Sewel górski
| Aplodontia rufa[1] | |||
| (Rafinesque, 1817) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
Aplodontia | ||
| Gatunek |
sewel górski | ||
| Podgatunki | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Sewel górski[3] (Aplodontia rufa) – gatunek gryzonia; jedyny żyjący przedstawiciel rodziny sewelowatych i rodzaju sewel (Aplodontia)[3][4]. Występuje w górach południowo-zachodniej Kanady i górach północno-zachodniej części USA, wzdłuż wybrzeża Pacyfiku. Jest uważany za najbardziej prymitywnego przedstawiciela rzędu gryzoni. Ponieważ ma problemy zarówno z utrzymaniem ciepłoty, jak i wilgotności ciała, zimą przechodzi hibernację, a w gorących okresach lata popada w odrętwienie[5]. Prowadzi samotniczy tryb życia. Każdy osobnik ma swój własny system podziemnych korytarzy. Pod względem zagrożenia wymarciem sewel uważany jest za gatunek niższego ryzyka (patrz Czerwona Księga)[2].
Budowa
[edytuj | edytuj kod]
Jest to średniej wielkości gryzoń, ważący około 1 kg[6].
Sewel górski wykazuje prymitywną budowę ciała[6].
Mięśnie żuchwy tworzą typ protrogomorficzny. Zęby policzkowe cechują się niepofałdowaną powierzchnią[6].
| Wzór zębowy | I | C | P | M | |
|---|---|---|---|---|---|
| 22 | = | 1 | 0 | 2 | 3 |
| 1 | 0 | 1 | 3 | ||
Ewolucja
[edytuj | edytuj kod]Sewel górski znany jest od późnego plejstocenu[6].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Sewel górski jest jedynym dzisiejszym przedstawicielem rodziny sewelowatych[6]. Rodzina ta, wraz z pokrewnymi rodzinami wiewiórkowatych i popielicowatych, zalicza się do podrzędu wiewiórkokształtnych w rzędzie gryzoni[7].
Wyróżnia się siedem podgatunków sewela górskiego[4]:
- A. rufa californica (Peters, 1864)
- A. rufa humboldtiana Taylor, 1916
- A. rufa nigra Taylor, 1914
- A. rufa pacifica Merriam, 1899
- A. rufa phaea Merriam, 1899
- A. rufa rainieri Merriam, 1899
- A. rufa rufa (Rafinesque, 1817)
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Zwierzę żyje w Ameryce Północnej, na zachodzie kontynentu. Na północy zasięg występowania gatunku obejmuje obszar południowej Kanady[6] (Meritt, Kolumbia Brytyjska[2]), na południu – północnej Kalifornii[6] (Sierra Nevada, zachodnio-środkowa Nevada, Point Arena, Pt Reyes w Stanach Zjednoczonych; także w stanach Waszyngton i Oregon). Najbardziej ograniczony zasięg występowania ma podgatunek A. rufa nigra, zasiedlając 60 km² w okolicy Point Arena[2]).
Siedlisko
[edytuj | edytuj kod]Sewel górki zamieszkuje obszary wilgotne i stosunkowo ciepłe, ponieważ nie dysponuje wydolną termoregulacją i osmoregulacją[6]. Według badaczy IUCN – również chłodne[2] Zasiedla wilgotne, górskie lasy[6], jak również tereny porośnięte krzewami, zwłaszcza położone blisko wody[2].
Preferuje wilgotne gleby[2]. Zwierzę kopie system nor i korytarzy, w których wiedzie samotne życie[6] (niekiedy spotyka się luźno związane kolonie). W Kalifornii wychodzą one na stoki północne, zaś w Kolumbii Brytyjskiej – na południowe[2]. Zazwyczaj nie oddala się od nich daleko. Żywi się pokarmem roślinnym, do którego zaliczają się paprocie, siewki drzew, liści i gałęzie[6]. Zimą spożywa igły. Lubi roślinność sucholubną[2].
Potrafi dobrze pływać i wspinać się na drzewa, aczkolwiek nie prowadzi wodnego ani nadrzewnego trybu życia. Zwłaszcza zimą przebywa w norze, w której buduje z liści, traw i gałązek gniazdo o owalnym kształcie[2].
Na hektar przypada zwykle od czterech do ośmiu osobników, niekiedy nawet do dwudziestu. Pojedynczy osobnik zajmuje areał od 0,03 do 0,20 ha, ze średnią 0,12 ha[2].
Na sewele polują kojot i ryś, a ze zwierząt udomowionych psy i koty[2].
Rozmnażanie
[edytuj | edytuj kod]Górski klimat nie sprzyja gwałtownemu rozrodowi. Sewele są monoestryczne. Rozród następuje raz w roku. Po trwającej od 28 do 30 dni ciąży, w marcu lub kwietniu (w północnej części zasięgu występowania niekiedy na początku maja) matka rodzi od dwóch do czterech słabo rozwiniętych osesków. Przez 6–8 tygodni karmi je mlekiem. U rocznych samic może dojść do owulacji. Jednakże nie przystępują one jeszcze do rozrodu, który rozpoczynają w wieku dwóch lat. Nieliczne z nich dożywają wieku 5–6 lat. IUCN określa czas trwania pokolenia na 4 lata[2].
Zagrożenia i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Sewel górski to gatunek najmniejszej troski. Uznawany jest za szkodnika. Występuje pospolicie, nie licząc niektórych obszarów Kalifornii. Zagrożone są jedynie dwa podgatunki – A. rufa nigra i A. rufa phaea. Jako przyczyny wskazuje się pożary, rolnictwo (wypas zwierząt gospodarskich i sprowadzanie egzotycznych roślin), budowę domów, zmianę reżimu wodnego, psy i koty. W Kalifornii niektóre populacje podlegają ochronie[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Aplodontia rufa, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Fellers, G.M., Lidicker Jr., W.Z., Linzey, A. & NatureServe 2016, Aplodontia rufa, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [dostęp 2021-10-17] (ang.).
- ↑ a b Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk, 2015, s. 297. ISBN 978-83-88147-15-9.
- ↑ a b Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Aplodontia rufa. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 29 października 2009]
- ↑ M.J. Delany: Gryzonie (w:) Encyklopedia. Zwierzęta. Warszawa: Elipsa, 1999 s.215. ISBN 83-85152-34-2.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Gliwicz 2020 ↓, s. 147.
- ↑ Gliwicz 2020 ↓, s. 145.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Joanna Gliwicz, Systematyka, [w:] Czesław Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 3. Ssaki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, ISBN 978-83-01-17337-1 (pol.).