Rodzina Kramsta

Herb Kramsta-Frankenthal

Rodzina przedsiębiorców i przemysłowców, która w drugiej połowie XIX wieku posiadała zakłady przemysłowe i handlowe na terenie całej prowincji śląskiej; członkowie rodziny Kramsta założyli m.in. firmę włókienniczą "C. G. Kramsta & Söhne", której siedziba znajdowała się we Fryburgu (ob. Świebodzice) na Dolnym Śląsku.

Ich przodkowie pochodzili z Czech z niewielkiego miasteczka Chramost (od którego zapewne pochodzi nazwa samego rodu). Jako protestanccy uchodźcy religijni po bitwie na Białej Górze wyemigrowali najpierw do Hoyerswerd , a później osiedlili się na Śląsku.

W latach 1859-1862 Członkowie rodu zostali wyniesieni do szlachty.

Historia

Najstarszym znanym członkiem rodu był Johann Georg Kramsta z Hoyerswerdy, który był mistrzem kuśnierskim w należącym do księstwa Schweidnitz-Jauer Fryburgu. Jego syn Christian Gottlieb (1744–1804) był także mistrzem kuśnierskim; został burmistrzem Fryburga. Jego syn o tym samym imieniu, Christian Gottlieb Kramsta (1776–1838), był założycielem i starszym kierownikiem hurtowni bielizny we Fryburgu. Początkowo zajmował się handlem tekstyliami, od około 1814 r. produkcją tkanin lnianych i bawełnianych. Rozwój firmy rozpoczął po roku 1820 wraz z uruchomieniem kilku zakładów produkcyjnych. Następnie wybudowano filie w Bolkenhain (Bolków) i przędzalnię lnu w Merzdorfie (Marciszów) . Dla szefa wydziału handlowego Aleksandra von Minutoli, któremu w latach 1839/1840 rząd pruski zlecił sporządzenie raportów na temat przędzalni bawełny w powiecie legnickim, przędzalnia bawełny Kramsta & Söhne w Nieder-Merzdorf była jedną z najdoskonalszych w departamencie rządowym.

Po tym, jak została ona zniszczona przez pożar, we Fryburgu zbudowano dwie przędzalnie przędzy lnianej. W Neiße (Nysa) otwarto oddział skupu przędzy i hurtownię towarów kolonialnych, a w sąsiednim Ottmachau (Otmuchów) otwarto młyn parowy. W ślad za nimi poszły domy handlowe w Lipsku i Hamburgu. Nabycie dziesięciu dworów w rejonie Schweidnitz (Świdnica), Striegau (Strzegom) i Fryburga stało się podstawą do budowy kotła na cukier buraczany i fabryki oleju buraczanego.

W późniejszym okresie rodzina skupiła się na zarządzaniu majątkami, zwłaszcza po tym, jak kilku członków zostało wyniesionych do rangi szlacheckiej. W 1865 roku wybudowano zamek Murau (Pałac w Morawie) z przeznaczeniem na rezydencję rodzinną. W 1875 roku Maria von Kramsta stała się jedyną spadkobierczynią fortuny w głównej gałęzi rodu; dała się poznać jako filantropka. Po jej śmierci w 1923 roku nazwisko przeszło na boczne linie rodu. Przedsiębiorstwa handlowe założone przez rodzinę przetrwały do III Rzeszy, a w fabrykach wykorzystywano również robotników przymusowych. Po przekazaniu Śląska Polsce po II wojnie światowej w 1945 r. członkowie rodziny filii Wietersheim-Kramsta i ich potomkowie zostali wywłaszczeni, a pozostałe zakłady produkcyjne znacjonalizowano.

„Gwarectwo von Kramsta”

Cristian Gustava von Kramsta, podobnie jak dwaj jego bracia (Emil Marcin i Edward Teodor), został nobilitowany 30 lipca 1862 roku. Chrystian Gustaw był radcą królewskiej kamery oraz właścicielem domu handlowego „Kramsta”. Był właścicielem licznych kopalń, hut i pól górniczych na Górnym i Dolnym Śląsku. Wykorzystując sprzyjającą sytuację, stał się z biegiem czasu największym właścicielem ziemskim w Zagłębiu Dąbrowskim w Królestwie Polskim. Zamierzał na wzór swoich zakładów na Górnym Śląsku stworzyć tu duże przedsiębiorstwo węglowo-galmanowo-cynkowe. W tym celu 1863 r. nabył od Romanii Mycielskiej Gzichów, Małobądz, Pogoń, Sosnowiec i Bolesław. W 1864 r. wykupił od Jacka Siemieńskiego posiadany po Mieroszewskich majątek: Zagórze i Klimontów, Niwkę oraz Dańdówkę. Dzięki temu von Kramsta stał się właścicielem również i kopalń węgla: „Feliks” w Sosnowcu, „Edward” oraz „Jerzy” w Niwce, „Zagórze” w Zagórzu a także „Zygmunt” w Gzichowie. W zakładach tych przeprowadzono wówczas modernizację systemu wydobycia, w związku z czym nastąpił wzrost wydajności. Oprócz kopalń węgla kamiennego, do von Kramsta należały również znajdujące się na tym terenie: Huta „Paulina” w Zagórzu, Walcownia Blachy Cynkowej „Emma” w Sosnowcu oraz kopalnia cynku „Bolesław”. Oblicza się, że z kopalni i hut Gustawa Chrystiana von Kramsta pochodziła ponad trzecia część całego wydobycia węgla, 70% wytwarzanego cynku, 10% blachy cynkowej oraz 80% wydobycia galmanu w Królestwie Polskim. Chrystian Gustaw von Kramsta zmarł w 1869 roku. Jego majątek przejęli dwaj jego synowie Jerzy i Egmont (był m.in. rycerzem zakonu Joannitów) oraz córka Paulina von Kramsta - Johnson. Po kilkunastu latach, w 1883 r. powołano „Gwarectwo von Kramsta” z siedzibą w Katowicach. W 1890 r. jego majątek został sprzedany Towarzystwu Kopalń i Zakładów Hutniczych Sosnowieckich.

Członkowie rodziny

• Johann Georg Kramsta z Hoyerswerda, mistrz kuśnierski we Fryburgu
  • syn Christian Gottlieb Kramsta (starszy 1744–1804), mistrz kuśnierski, kupiec i burmistrz Fryburga
    • Christian Gottlieb Kramsta (młodszy, 1776–1838), starszy kierownik hurtowni lnu C. G. Kramsty
    • Karl Friedrich Kramsta (1779–1819), fabrykant i przemysłowiec
    • Georg Gottlob Kramsta (1782–1850), fabrykant i przemysłowiec (⚭ 1805) Juliane Krebs (1784–1837), córka Johann Gottfried Krebs, Rentmeister rodu Hochberg
      • Gottlob Heinrich Kramsta (* 30.09.1805, † 09.06.1829 in Monachium), malarz
      • Eduard Theodor von Kramsta (* 18.10.1810; † 28.09.1875), wspólnik firmy "Towarzystwo domu handlowego G. Kramsta i Synowie";; ⚭ jego kuzynka Emilie, z domu Kramsta († 1846); Wraz z bratem Gustavem z powodzeniem kontynuował rodzinny biznes w latach 50. i 60. W maju 1861 r. na własną prośbę został nobilitowany; nabył rozległe posiadłości ziemskie w rejonie Schweidnitz, Striegau (Strzegom) i Fryburga, w 1863 r. posiadał księstwo Czerbenej z miastem uzdrowiskowym Kudowa w hrabstwie Glatz; 1864–1874 Zamek Račice na Wyżynie Drahańskiej na Morawach. Zbudował zamek w Morawie w 1865 r.
        • Eugen von Kramsta (* 10.06.1841; † 15.07.1870)
        • Anna Elise von Kramsta (* 05.02.1840; † 19. 02.1900 Drezno) ⚭ 12.09.1859 Alfred von Wietersheim (1831–1894).
          • Eduard Gustav Walter von Wietersheim
            • Friedrich von Wietersheim (1849–1906), kontradmirał Kaiserlichen Marine.
            • Kurt von Wietersheim-Kramsta (1854–1936); po śmierci swojej ciotecznej babki Marie von Kramsty w 1923 r. odziedziczył majątki i na mocy ustaleń testamentowych przyjął również nazwisko Kramsta, podobnie jak jego kuzyn Hans-Christoph von Wietersheim auf Neuhof.
          • Eugen Gustav Alfred von Wietersheim auf Neuhof († 03.08.1915 Wołyń) ⚭ Marie-Therese von Colmar (* 25.03.1876 in; † 21.04.1945 Poczdam)
            • Eduard-Walter von Wietersheim (* 25.02.1897; † 26.05.1915)
            • Marie-Luise von Wietersheim (* 26.05.1898)
            • Hans Christoph von Wietersheim-Kramsta (* 29.07.1899 † 1978) ⚭ 10.04.1923 Herta—córka właściciela majątku Gustava von Johnstona; Ponieważ w 1915 r. zmarł zarówno ojciec Hansa Christopha, jak i jego starszy brat, w 1915 r. właścicielem rodzinnych majątków stał się Hans Christoph. W 1916 roku Hans Christoph otrzymał w darze od swojej ciotecznej babki Marii von Kramsty posiadłości Muhrau i Grünau w powiecie Striegau. Po ich śmierci w 1923 r. odziedziczył Puschkau, Czechów, Niklasdorf i Preilsdorf. Podobnie jak jego kuzyn Kurt von Wietersheim z rodu Neulandów, również i on przyjął nazwisko Kramsta na mocy testamentu.
              • Marie-Elisabeth von Wietersheim-Kramsta (* 16.01.1924)
              • Melitta von Wietersheim-Kramsta (* 02.10.1927)
              • Edula von Wietersheim-Kramsta (* 16.01.1929)
              • Eugen Gustav Alfred Wolf von Wietersheim-Kramsta (* 27.07.1931)
              • Wilfried von Wieterhseim-Kramsta (* 25.10.1932 † 13.02.1968)
              • Johanna-Christine von Wietersheim-Kramsta (* 17.07.1937 † 10.07.1997)
              • Marie-Therese von Wietersheim-Kramsta (* 01.12.1943)
            • Hans-Wolf von Wietersheim (* 20.04.1911)
              • Beatrix von Wietersheim (* 10.10.1944)
              • Viggo von Wietersheim (* 11.05.1948)
          • Elsbeth Berta Emilie Anna von Wietersheim ⚭ 18.10.1879 Berthold von Neumann-Cosel
          • Magdalena von Wietersheim (* 09.05.1862) ⚭ 01.10.1881 Hans von Wiedner
          • Anna von Wietersheim (* 25.10.1865 † 30.11.1928) ⚭ 01.12.1889 Hans von Arnim
          • Helene von Wietersheim ⚭ 30.09.1888 Ernst Freiherr von Gregory
        • Marie von Kramsta (1843–1923), po tym jak jej brat zmarł przed ojcem, Maria odziedziczyła spadek po ojcu..
      • Cristian Gustava von Kramsta (1815–1869), przemysłowiec i właściciel ziemski, wspólnik w firmie; aktywny członek Breslauer Gewerbevereins und einer der Hauptorganisatoren i jeden z głównych organizatorów Śląskiej Wystawy Przemysłowej w 1852 roku we Wrocławiu. Wraz z bratem Eduardem z powodzeniem kontynuował rodzinny biznes w latach 50. i 60. Pruski radca handlowy. Dekretem królewskim z 20 (30) lipca 1862 r. na własną prośbę został nobilitowany na zamku Babelsberg; wraz z bratem Eduardem był wspólnikiem w spółce.
        • Christian Georg von Kramsta * 12.11.1842 ⚭ 16.09.1879 Emma Pauline Scheibler († 14.06.1901)
          • Edith von Kramsta (* 22.05.1882)
          • Eleonore von Kramsta (* 26.06.1883)
          • Helene von Kramsta (* 05.01.1885)
          • Margarethe von Kramsta (* 12.03.1886)
          • Maria von Kramsta (* 22.05.1887)
          • Hans Georg von Kramsta (* 24.01.1890),
        • Pauline von Kramsta (* 18.10.1845) ⚭ Mortimer von Johnston (1839–1909)
          • Marie Pauline Emilie von Johnston (* 09.01.1877 in Zweibrodt (Kąty Wrocławskie))
        • Hans Emil Gottlob von Kramsta (* 13.09.1850 † 05.01.1913) – pruski pułkownik i jeździec wyścigowy,
        • Helene von Kramsta (* 16.06.1856 † 04.07.1928) ⚭ 1880 Ludwig von Knebel Doeberitz
      • Emil von Kramsta (1822–1888) ⚭ Pauline Fähndrich;
        • Leo von Kramsta (1852–1926) ⚭ 04.07.1876 Martha von Arnim (1853–1938);
          • Hans Leo Emil von Kramsta (* 07.071877 Hanower)
    • Ernst Kramsta (1784–1845), wspólnik w firmie

Inni członkowie rodziny i zstępni:

• Karoline Friederike Kramsta (19.11.1801 † 02.01.1872 w Wüstegiersdorf (Głuszczyca) ) ⚭ przemysłowiec Martin Websky († 14.01.1869 w Wüste-Giersdorf)
  • Cäcilie Websky ⚭ 1844 Karl Wilhelm Remus von Woyrsch, właściciel ziemski/polityk
    • Remus von Woyrsch (1847–1920), polityk
    • Günther von Woyrsch (1858–1923), polityk
  • Thekla Websky ⚭ 1852 Hermann von Massow, nadleśniczy

• Karl Gustav Kramsta (1807–1853), przemysłowiec i właściciel ziemski zamku Reppersdorf
  • Helene Kramsta (1842–1872), ⚭ 1863 Rudolf Hiller von Gaertringen (1837–1877)
    • Friedrich Hiller von Gaertringen, epigrafista
    • Wilhelm Hiller von Gaertringen (1866–1934)
• Sophie Kramsta, ⚭ Inspektor Ludwig Fritsch
  • Gustava Theodora Fritscha
• Renata Kracker von Schwarzenfeld (współdziedziczka rodziny)

Bibliografia

• Marcelli Janecki: Handbuch des Preußischen Adels. Band 1, Ernst Siegfried Mittler und Sohn, Berlin 1892. S. 291–292. Digitalisat
• Gothaisches Genealogisches Taschenbuch der Briefadeligen Häuser 1907. 1. Jg. Justus Perthes, Gotha 1906. S. 431–432. Kopia cyfrowa
• Gothaisches Genealogisches Taschenbuch der Briefadeligen Häuser 1917. 11. Jg. Justus Perthes, Gotha 1916, S. 466–468. Kopia cyfrowa
• Gothaisches Genealogisches Taschenbuch der Adeligen Häuser. Alter Adel und Briefadel. 1927. Zugleich Adelsmatrikel der Deutschen Adelsgenossenschaft, 19. Jg. Justus Perthes, Gotha 1926, S. 497–498.
• Gothaisches Genealogisches Taschenbuch der Adeligen Häuser 1942. Zugleich Adelsmatrikel der Deutschen Adelsgenossenschaft, Teil B, Adelige Häuser des seit Anfang des 15. Jahrhunderts bis zur Neuzeit nachgewiesenen deutschen Erbadels (späterer rittermäßiger Landadel, patrizischer Stadtadel, Reichsbriefadel, Landesbriefadel, Uradel und alter Adel nichtdeutschen Ursprungs, Offiziers- und Beamtenadel). 34. Jg., Justus Perthes, Gotha 1941. S. 283–285.
• Adalbert Hoffmann: Marie von Kramsta. In: Schlesische Lebensbilder. Band 2: Schlesier des 18. und 19. Jahrhunderts. Hrsg. Historische Kommission für Schlesien, Friedrich Andreae, Breslau 1926, S. 301–305. Reprint, Jan Thorbecke, Sigmaringen 1985. DNB 947845755.
• Konrad Fuchs: Kramsta, Georg Gottlob. In: Neue Deutsche Biographie (NDB). Band 12, Duncker & Humblot, Berlin 1980, ISBN 3-428-00193-1, S. 671 (Digitalisat).
• Hans Christoph von Wietersheim-Kramsta: Einer von vielen. Das Lebensschicksal eines schlesischen Landwirts. Blaschke-Verlag, St. Michael 1982, ISBN 3-7053-1775-X.

Literatura wtórna

• Hugo Weczerka (Hrsg.): Handbuch der historischen Stätten. Band: Schlesien'. 1. Auflage, Kröner, Stuttgart 1977, ISBN 3-520-31601-3, S. 116–123, S. 34, 103, 145 und 422' (= Kröners Taschenausgabe, Band 316). 2. Auflage erschienen 2003, ISBN 3-520-31602-1.
• Rudolf Kučera: Staat, Adel und Elitenwandel. Die Adelsverleihungen in Schlesien und Böhmen 1806–1871 im Vergleich. Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 2012, S. 184 ff. ISBN 978-3-525-37026-1. Kopia cyfrowa

Herb

• Opis herbu 1864 Kramsta, w: Ernst Heinrich Kneschke

Linki zewnętrze

• Erbbegräbnis der Familie H. Kramsta, Freiburg: Grundriss, Ansicht Querschnitt Deutsche Fotothek
• Erbbegräbnis, heutiger Zustand Grobowiec Rodziny Kramsta
• Suzanna Wycisk-Müller: Schöpferisches Schlesien Digitalisat
• Historische und aktuelle Aufnahmen sowie geographische Lage der ehemaligen Zuckerfabrik Kramsta & Söhne in Puschkau