Szkarłatka

Szkarłatka
	; Szkarłatka amerykańska
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	goździkopodobne
Rząd	goździkowce
Rodzina	szkarłatkowate
Rodzaj	szkarłatka
	Nazwa systematyczna
	Phytolacca Linnaeus; Sp. Pl. 441. 1 Mai 1753
	Typ nomenklatoryczny
	P. americana L.
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Szkarłatka, alkiermes (Phytolacca L.) – rodzaj roślin z rodziny szkarłatkowatych (alkiermesowatych). Obejmuje 26 gatunków^[4]. Rośliny te spotykane są na wszystkich kontynentach (z wyjątkiem Antarktydy)^[5]^[6] w strefie tropikalnej i subtropikalnej, z największym zróżnicowaniem na półkuli północnej^[7], przy czym w Europie, Australii, północnej Afryce rośliny te występują jako introdukowane^[4]. W Polsce dwa gatunki notowane są jako przejściowo dziczejące (efemerofity) – szkarłatka amerykańska P. americana i szkarłatka jagodowa P. acinosa^[8].

Kilka gatunków uprawianych jest jako rośliny uprawne. Młode pędy niektórych gatunków są jadalne po ugotowaniu. Sok z owoców wykorzystywany był do barwienia wina i jako atrament. Niektóre gatunki wykorzystywano jako rośliny lecznicze i źródło saponin do trucia ślimaków^[5].

Morfologia

Pokrój: Wysokie byliny wyrastające z grubego, drewniejącego korzenia, osiągające do 2 m wysokości^[5], rzadko drzewa (P. dioica) o wysokości do 25 m^[6].
Liście: Skrętoległe, niepodzielone i zwykle ogonkowe^[5].
Kwiaty: Zebrane w liczbie od 5 do 100 w groniaste kwiatostany wyrastające z kątów liści, zwisające lub wzniesione. Działki kielicha w liczbie 5 do 8, białe, rzadziej zielonkawe lub czerwone, zaokrąglone, podczas owocowania często mięśniejące. Płatków korony brak. Pręcików jest 5 do 30 w jednym lub dwóch okółkach. Zalążnia górna z 3–16 szyjkami (odpowiednio do liczby owocolistków)^[6]^[5].
Owoce: Spłaszczone, ciemnoczerwone jagody i soczewkowate niełupki^[6]^[5].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny szkarłatkowatych (alkiermesowatych) Phytolaccaceae^[9]^[2].

Wykaz gatunków^[4]

Phytolacca acinosa Roxb. – szkarłatka jagodowa
Phytolacca americana L. – szkarłatka amerykańska
Phytolacca bogotensis Kunth
Phytolacca chilensis (Moq.) H.Walter
Phytolacca cyclopetala H.Walter
Phytolacca dioica L.
Phytolacca dodecandra L'Hér.
Phytolacca exiensis D.G.Zhang, L.Q.Huang & D.Xie
Phytolacca goudotii Briq.
Phytolacca heptandra Retz.
Phytolacca heterotepala H.Walter
Phytolacca icosandra L.
Phytolacca insularis Nakai
Phytolacca japonica Makino
Phytolacca latbenia (Moq.) Maxim.
Phytolacca meziana H.Walter
Phytolacca octandra L.
Phytolacca polyandra Batalin – szkarłatka chińska
Phytolacca pruinosa Fenzl
Phytolacca rivinoides Kunth & C.D.Bouché
Phytolacca rugosa A.Braun & C.D.Bouché
Phytolacca sandwicensis Endl.
Phytolacca sanguinea H.Walter
Phytolacca tetramera Hauman
Phytolacca thyrsiflora Fenzl ex J.A.Schmidt
Phytolacca yunnanensis X.H.Li & Wen Zhou

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
↑ ^a ^b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-11-13].
↑ ^a ^b ^c Phytolacca Tourn. ex L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-23].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 82. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ^a ^b ^c ^d Phytolacca. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-11-13].
↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 130, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ Genus Phytolacca L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-12-23].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).

[ing-3] Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-11-13].

[powo-4] Phytolacca Tourn. ex L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-12-23].

[philips-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 82. ISBN 0-333-74890-5.

[america-6] Phytolacca. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2013-11-13].

[slownik-7] Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. wydanie II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.

[checklist-8] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 130, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[grin-9] Genus Phytolacca L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-12-23].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]