na spodzie ciała. Tęczówka żółta, nogi długie, ciemnobrązowe. Samice były podobne do samców. Podgatunek minor był mniejszy od nominatywnego[7].

Ekologia i zachowanie

[edytuj | edytuj kod]

Rdzawka południowa była ptakiem niepłochliwym, nie obawiającym się ludzi[5][7]. Obserwowano, jak ptak ten żerował w podszycie lasów pierwotnych[8]. Był wszystkożerny, żywił się owadami, robakami, owocami, pąkami, nasionami, liśćmi, a nawet wyrzuconymi odpadkami kuchennymi[5].

Jedyne informacje na temat rozrodu rdzawki południowej pochodzą z literatury wiktoriańskiej. Gniazdo mieściło się na wysokości 4–12 stóp nad ziemią (ok. 122 cm do 366 cm). Był to gatunek silnie terytorialny. Konstrukcja gniazda była mocna i zwięzła, z małymi gałązkami jako podparcie, między które powplatany był mech. Jaja białe i owalne, pokryte szarymi, czarnymi, brązowymi i fioletowawymi plamkami. Inkubacja odbywała się w grudniu[9].

Status

[edytuj | edytuj kod]

IUCN uznaje rdzawkę południową za gatunek wymarły (EX, Extinct)[2]. W pierwszych latach osadnictwa europejskiego na Wyspie Południowej był to jeszcze ptak pospolity[5], ale jego liczebność zaczęła szybko spadać, zwłaszcza po 1870 roku[7]. Rdzawka południowa była odławiana przez ludzi do niewoli, gdzie rozmnażała się do początku XX wieku[10]. Ostatnie pewne stwierdzenie podgatunku nominatywnego pochodzi z 1905 roku[8]. Być może mała populacja przeżyła, gdyż z późniejszych lat pochodzą niepotwierdzone stwierdzenia, m.in. w 1949 roku została zgłoszona obserwacja dwóch osobników w okolicy jeziora Hauroko[10], a w 1963 rzekomo obserwowano tego ptaka w zachodniej części regionu Otago[7]. Główną przyczyną wymarcia było prawdopodobnie drapieżnictwo introdukowanych szczurów śniadych, w mniejszym stopniu także niszczenie siedlisk[8]. Podgatunek T. capensis minor jeszcze w 1894 roku był liczny, ale do 1898 roku populacja została zdziesiątkowana przez introdukowane koty[10].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Turnagra capensis, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. a b BirdLife International, Turnagra capensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2019-3 [dostęp 2020-03-16] (ang.).
  3. Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek, M. Kuziemko: Podrodzina: Turnagrinae Buller, 1888 (1855) - rdzawki. [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-03-16].
  4. a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-12-14]. (ang.).
  5. a b c d Josep del Hoyo, Andrew Elliott & Jordi Sargatal (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 7: Jacamars to Woodpeckers. Barcelona: Lynx Edicions, 2002, s. 52–53. ISBN 84-87334-37-7. (ang.).
  6. P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 340, 1999. 
  7. a b c d e Szabo, M.J.: South Island piopio. [w:] Miskelly, C.M. (red.) New Zealand Birds Online [on-line]. 2013 [zaktualizowane 2020]. [dostęp 2021-12-14]. (ang.).
  8. a b c Species factsheet: Turnagra capensis. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-12-14]. (ang.).
  9. Natural History Museum: Turnagra capensis (South Island or Stephens Island piopio). [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-21)].
  10. a b c Natural History Museum: Extinction. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-21)].