Tadeusz Daniszewski
Data i miejsce urodzenia |
10 czerwca 1904 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
9 sierpnia 1969 |
Zawód, zajęcie | |
Odznaczenia | |
Tadeusz Daniszewski właśc. Dawid Kirszbraun, ps. „Bolek”, „Lutek”, „Jan”, „Tadek”[1] (ur. 10 czerwca 1904 w Warszawie, zm. 9 sierpnia 1969 tamże) – działacz komunistyczny, wieloletni dyrektor Szkoły Partyjnej KC PPR i PZPR, kierownik Zakładu Historii Partii, przez 20 lat członek Komitetu Centralnego PZPR[1].
II RP
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w żydowskiej rodzinie inteligenckiej jako syn Szai Stanisława i Anny z domu Sterling[1][2]. Ukończył gimnazjum Zgromadzenia Kupców w Warszawie gdzie rozpoczął działalność społeczno-polityczną. W latach 1918–1919 uczestniczył w organizowaniu pierwszych, luźnych jeszcze kół młodzieży komunistycznej, a następnie (1919–1920) działał w uczniowskich klubach „Samopomoc” i „Samokształcenie” oraz w klubach młodzieży robotniczej na Woli i Powiślu. Od 1921 członek KPRP/KPP. Pod koniec 1928 został sekretarzem Komitetu Okręgowego (KO) KPP w Krakowie. 1929–1930 przebywał w ZSRR, gdzie wykładał w szkole partyjnej i pracował w Komitecie Wykonawczym (KW) Kominternu, a w sierpniu 1930 brał udział w V Zjeździe KPP w Peterhofie. Wielokrotnie aresztowany za działalność komunistyczną. Łącznie w więzieniach spędził 8 lat, w tym 9 miesięcy w Berezie Kartuskiej[3]. Ostatnim wyrokiem w Warszawie z 24 stycznia 1938 skazany został na 12 lat ciężkiego więzienia bez zaliczenia pobytu w Berezie Kartuskiej. Osadzony w więzieniu w Rawiczu, wydostał się stamtąd wraz z innymi więźniami we wrześniu 1939.
II wojna światowa
[edytuj | edytuj kod]W 1939 po odzyskaniu wolności usiłował bezskutecznie włączyć się do obrony kraju, przedostał się do ZSRR. Tam w latach 1940–1941 był redaktorem naczelnym wydawnictw polskich w Wydawnictwie Literatury w Językach Obcych, a następnie do 1942 pracował w Głównym Zarządzie Politycznym Armii Czerwonej. W 1943–1944 objął stanowisko redaktora odpowiedzialnego za Radiostację im. Tadeusza Kościuszki. Był także kierownikiem Wydziału Wydawniczego ZG ZPP. Po zajęciu Lublina powrócił do kraju i w listopadzie 1944 podjął działalność w PPR. Jego głównym zadaniem było zorganizowanie Centralnej Szkoły PPR.
Jego ojciec i siostra Estera zginęli w Holokauście[2][4].
Okres powojenny
[edytuj | edytuj kod]Daniszewski był dyrektorem Centralnej Szkoły Partyjnej od chwili jej utworzenia do 1950[1]. Od 15 grudnia 1948[1] był kierownikiem Wydziału Historii Partii KC PPR (później KC PZPR), a od 1957 do czerwca 1968 dyrektorem Zakładu Historii Partii przy KC PZPR. W czasie jego 20-letniego kierowania tą placówką przekształciła się ona z kilkuosobowej komórki badawczej o niewielkiej kolekcji druków socjalistycznych w rozbudowaną instytucję naukowo-badawczą, dysponującą rozległym archiwum i jedną z największych bibliotek specjalistycznych w zakresie polskiego i międzynarodowego ruchu robotniczego. Uczestniczył w I Zjeździe PPR. Od Kongresu Zjednoczeniowego PPR i PPS (15–21 grudnia 1948 w Warszawie) do V Zjazdu PZPR był członkiem KC PZPR. Jako delegat KC wziął udział w marcu 1951 w zjeździe KP Szwecji. Przez wszystkie te lata łączył działalność polityczną i organizatorską z pracą naukową. Był kierownikiem Katedry Historii Ruchu Robotniczego w Szkole Partyjnej przy KC PZPR i w Instytucie Nauk Społecznych, prowadził wykłady z historii polskiego i międzynarodowego ruchu robotniczego. 24 lutego 1956 nadano mu tytuł profesora nadzwyczajnego. W latach pięćdziesiątych związany z „frakcją” puławian[5]. W 1959 został zastępcą przewodniczącego Komitetu Nauk Historycznych PAN. Był również członkiem Rad Naukowych Instytutu Historii Wyższej Szkoły Nauk Społecznych przy KC PZPR oraz Zakładu Historii Stosunków Polsko-Radzieckich PAN, członkiem Komisji Koordynacyjnej badań w zakresie historii najnowszej. Był członkiem zarządu Marksistowskiego Zrzeszenia Historyków[6]. W sierpniu 1968 przeszedł na rentę dla zasłużonych.
Był mężem Marii z domu Klaczkin (1904–1987)[7].
Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A31-4-2)[7][8].
Dorobek pisarski
[edytuj | edytuj kod]Był autorem wielu artykułów i książek. W latach 1930–1936 ogłosił ok. 70 artykułów w polskiej, rosyjskiej i niemieckiej prasie komunistycznej. W okresie przedwojennym napisał kilka broszur, a także pod pseudonimem „T. Nulkowski” wydał w 1936 książkę „Proletariat polski w ogniu walk strajkowych”. Po wojnie opublikował 125 artykułów oraz 14 pozycji książkowych.
Wybrane publikacje
[edytuj | edytuj kod]- „Feliks Dzierżyński” (1948)
- „Historia ruchu robotniczego w Polsce” Rozdział II - Wielki Proletariat (1949)
- „1 maja. 60 lat święta międzynarodowej Solidarności” (1950)
- „KPP. Uchwały i rezolucje” (1953)
- „Zarys historii polskiego ruchu robotniczego” (1956)
- „Wybór pism i przemówień Adolfa Warskiego” (W. 1958)
- „Posłowie rewolucyjni w Sejmie w latach 1920–1935” (1961)
- współautor 2-tomowego podręcznika „Historia polskiego ruchu robotniczego 1864–1964” (1967)
- „Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego”
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Order Sztandaru Pracy I klasy
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1964)[9]
- Odznaka honorowa „Za zasługi dla Gdańska” (1960)[10]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Biuletyn Informacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej [online], katalog.bip.ipn.gov.pl [dostęp 2024-09-06] .
- ↑ a b Szaja Stanislaw Kirszbraun [online], @yadvashem [dostęp 2024-09-06] (ang.).
- ↑ Советская историческая энциклопедия [online] [dostęp 2024-09-06] (ros.), hasło ДАНИШЕВСКИЙ (2).
- ↑ Estera Kirszbraun [online], @yadvashem [dostęp 2024-09-06] (ang.).
- ↑ Październik i „Mała stabilizacja”. W: Jerzy Eisler: Zarys dziejów politycznych Polski 1944–1989. Warszawa: POW „BGW”, 1992, s. 61–62. ISBN 83-7066-208-0.
- ↑ Bohdan Urbankowski: Czerwona msza czyli Uśmiech Stalina. T. II. Warszawa 1998, s. 154.
- ↑ a b Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2024-10-10] .
- ↑ Juliusz Jerzy Malczewski: Cmentarz komunalny (dawny wojskowy) na Powązkach. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1975, s. 22.
- ↑ Odznaczenia dla pracowników partyjnych [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 171, 21 lipca 1964, s. 5.
- ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Gdańsku, nr 1, 10 lutego 1961, s. 4
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Słownik biograficzny działaczy polskiego ruchu robotniczego, t. 1, Warszawa 1978.
- Tadeusz Rutkowski, Daniszewski Tadeusz [w:] Encyklopedia białych plam, t. 19, Radom 2005, s. 56–58.
- Tadeusz Rutkowski, Nauki historyczne w Polsce 1944–1970. Zagadnienia polityczne i organizacyjne, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2007, s. 80–81, przyp. 338.
- Tomasz Siewierski, Komuniści i historycy. Polski ruch robotniczy w badaniach uczonych w PRL – wybrane aspekty [w:] Partia komunistyczna w Polsce. Struktury - ludzie - dokumentacja, pod red. Dariusza Magiera, Lublin – Radzyń Podlaski 2012, s. 463–479.
- Członkowie Marksistowskiego Zrzeszenia Historyków
- Działacze PZPR
- Ludzie urodzeni w Warszawie (Królestwo Kongresowe)
- Odznaczeni Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (Polska Ludowa)
- Odznaczeni Orderem Sztandaru Pracy I klasy
- Osadzeni w Miejscu Odosobnienia w Berezie Kartuskiej
- Pochowani na Powązkach-Cmentarzu Wojskowym w Warszawie
- Polscy historycy ruchu robotniczego
- Polscy Żydzi
- Pracownicy Instytutu Nauk Społecznych przy KC PZPR
- Sekretarze Komitetów Okręgowych KPP
- Urodzeni w 1904
- Więźniowie polityczni w II Rzeczypospolitej
- Więźniowie więzienia w Rawiczu (II Rzeczpospolita)
- Zmarli w 1969