Rozejm w Compiègne (1918)
 Marszałek Ferdinand Foch przyjmuje delegację niemiecką | |||
| Data |
11 listopada 1918 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Przyczyna | |||
| Terytorium | |||
| Strony traktatu | |||
| |||
| Przywódcy | |||
| |||
Rozejm w Compiègne – kończący I wojnę światową układ rozejmowy pomiędzy Ententą i Cesarstwem Niemieckim, uzgodniony w poniedziałek 11 listopada 1918 o godzinie 5:12 i podpisany o 5:20 rano w wagonie kolejowym w lesie Compiègne[a]. Zgodnie z propozycją marszałka Focha obie strony przyjęły jako godzinę złożenia podpisów 5:00. Rozejm wszedł w życie tego samego dnia o godzinie 11:00 czasu paryskiego, to jest po 6 godzinach od zakomunikowanej godziny podpisania[1].
Przewodniczącym strony Sprzymierzonych był wódz naczelny wojsk, marszałek Ferdinand Foch, zaś przewodniczącym delegacji niemieckiej Matthias Erzberger. Pozostałymi członkami niemieckiej delegacji rozejmowej byli Alfred von Oberndorff (dyplomata z Ministerstwa Spraw Zagranicznych), komandor Ernst Vanselow i generał major Detlof von Winterfeldt.
Rozejm wg art. XXXIV obwiązywać miał przez 36 dni - do 17 grudnia, 13 grudnia przedłużono go do 17 stycznia 1919, 16 stycznia do 17 lutego, wreszcie 16 lutego na czas nieokreślony z możliwością wypowiedzenia z trzydniowym wyprzedzeniem.
Na konferencji pokojowej w Paryżu potwierdzono warunki rozejmu traktatem wersalskim z 28 czerwca 1919, który wszedł w życie 10 stycznia 1920.
Postanowienia rozejmu w Compiègne
[edytuj | edytuj kod]- Wejście w życie w sześć godzin od podpisania (godzina 11:00 przed południem)
- Natychmiastowe wycofanie Armii Cesarstwa Niemieckiego z Francji, Belgii, Luksemburga oraz Alzacji i Lotaryngii
- Stopniowe wycofanie wszystkich wojsk niemieckich z własnych terenów na zachód od Renu i strefy 30 km od jego brzegów w miastach Moguncja, Koblencja i Kolonia; okupacja Nadrenii przez wojska państw Ententy
- Wycofanie wojsk niemieckich na wschodzie na granicę z roku 1914
- Anulowanie traktatu brzeskiego i traktatu w Bukareszcie
- Internowanie niemieckiej floty (Hochseeflotte) i utrzymanie przez aliantów blokady morskiej Niemiec
- Repatriacja alianckich jeńców, jeńcy niemieccy mieli zostać zwolnieni po zawarciu pokoju
- Wydanie Sprzymierzonym 5000 dział, 25 000 karabinów maszynowych, 1700 samolotów, wszystkich okrętów podwodnych, 5000 lokomotyw, 5000 ciężarówek i 150 000 wagonów kolejowych. Pierwotne żądania aliantów, przedstawione rankiem 8 listopada 1918 r., dotyczyły wydania 2000 samolotów, 160 okrętów podwodnych, 10 000 ciężarówek i 30 000 karabinów maszynowych, jednakże wielkości te przekraczały ilości sprzętu i uzbrojenia faktycznie posiadanego przez Niemców.
Rozejm w Compiègne a sprawa Polski
[edytuj | edytuj kod]Artykuł XII rozejmu w Compiègne przewidywał ewakuację wojsk niemieckich z Austro-Węgier, Rumunii, Turcji oraz byłego już Imperium Rosyjskiego, a więc również ziem polskich. W tym ostatnim przypadku, po interwencji m.in. Romana Dmowskiego[b] zmieniono tekst dotyczący wycofania wojsk niemieckich na „gdy alianci uznają moment ewakuacji za właściwy biorąc pod uwagę sytuację wewnętrzną tych obszarów”. Z kolei artykuł XVI głosił, że „Alianci będą mieli wolny dostęp do terytoriów ewakuowanych przez Niemców na Wschodzie już to przez Gdańsk, już to Wisłą, aby móc zaopatrywać ludność i w celu utrzymania porządku”[2][3].
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Dzień 11 listopada obchodzony jest jako Dzień Pamięci bądź Dzień Weteranów, w Polsce Narodowe Święto Niepodległości.
Dodatkowe informacje
[edytuj | edytuj kod]W trakcie inwazji na Francję w 1940 Niemcy odnaleźli wagon z Compiègne. Zmusili Francuzów do podpisania w nim nowego rozejmu w Compiègne. Miało to uwypuklać jak bardzo odwróciły się role względem poprzedniego.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Rozejm w Mudros (1918)
- Rozejm w Villa Giusti (1918)
- Rozejm w Trewirze (1919)
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Kilka tygodni wcześniej, 5 października, z inicjatywą rozmów - przystając na 14 punktów Wilsona – wystąpił nowo mianowany kanclerz Rzeszy Niemieckiej Maximilian von Baden (Germany telegraphs President Wilson seeking armistice, The German Imperial Chancellor Max of Baden to President Wilson). Analogiczne noty wysłały też, za pośrednictwem państw neutralnych reprezentujących ich interesy, sprzymierzone z Rzeszą Austro-Węgry (7 października) i Imperium Osmańskie (14 października). Wcześniej, 29 września Bułgaria podpisała rozejm salonicki. (Kazimierz Władysław Kumaniecki, Odbudowa państwowości polskiej, Kraków – Warszawa 1924, s. 120).
- ↑ Roman Dmowski zaniepokojony był perspektywą sytuacji gdy, jak pisał: „wojska polskiego właściwie w kraju nie ma, alianci ze swoim wojskiem nie przyszli, wojsko niemieckie usuwa się do Niemiec, a na jego miejsce wlewa się fala bolszewicka ze wschodu”.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Nicholas Best, Władysław Jeżewski: Najważniejszy dzień w historii. Jak skończyła się Wielka Wojna. Warszawa: Magnum, 2008, s. 135. ISBN 978-83-89656-47-6.
- ↑ Henryk Zieliński: Sytuacja międzynarodowa a odbudowa niepodległej Polski; rozejm w Compiègne. W: Historia Polski. T. IV: 1918–1939. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984, s. 88. ISBN 83-01-03866-7.
- ↑ Protocol, with annex, signed at Spa, April 4, 1919, supplementing article XVI of armistice convention of November 11, 1918
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]
- La convention d’armistice du 11 novembre 1918 (fr.)
- Terms of the Armistice With Germany, Signed November 11, 1918 (ang.)
- Mit Deutschland vereinbarte Waffenstillstandsbedingungen (niem.)
- Konwencja rozejmowa z Niemcami 11 listopada 1918 (pol.)
- Watch six online National Film Board of Canada documentaries about the Armistice
- Nicholas Best: Najważniejszy dzień w historii. Jak skończyła się Wielka Wojna. Warszawa: Magnum, 2008. ISBN 978-83-89656-47-6.
- Historia Polski. Tadeusz Jędruszczak (red.). T. IV. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984. ISBN 83-01-03866-7.