Ustawa Zasadnicza Izraela

Ustawa Zasadnicza Izraela (Prawa Fundamentalne, Ustawy Zasadnicze, hebr. חוק יסוד) – zbiór podstawowych aktów prawnych Izraela, tworzących łącznie pisaną konstytucję tego państwa.

Podczas ogłaszania Deklaracji Niepodległości 1948 państwa Izrael zapowiedziano, że najpóźniej do 1 października 1948 zostanie uchwalona konstytucja. Jednak spory pomiędzy częścią świecką i religijną sceny politycznej uniemożliwiły osiągnięcie porozumienia i nigdy nie uchwalono konstytucji w formie jednego aktu prawnego.

13 czerwca 1950 przyjęto tzw. uchwałę Harariego, mówiącą o tym, iż poszczególne elementy systemu konstytucyjnego regulowane będą przez osobne akty prawne, które następnie zostaną połączone w konstytucję. Do tego jednak nie doszło, a to ze względu na sprzeciw ugrupowań religijnych (według nich najwyższym prawem w państwie Izrael może być tylko prawo Boże spisane w Torze), a także innych polityków, którym rozczłonkowana konstytucja zostawiała większą swobodę ruchów.

Ustawy zasadnicze

Data uchwalenia	Ustawa Zasadnicza	Skrót treści
14 maja 1948	Deklaracja Niepodległości Państwa Izrael	Opisuje drogę do powstania państwa żydowskiego i proklamuje jego utworzenie. Wskazuje także jego postać, jako demokratycznego państwa żydowskiego. [1]
12 lutego 1958	Kneset	Ustawa nie określa kompetencji parlamentu, ale opisuje system wyborczy, ustala liczbę posłów, określa komu przysługuje prawo wyborcze czynne i bierne, kadencję Knesetu, kwestie immunitetów deputowanych, pracy parlamentu i jego siedziby. Art. 4 tej ustawy (mówiący o systemie wyborczym) może być zmieniony tylko przez większość 61 deputowanych. Podobnie większości kwalifikowanej wymaga zmiana art. 44, który zapobiega wprowadzaniu poprawek w stanie wyjątkowym - poprzeć musi 80 członków Knesetu. 31 lipca 1985 do Prawa Fundamentalnego o Knesecie wprowadzono poprawkę mówiącą o konieczności spełnienia przez partię określonych wymagań, jeżeli chce ona brać udział w wyborach (m.in. nie może ona szerzyć rasizmu czy negować sensu istnienia państwa Izrael). Z kolei poprawka z 12 stycznia 1991 ogranicza możliwość przechodzenia posłów z jednego klubu parlamentarnego do innego. [2]
25 sierpnia 1960	Ziemie Izraela	Ustawa zakazuje przenoszenia własności gruntów izraelskich, będących należącymi do Państwa, Agencji Rozwoju oraz Żydowskiego Funduszu Rozwoju (Keren Kajemet LeIsrael) w drodze sprzedaży ani w żaden inny sposób. [3]
16 lipca 1964	Prezydent Państwa	Ustawa określa pozycję ustrojową prezydenta, jego kompetencje, sposób wyboru i sposób pracy. [4]
1968	Rząd	Ustawa zmieniona w 1992, ostatnia wersja z 7 marca 2001.
21 sierpnia 1975	Gospodarka Finansowa Państwa	Ustawa zajmuje się kwestiami podatków, przymusowych pożyczek i opłat, majątku państwowego, budżetu i waluty. [5]
31 marca 1976	Armia	Ustawa reguluje status armii w państwie, jej podległość władzy cywilnej, strukturę Sztabu Generalnego, kwestie poboru i służby wojskowej. [6]
30 lipca 1980	Prawo Jerozolimy	Ustawa porusza kwestie Jerozolimy, którą określa jako „całą i zjednoczoną stolicę Izraela”, będącą siedzibą prezydenta, Knesetu, rządu i Sądu Najwyższego, reguluje także ochronę miejsc świętych wszystkich religii w Izraelu. [7]
28 lutego 1984	Sądownictwo	Ustawa opisuje strukturę sądów i ich właściwości (m.in. niezawisłość), status i sposób powoływania sędziów (w tym także Sądu Najwyższego). [8]
15 lutego 1988	Kontroler Państwowy	Ustawa reguluje pozycję ustrojową i status kontroli państwowej, sposób wyboru i odwołania, kadencję, kwalifikacje Kontrolera Państwowego. [9]
17 marca 1992	Godność Ludzka i Wolność	Ustawa mówi o nienaruszalności życia, integralności fizycznej i godności, ochronie własności i życia, wolności fizycznej, prywatności, a także o ograniczeniach powyższych praw. Artykuł 12 niniejszego Prawa mówi, iż „Rozporządzenia nadzwyczajne nie mogą zmieniać niniejszego Prawa Fundamentalnego, czasowo go zawieszać ani określać warunków jego stosowania; jednakże, jeżeli zachodzi stan zagrożenia państwa, ogłoszony na podstawie artykułu 9 Dekretu o Prawie i Administracji z roku 5708 (1948), na podstawie wymienionego artykułu mogą zostać wydane rozporządzenia nadzwyczajne, które znoszą lub ograniczają prawa zagwarantowane w niniejszym Prawie Fundamentalnym pod warunkiem, że takie zniesienie lub ograniczenie praw zostało wprowadzone w uzasadnionym celu, na niezbędny okres i w niezbędnym zakresie.” [10]
1992	Rząd	Ustawa zmieniona 7 marca 2001.
1992	Wolność Zawodowa	Ustawa zmieniona 9 marca 1994
9 marca 1994	Wolność Zawodowa	Ustawa reguluje wolność zatrudnienia i ograniczenia wolności zawodowej, zgodnie z art. 7, Prawo to zmienić może tylko większość bezwzględna parlamentu. [11]
7 marca 2001	Rząd	Ustawa reguluje status rządu i jego skład, okres urzędowania, kwestie wotum zaufania i nieufności itp. [12]

Zobacz też

• Deklaracja niepodległości Izraela
• ustrój polityczny Izraela

Bibliografia

• Cohen, Asher and Bernard Susser. Israel and the Politics of Jewish Identity: The Secular-Religious Impasse. Johns Hopkins University Press, 2000.
• Jacobsohn, Gary J. Apple of Gold: Constitutionalism in Israel and the United States. Princeton University Press, 1994.
• Mazie, Steven V. Israel’s Higher Law: Religion and Liberal Democracy in the Jewish State. Lexington Books, 2006.

Linki zewnętrzne

• The Knesset – The Israeli Parliament
• Prawo Fundamentalne: Kneset
• Ustawa zasadnicza o rządzie. cyber.cs.net.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-19)].
• Prawo Fundamentalne: Prezydent
• Prawo Fundamentalne: Rząd. mfa.gov.il. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-21)].
• Basic Laws