Przejdź do zawartości

Wiele (województwo pomorskie)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wiele
wieś
Ilustracja
Kościół parafialny w Wielu
Państwo

 Polska

Województwo

 pomorskie

Powiat

kościerski

Gmina

Karsin

Liczba ludności (2021)

1341

Strefa numeracyjna

58

Kod pocztowy

83-441[2]

Tablice rejestracyjne

GKS

SIMC

0162783

Położenie na mapie gminy Karsin
Mapa konturowa gminy Karsin, po lewej znajduje się punkt z opisem „Wiele”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Wiele”
Położenie na mapie województwa pomorskiego
Mapa konturowa województwa pomorskiego, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Wiele”
Położenie na mapie powiatu kościerskiego
Mapa konturowa powiatu kościerskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Wiele”
Ziemia53°55′24″N 17°51′44″E/53,923333 17,862222[1]

Wiele (dodatkowa nazwa w j. kaszub. Wielé; niem. Wielle[3][4]) – wieś kaszubska w Polsce, położona w województwie pomorskim, w powiecie kościerskim, w gminie Karsin, na południowym krańcu Wdzydzkiego Parku Krajobrazowego i nad jeziorem Wielewskim.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa gdańskiego.

W obszar wsi wchodzą ponadto:

Opis miejscowości

[edytuj | edytuj kod]

Najstarsza pośrednia wzmianka pochodzi z 1352, gdzie mowa jest o „puszczy wielewskiej” (niem. Velymschen heyde) nad Wdą, w tekście przywileju nadania wsi Górki Wangeriszowi z Cisewia. Pierwszy zapis nazwy Wiele pochodzi z 1382, z przywileju nadania tej miejscowości prawa niemieckiego przez komtura z Tucholi – brata Henryka von Bullendorfa[7].

Miejsce urodzin kaszubskich działaczy: Hieronima Derdowskiego oraz Tomasza i Wincentego Rogalów.

Wiele to miejscowość letniskowo - wypoczynkowa i rolnicza. Nad jeziorem Wielewskim znajdują się ośrodki wypoczynkowe, a także zakład przeróbki drewna.

Siedziba Muzeum Ziemi Zaborskiej, z największą w kraju kolekcją haftów jednego autora (ok. 500 dzieł) – Leonarda Brzezińskiego, twórcy szkoły haftu wielewskiego.

We wsi odbywają się również Turnieje Gawędziarzy Ludowych Kaszub i Kociewia. Od 2004 rokrocznie latem Wiele jest jedną ze scen Międzynarodowego Festiwalu Folkloru.

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
Wnętrze kościoła
Kalwaria Wielewska, „Dom Piłata”

Według rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa[8] na listę zabytków wpisany są:

  • zespół ruralistyczny wsi, nr rej.: 966 z 2.06.1986
  • kościół parafialny pw. św. Mikołaja, 1904-05, nr rej.: A-1188 z 4.06.1998, neobarokowy, z trzema wieżami o cebulastych hełmach, przed fasadą i u ramion transeptu. W barokowym wyposażeniu cudowny obraz Matki Boskiej Pocieszenia[9].
  • cmentarz grzebalny, nr rej.: j.w.
  • Kalwaria Wielewska, 1915-24, nr rej.: A-1189 z 1.07.1998:
    • park kalwaryjski
    • 16 kaplic
    • 6 stacji drogi krzyżowej (figury)
    • pustelnia (dom dla stróża).

Neobarokowy kościół z 1906 pod wezwaniem św. Mikołaja został zbudowany na miejscu dawnego, drewnianego z 1728[7]. Część materiału starego kościoła wykorzystano do budowy kościoła w pobliskim Karsinie. Na wzgórzach otaczających jezioro Wielewskie znajduje się Kalwaria Wielewska, drugi taki obiekt na Pomorzu Gdańskim obok Kalwarii Wejherowskiej, założona w latach 1915–1927.

Kalendarium

[edytuj | edytuj kod]
Centrum wsi Wiele

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

Według Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 roku liczba ludności we wsi Wiele to 1257 z czego 50,6% to kobiety, a 49,4% to mężczyźni. Miejscowość zamieszkuje 20,2% mieszkańców gminy[11].

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 145892
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1461, 1462 [zarchiwizowane 2022-10-26].
  3. F. Lorentz „Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskiem”.
  4. „Polsko-Kaszubski Słownik Nazw Miejscowych i Fizjograficznych” pod. redakcją Andrzeja Chludzińskiego, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, Gdańsk 2006 ISBN 978-83-87258-86-3.
  5. Obwieszczenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 4 sierpnia 2015 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2015 r. poz. 1636).
  6. TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  7. a b Józef Borzyszkowski, Wielewskie Góry.
  8. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024, s. 48 [dostęp 2019-12-25].
  9. Piotr Skurzyński, Pomorze, Warszawa: Wyd. Muza S.A., 2007, s. 327, ISBN 978-83-7495-133-3.
  10. Anna, Krzysztof Jakubowscy „Pomorskie cmentarze”, Gdańsk 2012, ISBN 978-83-62129-73-7, s. 78.
  11. Wieś Wiele w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-07-09], liczba ludności na podstawie danych GUS.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]