Ryjówek

Ryjówek
	Suncus
	Ehrenberg, 1832
	; Przedstawiciel rodzaju – ryjówek domowy (S. murinus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	owadożery
Podrząd	Erinaceota
Rodzina	ryjówkowate
Podrodzina	zębiełki
Rodzaj	ryjówek
	Typ nomenklatoryczny
	Suncus sacer Ehrenberg, 1832 (= Sorex murinus Linnaeus, 1766)
Synonimy
	Pachyura de Sélys Longchamps, 1839; Sunkus: Sundevall, 1843; Paradoxodon J.A. Wagner, 1855; Sunhus: Mina-Palumbo, 1868; Junkus: Milne-Edwards, 1872; Plerodus Schulze, 1897; Podihik Deraniyagala, 1958;
	Pachyura de Sélys Longchamps, 1839; Sunkus: Sundevall, 1843; Paradoxodon J.A. Wagner, 1855; Sunhus: Mina-Palumbo, 1868; Junkus: Milne-Edwards, 1872; Plerodus Schulze, 1897; Podihik Deraniyagala, 1958;
Gatunki
	21 gatunków (w tym 3 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	21 gatunków (w tym 3 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ryjówek^[9] (Suncus) – rodzaj ssaków z podrodziny zębiełków (Crocidurinae) w obrębie rodziny ryjówkowatych (Soricidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji i Afryce^[10]^[11]^[12].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 33–160 mm, długość ogona 17–110 mm, długość ucha 4–13 mm, długość tylnej stopy 6–26 mm; masa ciała 1,1–147,3 g^[11]^[13].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1832 roku niemiecki przyrodnik, zoolog, anatom porównawczy, geolog i mikroskopista Christian Gottfried Ehrenberg w rozdziale dotyczącym ssaków w książce autorstwa Ehrenberga i Friedricha Wilhelma Hempricha o tytule Symbolae physicae, seu, Icones et descriptiones corporum naturalium novorum aut minus cognitorum^[1]. Na gatunek typowy Ehrenberg wyznaczył (oznaczenie monotypowe) ryjówka domowego (S. murinus).

Etymologia

Suncus (Sunkus, Sunhus, Junkus): arabska nazwa far sunki oznaczająca ‘sunnicką mysz’^[14]^[1].
Pachyura: gr. παχυς pakhus ‘duży, tęgi’; ουρα oura ‘ogon’^[15]. Gatunek typowy: de Selys-Longchamps wymienił dwa gatunki – Sorex etruscus Savi, 1822 i Sorex myosurus Pallas, 1785 (= Sorex murinus Linnaeus, 1766) – z których gatunkiem typowym jest Sorex etruscus Savi, 1822.
Paradoxodon: gr. παραδοξος paradoxos ‘niezwykły, niesamowity’; οδους odous, οδοντος odontos ‘ząb’^[16]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Sorex melanodon Blyth, 1855 (= Sorex etruscus Savi, 1822).
Plerodus: gr. πλήρης plēres ‘pełny, kompletny’; οδους odous, οδοντος odontos ‘ząb’^[17]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Crocidura suaveolens Blasius, 1857 (= Sorex etruscus Savi, 1822).
Podihik: syng. පොඩි හික්මියා poḍi hikmiyā ‘mała ryjówka’^[18]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Podihik kura Deraniyagala, 1958 (= Sorex etruscus Savi, 1822).

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[19]^[13]^[10]^[9]:

Suncus etruscus (Savi, 1822) – ryjówek etruski
Suncus fellowesgordoni W.W.A. Phillips, 1932 – ryjówek lankijski
Suncus malayanus (Kloss, 1917) – ryjówek malajski
Suncus hosei (O. Thomas, 1893) – ryjówek borneański
Suncus zeylanicus W.W.A. Phillips, 1928 – ryjówek dżunglowy
Suncus murinus (Linnaeus, 1766) – ryjówek domowy
Suncus montanus (Kelaart, 1850) – ryjówek górski
Suncus niger (Horsfield, 1851)
Suncus stoliczkanus (J. Anderson, 1877) – ryjówek samotny
Suncus dayi (Dobson, 1888) – ryjówek tamilski
Suncus martensi Kock, 1974 – ryjówek floreski
Suncus aequatorius (E. Heller, 1912) – ryjówek równikowy
Suncus lixa (O. Thomas, 1898) – ryjówek większy
Suncus hututsi Kerbis Peterhans & Hutterer, 2009 – ryjówek ugandyjski
Suncus infinitesimus (E. Heller, 1912) – ryjówek najmniejszy
Suncus remyi Brosset, Dubost & Heim de Balsac, 1965 – ryjówek gaboński
Suncus varilla (O. Thomas, 1895) – ryjówek drobny
Suncus megalurus (Jentink, 1888) – ryjówek nadrzewny

Opisano również gatunki wymarłe^[20]:

Suncus barbarus Geraads, 1995^[21] (Maroko; pliocen)
Suncus honeyi Flynn, Jacobs, Kimura, L.H. Taylor & Tomida, 2020^[22] (Pakistan; pliocen)
Suncus leakeyi Butler & Greenwood, 1979^[23] (Tanzania; plejstocen)

Uwagi

↑ Młodszy homonim Pachyura Hope, 1833 (Coleoptera).
↑ ^a ^b ^c Niepoprawna późniejsza pisownia Suncus Ehrenberg, 1832.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Ch.G. Ehrenberg: Mammalium. W: F.W. Hemprich & Ch.G. Ehrenberg: Symbolae physicae, seu, Icones et descriptiones corporum naturalium novorum aut minus cognitorum. Cz. 2. Berolini: Ex Officina Academica, venditur a Mittlero, 1832, s. sign. k. (łac.).
↑ E. de Selys-Longchamps: Études de micromammalogie. Revue des musaraignes, des rats et des campagnols, suivie d’une index méthodique des mammifères d’Europe. Paris: Librairie Encyclopédique de Roret, 1839, s. 32, 142. (fr.).
↑ C.J. Sundevall. Om slägtet Sorex, med några nya arters beskrifning. „Kungl. Svenska vetenskapsakademiens handlingar”. För år 1842, s. 171, 175, 1843. (szw.).
↑ J.A. Wagner: Supplementband. W: J.C.D. Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 5. Leipzig: Berlag von T. D. Weigel, 1855, s. 805. (niem.).
↑ F. Mina-Palumbo. Catalogo dei mammiferi della Sicilia. „Annali di Agricoltura Siciliana”. 12, s. 33, 1868. (wł.).
↑ A. Milne-Edwards: Recherches pour servir à l’histoire naturelle des mammifères: comprenant des considérations sur la classification de ces animaux. Cz. 1. Paris: G. Masson, 1872, s. 259. (fr.).
↑ F.E. Schulze. Mamm. Europaea. „Abhandl. und Vortruge aus Gesammtgebiete Naturwiss”. 14, s. 90, 1897. (niem.).
↑ P.E.P. Deraniyagala: Administration report of the Director of National Museums, Ceylon for 1957. Cz. 4: Education, Science and Art. Colombo: Government Publications Bureau, 1958, s. 5. (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 68. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 46–48. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, K. He, R. Haslauer, B. Sheftel, P. Jenkins, M. Ruedi, S. Hintsche, M. Motokawa, A. Hinckley & R. Hutterer: Family Soricidae (Shrews). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 460–466. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Suncus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-06].
↑ ^a ^b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 420–421. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 653.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 496.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 512.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 547.
↑ L.R. Conisbee. Newly proposed genera, 1957-1961. „Journal of Mammalogy”. 45 (3), s. 474, 1965. DOI: 10.2307/1377425. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-24]. (ang.).
↑ J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Suncus Ehrenberg, 1832, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-24] (ang.).
↑ D. Geraads. Rongeurs et insectivores (Mammalia) du Pliocène final de Ahl al Oughlam (Casablanca, Maroc). „Geobios”. 28 (1), s. 106, 1995. DOI: 10.1016/S0016-6995(95)80206-1. (ang.).
↑ L.J. Flynn, L.L. Jacobs, Y. Kimura, L.H. Taylor & Y. Tomida. Siwalik fossil Soricidae: A calibration point for the molecular phylogeny of Suncus. „Paludicola”. 12 (4), s. 251, 2020. (ang.).
↑ P.M. Butler & M. Greenwood. Soricidae (Mammalia) from the Early Pleistocene of Olduvai Gorge, Tanzania. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 67 (4), s. 363, 1979. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1979.tb01119.x. (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[2] Młodszy homonim Pachyura Hope, 1833 (Coleoptera).

[uwaga1-4] Niepoprawna późniejsza pisownia Suncus Ehrenberg, 1832.

[Ehrenberg-1] Ch.G. Ehrenberg: Mammalium. W: F.W. Hemprich & Ch.G. Ehrenberg: Symbolae physicae, seu, Icones et descriptiones corporum naturalium novorum aut minus cognitorum. Cz. 2. Berolini: Ex Officina Academica, venditur a Mittlero, 1832, s. sign. k. (łac.).

[Longchamps-3] E. de Selys-Longchamps: Études de micromammalogie. Revue des musaraignes, des rats et des campagnols, suivie d’une index méthodique des mammifères d’Europe. Paris: Librairie Encyclopédique de Roret, 1839, s. 32, 142. (fr.).

[sun-5] C.J. Sundevall. Om slägtet Sorex, med några nya arters beskrifning. „Kungl. Svenska vetenskapsakademiens handlingar”. För år 1842, s. 171, 175, 1843. (szw.).

[Wagner-6] J.A. Wagner: Supplementband. W: J.C.D. Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 5. Leipzig: Berlag von T. D. Weigel, 1855, s. 805. (niem.).

[Mina-Palumbo-7] F. Mina-Palumbo. Catalogo dei mammiferi della Sicilia. „Annali di Agricoltura Siciliana”. 12, s. 33, 1868. (wł.).

[Milne-Edwards-8] A. Milne-Edwards: Recherches pour servir à l’histoire naturelle des mammifères: comprenant des considérations sur la classification de ces animaux. Cz. 1. Paris: G. Masson, 1872, s. 259. (fr.).

[Schulze-9] F.E. Schulze. Mamm. Europaea. „Abhandl. und Vortruge aus Gesammtgebiete Naturwiss”. 14, s. 90, 1897. (niem.).

[der-10] P.E.P. Deraniyagala: Administration report of the Director of National Museums, Ceylon for 1957. Cz. 4: Education, Science and Art. Colombo: Government Publications Bureau, 1958, s. 5. (ang.).

[Cichocki&inni-11] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 68. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-12] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 46–48. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Burgin&innib-13] C.J. Burgin, K. He, R. Haslauer, B. Sheftel, P. Jenkins, M. Ruedi, S. Hintsche, M. Motokawa, A. Hinckley & R. Hutterer: Family Soricidae (Shrews). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 460–466. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-14] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Suncus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-06].

[amw-15] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 420–421. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655809_653]-16] Palmer 1904 ↓, s. 653.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655652_496]-17] Palmer 1904 ↓, s. 496.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655668_512]-18] Palmer 1904 ↓, s. 512.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655703_547]-19] Palmer 1904 ↓, s. 547.

[con-20] L.R. Conisbee. Newly proposed genera, 1957-1961. „Journal of Mammalogy”. 45 (3), s. 474, 1965. DOI: 10.2307/1377425. (ang.).

[mdd-21] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-10-24]. (ang.).

[zij-22] J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Suncus Ehrenberg, 1832, Hesperomys project (Version 23.8.1), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-10-24] (ang.).

[ger-23] D. Geraads. Rongeurs et insectivores (Mammalia) du Pliocène final de Ahl al Oughlam (Casablanca, Maroc). „Geobios”. 28 (1), s. 106, 1995. DOI: 10.1016/S0016-6995(95)80206-1. (ang.).

[fly&inni-24] L.J. Flynn, L.L. Jacobs, Y. Kimura, L.H. Taylor & Y. Tomida. Siwalik fossil Soricidae: A calibration point for the molecular phylogeny of Suncus. „Paludicola”. 12 (4), s. 251, 2020. (ang.).

[but&gre-25] P.M. Butler & M. Greenwood. Soricidae (Mammalia) from the Early Pleistocene of Olduvai Gorge, Tanzania. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 67 (4), s. 363, 1979. DOI: 10.1111/j.1096-3642.1979.tb01119.x. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[b]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]