Szwarno

Szwarno

Rysunek Mieczysława Barwickiego z 1908 roku
książę chełmski
Okres	od 1264 do 1269
Poprzednik	Daniel Halicki
Następca	Lew Halicki
wielki książę litewski
Okres	od 1267 do 1269
Poprzednik	Wojsiełk
Następca	Trojden
książę halicki
Okres	od 1264 do 1269
Poprzednik	Daniel Halicki
Następca	Lew Halicki
Dane biograficzne
Dynastia	Rurykowicze
Data urodzenia	1230
Data śmierci	1269
Ojciec	Daniel Halicki
Matka	Anna Nowogrodzka, c. Mścisława Udałego
Żona	NN, c. Mendoga

Szwarno, Szwarn, Swarno, Szwarno Daniłowicz, Swarn, Swamir (ukr. Шварно, lit. Švarnas, Švarn, Svarnas, Švarno; ur. 1230, zm. 1269/1270) – książę halicki, chełmski (od 1264), wielki książę litewski (1264–1267 – wspólnie z Wojsiełkiem, 1267–1268/1269 – samodzielnie). Rusią Halicko-Wołyńską rządził ze swej stolicy i rezydencji w Chełmie.

Młodszy syn Daniela I Halickiego i Anny Mścisławówny Nowogródzkiej (zm. ok. 1252), wnuk Romana II Halickiego, prawnuk Mścisława II Izjasławicza, praprawnuk Izjasława II i Bolesława III Krzywoustego; brat Herakliusza, Lwa I, Romana i Mścisława oraz Perejesławy, Ustiny (Anastazji?) i Zofii. Na chrzcie otrzymał imię Jerzy lub Jan (Iwan, Иоанн).

W 1255 poślubił córkę Mendoga i w tymże roku uczestniczył w wyprawie rusko-litewskiej na Lublin.

Późną wiosną 1262 Szwarno brał udział w najeździe wielkiego księcia litewskiego Mendoga na Mazowsze. Po zdobyciu Płocka, oddziały litewskie (a także ruskie oraz – według niektórych źródeł – jaćwieskie) obległy w Jazdowie władcę Mazowsza, Siemowita I, oraz jego syna. W wyniku zdrady napastnicy zdobyli Jazdów. W trakcie bitwy zginął Siemowit I, a jego syn, Konrad II, dostał się do niewoli. Według innej wersji pojmany Siemowit został osobiście zamordowany przez swojego szwagra – Szwarna. Ścigające napastników rycerstwo mazowieckie poniosło pod Długosiodłem (5 VIII 1262) klęskę w bitwie z połączonymi siłami Jaćwingów, Litwinów i Rusinów pod wodzą Mendoga i Szwarna.

Szwarno władał dzielnicą halicką, a po śmierci Daniela I (1264) otrzymał ziemię chełmską i bełską oraz sprawował nominalne zwierzchnictwo nad Rusią Halicko-Wołyńską podzieloną zgodnie z wolą zmarłego władcy na cztery księstwa. Faktycznie jednak największym autorytetem cieszył się książę włodzimierski, Wasylko Romanowicz, stryj Szwarna.

Szwarno prowadził politykę jednoczenia sił litewskich i ruskich przeciw polskim książętom. W 1264 wraz z Jaćwingami (lub Litwinami) dokonał najazdu na Małopolskę, jednak podczas wyprawy odwetowej Bolesław V Wstydliwy pokonał Jaćwingów i sprzymierzonych z nimi Rusinów pod Brańskiem. Klęska ta osłabiła nieugruntowaną jeszcze pozycję Szwarna na Rusi na rzecz Lwa I Daniłowicza popieranego przez Wasylka Romanowicza.

W 1266 Szwarno wspierany przez wojska Wasylka i litewskie dokonał najazdu na ziemię sandomierską. Oddziały najeźdźców zostały rozbite 19 VI 1266 r. przez Bolesława Wstydliwego pod Wrotami.

Podczas walk o tron wielkoksiążęcy po zamordowaniu Mendoga (1263) Szwarno wspomógł zbrojnie Wojsiełka, syna Mendoga. Sojusz szwagrów miał przez pewien czas postać współwładzy na Litwie, kiedy to Szwarno rządził Rusią Czarną. Następnie w 1267 r. Wojsiełk przekazał Szwarnowi władzę nad Litwą, a sam powrócił do stanu zakonnego. Tymczasem rywalizacja w rodzie Romanowiczów przerodziła się wkrótce w konflikt, którego ofiarą padł sam Wojsiełk. Zaproszony przez Lwa I Daniłowicza i Wasylka Romanowicza na zjazd ugodowy został przez Lwa zamordowany w 1267 r. Wówczas Szwarno jako prawy dziedzic upomniał się zbrojnie o władzę, ale został pokonany przez Trojdena i jego zwolenników.

Szwarno zmarł w Chełmie, gdzie też został pochowany w cerkwi katedralnej (obecnie bazylika mniejsza pw. Narodzenia NMP).

Bibliografia

• Енциклопедія українознавствa. T. 10. Lwów, 2000, s. 3802. ISBN 5-7707-4048-5. (ukr.)