Sewan (jezioro)
 Jezioro Sewan widziane z klasztoru Sewanawank | |
| Położenie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Wysokość lustra |
ok. 1899[1] m n.p.m. |
| Morfometria | |
| Powierzchnia |
1260 km² (koniec 2007)[1] |
| Głębokość • średnia • maksymalna |
|
| Objętość |
32,927 km³ (2002)[3] |
| Hydrologia | |
| Rzeki zasilające | |
| Rzeki wypływające |
Hrazdan |
| Rodzaj jeziora |
endoreiczne |
Położenie na mapie prowincji Gegharkunik  | |
Położenie na mapie Armenii  | |
 40°20′13,6″N 45°21′05,6″E/40,337111 45,351556
| |
Sewan (orm. Սևան լիճ – Sewan licz) – największe jezioro w Republice Armenii, a także największe jezioro Kaukazu i jedno z najwyżej położonych jezior świata (1916 m n.p.m.). Położone jest w odległości 60 km na północny wschód od Erywania w prowincji Gegharkunik. Razem z jeziorami Wan i Urmia nazywane jest jednym z trzech mórz Armenii (jako jedyne spośród nich leży na terytorium współczesnej Republiki Armenii). Jezioro chronione jest przez Sewański Park Narodowy[5] od czasu jego utworzenia w 1978, kiedy jeszcze Armenia była jedną z republik ZSRR[3]. Ponadto jest objęte konwencją ramsarską od 6 lipca 1993[6].
Warunki naturalne
[edytuj | edytuj kod]Jezioro leży na wysokości około 1899 m n.p.m. (stan 31 grudnia 2007)[1]. Spływa do niego 28 rzek, a wypływa jedna rzeka – Hrazdan[4][3]. Niecka jeziora zajmuje około ⅙ powierzchni Armenii. Mineralizacja wody – 700 mg/l[3]. Sewan leży w śródgórskiej kotlinie[4]. U wybrzeża średnia temperatura w styczniu wynosi –6 °C, w czerwcu 16 °C (średnia roczna temperatura: 5 °C). Okres wegetacji wynosi 190 dni. Średnia roczna suma opadów waha się między 340 a 720 mm; z tego około 37% przypada na wiosnę.
Po zbudowaniu 6-piętrowej[7] kaskady elektrowni na rzece Hrazdan poziom jeziora obniżył się[4][7]; przed 1933 jego powierzchnia liczyła 1416 km², znajdowało się na wysokości 1916 m n.p.m., a jego objętość wynosiła 58,5 km³. Skutkiem obniżenia poziomu wody było osuszanie się okolicznych mokradeł[3]; problem rozwiązano budując kanał długości 49 km dostarczający wodę z rzeki Arpa[7].
Szata roślinna
[edytuj | edytuj kod]W wodach jeziora występują liczne glony oraz 19 gatunków reprezentujących 9 rodzajów roślin naczyniowych. Najbardziej zróżnicowane są rdestnice Potamogeton reprezentowane przez 7 gatunków (w tym rdestnica przeszyta P. perfoliatus) i rzęsy Lemna. Rośnie tu poza tym: rogatek sztywny Ceratophyllum demersum, zamętnica błotna Zannichellia palustris, wywłócznik okółkowy Myriophyllum verticillatum, pływacz zwyczajny Utricularia vulgaris[8].
Obszar lądowy w strefie dawnego litoralu (położony między obecnymi brzegami a drogami okalającymi jezioro), do około 20 m nad poziom jeziora, pokrywają tereny zalesione głównie sosnami Pinus, topolami Populus, oliwnikami Elaeagnus, rokitnikiem Hippophae rhamnoides. W trawiastym runie rosną tu takie gatunki jak: sałata tatarska Lactuca tatarica, bylica austriacka Artemisia austriaca, Cleome ornithopodioides oraz różne gatunki z rodzajów pięciornik Potentilla, turzyca Carex, przetacznik Veronica[8].
Fauna
[edytuj | edytuj kod]W jeziorze Sewan występuje 6 gatunków ryb[3], w tym endemiczny[9] pstrąg (Salmo ischchan). Pozostałe to m.in. Barbus goctschaicus, chramula pospolita (Varicorhinus capoeta) podg. sevangi. W okolicy jeziora występuje 18 gatunków gadów (głównie na północno-wschodnim wybrzeżu), 4 gatunki płazów oraz 36 gatunków ssaków[3].
Awifauna
[edytuj | edytuj kod]Na jeziorze i w okolicy stwierdzono 210 gatunków ptaków[3]. Od 2000 roku BirdLife International uznaje jezioro i jego najbliższą okolicę za ostoję ptaków IBA. Za gatunki, których występowanie zaważyło na tej decyzji wymienia gęś małą (Anser erythropus), podgorzałkę (Aythya nyroca) oraz mewę romańską (Larus michahellis)[5]. Jezioro jest ważnym miejscem dla ptaków migrujących, które skupiają się w jego okolicy szczególnie od października do grudnia, zanim jego powierzchnia zamarznie. Zatrzymują się tu na przykład łabędź niemy (Cygnus olor) i rzadkie gatunki, jak czapla biała (Ardea alba), ibis kasztanowaty (Plegadis falcinellus), łabędź krzykliwy (Cygnus cygnus) i żuraw stepowy (Grus virgo). Licznie gnieżdżą się łyski (Fulica atra), krzyżówki (Anas platyrhynchos) i mewy armeńskie (L. armenicus)[3] (16% populacji gnieździ się na jeziorze[6]).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c General characteristic of the republic of Armenia. Armenian Statistical Service of Republic of Armenia: Armenia in figures, 2008. [dostęp 2015-03-18].
- ↑ a b Lake Profile: Sevan. LakeNet. [dostęp 2015-03-20].
- ↑ a b c d e f g h i j Lake Sevan. Experiece and Lesson Learned Brief. World Lakes Website, 27 lutego 2006. [dostęp 2015-03-20].
- ↑ a b c d Encyklopedia Powszechna PWN. T. 4. R-Z. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976, s. 169.
- ↑ a b AM005 Lake Sevan. BirdLife Data Zone. [dostęp 2015-03-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (29 października 2014)].
- ↑ a b Lake Sevan. Ramsar Convention on Wetlands, 2011. [dostęp 2015-03-18].
- ↑ a b c Lake Sevan, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2015-03-20] (ang.).
- ↑ a b Nazik Khanjyan: Specially protected nature areas of Armenia. Ministry of Nature Protection of the Republic of Armenia, 2004. s. 27-34. [dostęp 2016-05-20].
- ↑ Luna, Susan M.: Salmo ischchan Kessler, 1877 Sevan trout. FishBase. [dostęp 2015-03-20].