Vavro Šrobár

Vavro Šrobár

Vavro Šrobár (1948)
Data i miejsce urodzenia	9 sierpnia 1867 Lisková
Data i miejsce śmierci	6 grudnia 1950 Ołomuniec
Współprzewodniczący Słowackiej Rady Narodowej
Okres	od sierpnia 1944 do października 1944
Minister administracji Słowacji
Okres	od 1918 do 1920
Poprzednik	urząd utworzony
Następca	Ivan Dérer
Odznaczenia

Vavro Šrobár (ur. 9 sierpnia 1867 w Liskovej, zm. 6 grudnia 1950 w Ołomuńcu) – słowacki lekarz i polityk.

Życiorys

Pochodził z wielodzietnej, katolickiej rodziny chłopskiej, jego trzej bracia zostali duchownymi.

Początkowo nauki pobierał w gimnazjum w Lewoczy, za wyznawanie poglądów panslawistycznych został jednak wyrzucony ze szkół na Węgrzech i ostatecznie ukończył w 1886 roku gimnazjum w Przerowie na Morawach, a następnie studia medyczne na Uniwersytecie Karola. Od 1899 roku praktykował jako lekarz w Rużomberku.

Podczas studiów stał się wielkim zwolennikiem polityki Tomáša Masaryka i próbował przekonać do niej środowiska słowackie. Obok Pavla Blaho był głównym działaczem środowiska hlasowców skupionego wokół pisma „Głos” (słow. Hlas) wydawanego w latach 1898–1904. W latach 90. XIX wieku stał się jednym z najbardziej znanych przedstawicieli młodej inteligencji słowackiej, pozostającej w opozycji do Słowackiej Partii Narodowej. Był jednym z założycieli Słowackiej Partii Ludowej oraz jednym z pionierów agraryzmu i zaangażowania politycznego chłopów na Słowacji. W 1906 rok był kandydatem SPL do parlamentu węgierskiego, do uzyskania mandatu zabrakło mu wówczas około 60 głosów. W 1906 roku był więziony w Rużomberku, a w latach 1907–1908 w Segedynie. W więzieniu spotkał się z Bélą Kunem, popadł także w konflikt z Andrejem Hlinką.

Był zwolennikiem współpracy czesko–słowackiej, podczas I wojny światowej angażował się w negocjacje z czeskimi politykami (współpracował także z czeską organizacją Maffia) i promował ideę Czechosłowacji. 1 maja 1918 roku wygłosił w Liptowskim Mikułaszu przemówienie, w którym nawoływał do utworzenia wspólnego państwa Czechów i Słowaków, było to pierwsze oficjalne słowackie wystąpienie na ten temat. W sierpniu 1918 roku został na dwa miesiące internowany przez Węgrów. 28 października 1918 roku przybył do Pragi, gdzie uczestniczył w posiedzeniach Czechosłowackiej Rady Narodowej i w imieniu Słowaków podpisał deklarację o utworzeniu państwa czechosłowackiego.

W listopadzie 1918 roku został premierem Tymczasowego Rządu Słowacji. Następnie został mianowany ministrem pełnomocnym ds. administracji Słowacji, gdzie początkowo posiadał praktycznie nieograniczone uprawnienia, przez co czasem nazywano go „dyktatorem”. W 1920 roku został zastąpiony na tym stanowisku przez socjaldemokratę Ivana Dérera. Następnie krótko pełnił funkcję ministra zdrowia, a w latach 1921–1922 ministra edukacji. W latach 1918–1925 był posłem, a następnie, do 1935 roku, senatorem w Zgromadzeniu Narodowym. Pracował także jako wykładowca na Uniwersytecie Komeńskiego w Bratysławie, gdzie w 1923 roku uzyskał habilitację, a w 1935 roku tytuł profesora. W 1937 roku przeszedł na emeryturę.

Na początku lat 30. XX wieku popadł w kłopoty finansowe i zajął się handlem dziełami sztuki, eksperci często podważali jednak autentyczność oferowanych przez niego obrazów. Dzięki pomocy osób z otoczenia czechosłowackiego prezydenta (m.in. Přemysla Šámala) udało mu się sprzedać obrazy czechosłowackim przemysłowcom i spłacić długi.

W drugiej połowie lat 30. XX wieku wycofał się z polityki i podjął pracę jako lekarz w uzdrowisku w Trenczyńskich Cieplicach. Krytykował powstanie Republiki Słowackiej pod przywództwem ks. Jozefa Tiso. Podczas II wojny światowej był organizatorem słowackiej konspiracji uznającej rząd Edvarda Beneša. Po wybuchu słowackiego powstania narodowego został jednym z dwóch współprzewodniczących Słowackiej Rady Narodowej, po stłumieniu powstania przedostał się do ZSRR. W grudniu 1944 roku został zaocznie skazany na karę dożywotniego więzienia przez sąd w Bratysławie, wkrótce potem karę zmieniono jednak na karę śmierci. Był również przewodniczącym Partii Demokratycznej.

W lutym 1945 roku pełnił funkcję komisarza ds. oświaty. Po wyzwoleniu Czechosłowacji, 6 listopada 1945 roku objął stanowisko ministra finansów w rządzie Zdenka Fierlingera, które pełnił do 2 lipca 1946 roku. Klement Gottwald proponował jego kandydaturę na stanowisko wicepremiera.

Byl jednym z czołowych działaczy, a następnie przewodniczącym Partii Wolności. Po komunistycznym zamachu stanu w 1948 roku objął stanowisko ministra unifikacji, nie miał jednak praktycznie żadnego wpływu na politykę rządu. Zmarł w 1950 roku w Ołomuńcu, po nieudanej operacji guza nowotworowego.

Odznaczenia

W 1991 roku został pośmiertnie odznaczony Orderem Tomáša Garrigue Masaryka II klasy.