Tall al-Ahmar
36°39′N 38°07′E/36,650000 38,116667 Mapa Bliskiego Wschodu z zaznaczonym położeniem miasta Til Barsip (Tall al-Ahmar) | |
| Państwo | |
|---|---|
Położenie na mapie Syrii  | |
| 36°39′N 38°07′E/36,650000 38,116667
| |
Tall al-Ahmar[1] – ważne stanowisko archeologiczne w Syrii, położone na wschodnim brzegu Eufratu, ok. 25 km na południe od starożytnego miasta Karkemisz i ok. 100 km na północny wschód od Aleppo[2]. W miejscu tym na początku I tys. p.n.e. istniało miasto Til Barsip, stolica aramejskiego królestwa Bit-Adini[3][2]. W języku luwijskim nazwa tego miasta brzmiała Masuwari[3]. W 856 roku p.n.e. Til Barsip zostało zdobyte przez asyryjskiego króla Salmanasara III (858–824 p.n.e.), który kazał zmienić jego nazwę na Kar-Salmanasar[3][2]. W okresie hellenistycznym miasto to znane było jako Bersiba[3].
Prace wykopaliskowe
[edytuj | edytuj kod]W latach 1929–1931 prace wykopaliskowe na stanowisku prowadzili archeolodzy francuscy pod kierunkiem François Thureau-Dangina[2]. W roku 1988 wykopaliska rozpoczęli tu archeolodzy australijscy z Uniwersytetu w Melbourne pod kierunkiem Guya Bunnensa[2].
Stanowisko
[edytuj | edytuj kod]Na stanowisko Tall al-Ahmar składają się trzy wyraźnie różniące się od siebie obszary: główne wzgórze (gdzie znajdowała się cytadela), wznoszące się na wysokość około 25 metrów ponad otaczającą je równinę, niższe wzgórze, przyległe do głównego od strony zachodniej i wznoszące się na wysokość 10–15 metrów, oraz duży obszar przylegający do głównego wzgórza z pozostałych stron, wznoszący się tylko w niewielkim stopniu ponad otaczającą go równinę[2].
Historia zasiedlenia
[edytuj | edytuj kod]Stanowisko zasiedlone było już najprawdopodobniej w okresie Ubajd i okresie Uruk, o czym świadczą odnalezione tu fragmenty naczyń z tych okresów[2]. Z III tys. p.n.e. pochodzą odkryte na głównym wzgórzu grobowce, w których odkryto ponad tysiąc kompletnych naczyń oraz liczne wyroby z brązu[2]. Później nastąpiła najprawdopodobniej przerwa w zasiedleniu stanowiska, która trwała aż do początku I tys. p.n.e., kiedy to na głównym wzgórzu wzniesionych zostało szereg budowli o charakterze pałacowym. Poza pozostałościami tychże budowli na głównym wzgórzu odnaleziono też dużą liczbę kamiennych rzeźb, stel i płaskorzeźb z luwijskimi inskrypcjami w hetyckim piśmie hieroglificznym, datowanych na IX wiek p.n.e.[2]
W źródłach asyryjskich z IX wieku p.n.e. znajdujące się tu wówczas miasto nosi nazwę Til Barsip. Miało być ono królewską rezydencją władców aramejskiego królestwa Bit-Adini. Jeden z tychże władców, Ahuni, miał w 876 roku p.n.e. złożyć trybut asyryjskiemu królowi Aszurnasirpalowi II (883–859 p.n.e.). Gdy wystąpił przeciw Salmanasarowi III, następcy Aszurnasirpala II, ten najechał Bit-Adini i w 856 roku p.n.e. zdobył Til Barsip, zmieniając nazwę miasta na Kar-Salmanasar (akad. Kār-Salmānu-ašarēd, tłum. „Port/przystań Salmanasara”). Wkrótce potem na głównym wzgórzu wzniesiony został okazały asyryjski pałac, znany z odkrytych w nim malowideł ściennych. W 1. połowie VIII wieku p.n.e. miasto stało się siedzibą bardzo wpływowego asyryjskiego dostojnika Szamszi-ilu, pełniącego za rządów czterech kolejnych asyryjskich królów urząd turtannu - naczelnego dowódcy asyryjskich wojsk. Jego inskrypcje noszą monumentalne kamienne ortostaty z przedstawieniami lwów, zdobiące jedną z bram odkrytych na niższym wzgórzu[4]. Miasto wymieniane jest w inskrypcjach królewskich Sennacheryba (704–681 p.n.e.) i Asarhaddona (680–661 p.n.e.)[3]. Dwie stele tego ostatniego odnalezione też zostały na niższym wzgórzu[4].
Miasto przetrwało upadek imperium asyryjskiego w 612 roku p.n.e., ale jego znaczenie i rozmiary znacznie się zmniejszyły. Odnaleziono pozostałości grobowców z okresu perskiego z typowym dla tego okresu wyposażeniem grobowym (m.in. skarabeuszami oraz naczyniami i ozdobami z brązu)[4]. W okresie hellenistycznym na głównym wzgórzu wzniesione zostało sanktuarium[3]. Odkryto też monety władców seleukidzkich z końca II i początku I wieku p.n.e.[4] Bardzo niewiele opublikowano informacji o znaleziskach z okresu islamskiego i późniejszych.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zapis nazwy stanowiska według ustaleń Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej, w: Nazewnictwo Geograficzne Świata, zeszyt 2 (Bliski Wschód), Warszawa 2004, s. 86.
- ↑ a b c d e f g h i Rudolph H. Dornemann, hasło Til Barsip, w: Eric M. Meyers (wyd.), The Oxford Encyclopedia..., s. 209.
- ↑ a b c d e f hasło Til Barsip, w: Piotr Bienkowski, Alan Millard (wyd.), Dictionary..., s. 291.
- ↑ a b c d Rudolph H. Dornemann, hasło Til Barsip, w: Eric M. Meyers (wyd.), The Oxford Encyclopedia..., s. 210.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- hasło Til Barsip, w: Piotr Bienkowski, Alan Millard (wyd.), Dictionary of the Ancient Near East, British Museum Press, London 2000, s. 291.
- Rudolph H. Dornemann, hasło Til Barsip, w: Eric M. Meyers (wyd.), The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East, vol. V, Oxford University Press, New York - Oxford 1997, s. 209-210.