Synkretyzm przypadków
Synkretyzm przypadków, synkretyzm fleksyjny – zachodzące w językach fleksyjnych zjawisko przejmowania funkcji jednego przypadka deklinacji przez inny i będąca tego następstwem homonimia dwóch bądź kilku form fleksyjnych jednego leksemu. Dochodzi do tego na ogół na skutek zmian fonetycznych, w wyniku których formy obydwu przypadków stają się identyczne[1][2].
Przykładem synkretyzmu jest przejęcie funkcji ablatywu (odpowiadającego na pytanie skąd?) przez dopełniacz z przyimkiem (od kogo? od czego?) w językach słowiańskich, w wyniku czego liczba przypadków została zredukowana do siedmiu[3].
W synkretycznych formach fleksyjnych danego wyrazu następuje neutralizacja opozycji morfologicznych. W rezultacie zamiast oczekiwanych 14 (po siedem przypadków każdej liczby) mamy znacznie mniej formalnie różnych form fleksyjnych danego leksemu, np. paradygmaty rzeczownikowe mają w l. poj. nie więcej niż 6 różnych form, w l. mn. – nie więcej niż 5 różnych form[4].
| Przypadek | l. poj. | l. mn. |
|---|---|---|
| Mianownik | pani | panie |
| Dopełniacz | pani | pań |
| Celownik | pani | paniom |
| Biernik | panią | panie |
| Narzędnik | panią | paniami |
| Miejscownik | pani | paniach |
| Wołacz | pani | panie |
Liczba pojedyncza – 2 różne formy, liczba mnoga – 5 różnych form, razem – 7.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Milewski 1967 ↓, s. 89.
- ↑ Bańczerowski, Pogonowski i Zgółka 1982 ↓, s. 278.
- ↑ Przypadki. [w:] Słownik naukowy [on-line]. [dostęp 2017-12-11].
- ↑ Nagórko 2007 ↓, s. 140–152.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Tadeusz Milewski: Językoznawstwo. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967.
- Alicja Nagórko: Zarys gramatyki polskiej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2007. ISBN 978-83-01-15390-8.
- Jerzy Bańczerowski, Jerzy Pogonowski, Tadeusz Zgółka: Wstęp do językoznawstwa. Poznań: Wydawnictwa Uniwersytetu Adama Mickiewicza, 1982.