Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1796 roku
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Rodzaj |
wybory prezydenckie | ||
| Data przeprowadzenia |
2 – 13 listopada 1796 (głosowanie powszechne) | ||
| Podstawa prawna | |||
| Głosowanie | |||
| |||
| |||
| |||
Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1796 roku – trzecie wybory prezydenckie w historii Stanów Zjednoczonych. W ich wyniku wyłoniono drugiego prezydenta Stanów Zjednoczonych, Johna Adamsa, i drugiego wiceprezydenta, Thomasa Jeffersona. Dotychczasowy prezydent George Washington nie ubiegał się o reelekcję na trzecią kadencję.
Były to pierwsze wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych, po których nastąpiło przekazanie władzy przez urzędującego prezydenta; pierwsze, które nie zakończyły się jednogłośnym wyborem jednego z kandydatów; i pierwsze, w których udział brał stan Tennessee[1]. Były to również jedyne wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych, które zakończyły się wyborem prezydenta i wiceprezydenta, kandydujących z ramienia dwóch różnych ugrupowań[1].
Tło historyczne
[edytuj | edytuj kod]Partie polityczne były już wówczas ukształtowane: Alexander Hamilton przewodził Partii Federalistycznej, natomiast Thomas Jefferson – Partii Demokratyczno-Republikańskiej[2]. W ostatnim roku prezydentury George'a Washingtona Thomas Jefferson zrezygnował ze stanowiska w jego gabinecie[3]. Powodem był spór z Alexanderem Hamiltonem, który zdaniem Jeffersona miał większy wpływ na politykę ekonomiczną prezydenta[3]. Jefferson zdobywał powszechnie coraz większą popularność, a jego zwolennicy zaczęli nazywać siebie Jeffersonistami[3].
Jedną z kontrowersji, która stała się przedmiotem debat publicznych była decyzja George'a Washingtona o wysłaniu Johna Jaya do Anglii, aby uregulować stosunki między państwami[3]. Efektem tych negocjacji był Traktat Jaya, który miał zapewnić Stanom Zjednoczonym pokój[3]. W 1795 Washington ponownie wysłał Jaya do Anglii, aby upewnił się, że traktat będzie przestrzegany[3]. Jeffersoniści zarzucali prezydentowi, że umowa pozwala Anglii ignorować deklaracje Stanów Zjednoczonych o neutralności i dokonywać abordażu amerykańskich statków oraz wcielać je do angielskiej armii, zmuszając załogę do udziału w wojnie angielsko-francuskiej[3]. Sam John Jay przyznawał, że Anglicy mogą przejmować amerykańskie towary wysyłane do Francji, jeśli za nie zapłacą lub konfiskować francuskie towary wysyłane do Stanów Zjednoczonych bez zapłaty[4]. Tymczasem federaliści organizowali wiece poparcia dla Traktatu Jaya i George'a Washingtona[1].
19 września 1796 gazeta American Daily Advertiser opublikowała list pierwszego prezydenta, który przeszedł do historii jako George Washington's Farewell Address[5]. Wkrótce został on przedrukowany przez inne gazety[5]. W liście Washington ogłosił, że przechodzi na emeryturę i nie będzie ubiegał się o trzecią kadencję[6]. Był to początek tradycji, zgodnie z którą kolejni prezydenci Stanów Zjednoczonych nie ubiegali się o trzecią kadencję, choć prawo im na to pozwalało[7].
Ordynacja wyborcza
[edytuj | edytuj kod]Wybory prezydenckie w 1796 roku rządziły się tymi samymi zasadami co wybory w 1792[8]. Zgodnie z ordynacją wyborczą ustaloną 13 września 1788 przez Kongres Konfederacyjny każdy uprawniony stan nominował elektorów zgodnie z własną ordynacją wyborczą, a następnie każdy elektor w czasie posiedzenia Kolegium Elektorów oddawał dwa głosy – na prezydenta i wiceprezydenta, jednak bez rozróżnienia[8]. Osoba, która otrzymałaby w sumie najwięcej głosów, miała zostać prezydentem, a druga w kolejności wiceprezydentem[9]. Elektorom nie wolno było oddawać głosów na dwóch kandydatów pochodzących z tego samego stanu, z którego pochodzi głosujący na nich elektor[10]. Większość stanów, która przeprowadziła wybory powszechne stosowała ordynację opartą na tej pochodzącej z okresu kolonialnego, która uprawniała do głosowania tylko wolnych białych mężczyzn wyznania protestanckiego, którzy płacili podatki, posiadali ziemię i ukończyli 21 lat[11].
Na mocy uchwały z marca 1792, posiedzenie Kolegium Elektorów odbyło się w pierwszą środę grudnia[1].
Kandydaci
[edytuj | edytuj kod]Partia Federalistyczna
[edytuj | edytuj kod]Gdy George Washington ogłosił w 1796 roku, że nie będzie ubiegać się o trzecią kadencję, naturalnym kandydatem federalistów stał się dotychczasowy wiceprezydent John Adams[12]. Ponieważ pochodził on ze stanu Massachusetts, czyli z północy[3], partia nominowała także Thomasa Pinckneya[3], byłego gubernatora Karoliny Południowej[13], licząc na pozyskanie głosów wyborców z południowych stanów[3]. Adams był promowany jako kandydat na prezydenta, a Pinckney na wiceprezydenta[3].
Partia Demokratyczno-Republikańska
[edytuj | edytuj kod]Kandydatem Partii Demokratyczno-Republikańskiej był partyjny przywódca Thomas Jefferson[3]. Ponieważ pochodził on z południa, licząc na przekonanie wyborców z północy, partia promowała senatora z Nowego Jorku Aarona Burra jako swojego kandydata na stanowisko wiceprezydenta[3].
Przebieg kampanii
[edytuj | edytuj kod]Członkowie obu głównych frakcji politycznych prowadzili kampanię wyborczą często wychodząc poza swoje macierzyste regiony i stany, aby pozyskać jak największe ogólnokrajowe poparcie dla swoich kandydatów[3]. Był to początek wczesnego systemu partyjnego w Stanach Zjednoczonych[3].
Kampania wyborcza była prowadzona za pomocą ulotek, pamfletów i artykułów publikowanych w gazetach wspierających danego kandydata[3]. Obfitowała w liczne ataki nie tylko pod adresem kandydatów, ale także ich zwolenników[3].
Zwolennicy Thomasa Jeffersona zarzucali Johnowi Adamsowi, że wykazuje sympatie wobec ustroju monarchistycznego i spiskuje, aby uczynić swoich synów panami feudalnymi[3]. Rozpuszczali też plotkę, jakoby Adams chciał ożenić swojego syna z angielską kobietą, oddać Stany Zjednoczone Wielkiej Brytanii i zostać królem[3]. Nazywali go złośliwie His Rotundity (z ang. Jego Pękatość)[1].
Federaliści nazywali Jeffersona ateistą, anarchistą, demagogiem, tchórzem, hochsztaplerem i mistyfikatorem[3]. Nazywali go również frankofilem z powodu publicznego poparcia dla Rewolucji francuskiej, która była kontrowersyjna z powodu swojego brutalnego charakteru, szczególnie względem arystokracji oraz elit[3]. Sam poseł pełnomocny Francji w Stanach Zjednoczonych Pierre Auguste Adet publicznie potępiał kandydaturę Johna Adamsa i zapewniał, że wybór Jeffersona poprawiłby relacje Stanów Zjednoczonych z Francją[1]. Jeffersoniści próbowali zdystansować się od Adeta, ale federaliści wykorzystali oświadczenie Adeta, by powiązać Jeffersona z sympatykami Francji[1].
Sami kandydaci na prezydenta unikali ostrego języka i większej kampanii[1]. Thomas Jefferson pozostał w swojej posiadłości Monticello w Charlottesville, a John Adams w Peacefield w Quincy[1]. Aaron Burr przez 6 tygodni podróżował po stanach Nowej Anglii, promując swoją prezydenturę[1]. W czasie wyborów w 1796 powstała pierwsza piosenka wyborcza w historii amerykańskich wyborów prezydenckich – Adams and Liberty, promująca kandydaturę Adamsa[1].
Alexander Hamilton chciał uniemożliwić wygraną zarówno Thomasowi Jeffersonowi, jak i Johnowi Adamsowi, więc przekonywał elektorów z północy, aby wybrali Thomasa Pinckneya na prezydenta[3], a elektorów z południa, by głosowali na kandydatów Partii Federalistycznej, a nie Partii Demokratyczno-Republikańskiej[1]. Tym sposobem chciał doprowadzić do ostatecznego wyboru Pinckneya na prezydenta[1]. Jego plan został jednak ujawniony, co bardziej przekonało elektorów z północy do poparcia swojego regionalnego kandydata, Johna Adamsa[3], i oddania drugiego głosu na kogoś innego, niż Thomas Pinckney[1].
Wyniki wyborów
[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy w wyborach swoich elektorów nominował stan Tennessee, który dołączył do Unii w 1796.
Głosowanie powszechne
[edytuj | edytuj kod]W sześciu stanach odbyły się wybory powszechne[1]. Były to: Karolina Północna, Maryland, Massachusetts, New Hampshire, Pensylwania i Wirginia[1]. W pozostałych stanach elektorzy byli wybierani przez stanową legislatulę[1].
Głosowanie powszechne odbyło się w dniach 2 – 13 listopada 1796 roku i wzięło w nim udział ok. 67 tys. osób[14].
| Kandydat | Partia | Głosy | % | |
|---|---|---|---|---|
| John Adams | Partia Federalistyczna | 35 726 | 53,45 | |
| Thomas Jefferson | Partia Demokratyczno-Republikańska | 31 115 | 46,55 | |
| Razem | 66 841 | 100 | ||
Kolegium Elektorów
[edytuj | edytuj kod]3 grudnia 1796[1] odbyło się głosowanie Kolegium Elektorów, które zostało zatwierdzone 8 lutego 1797[16]. John Adams uzyskał 71 głosów, przy 69 wymaganych do zwycięstwa[17]. Drugie miejsce zajął Thomas Jefferson, uzyskując 68 głosów[17]. Była to sytuacja precedensowa, gdyż po raz pierwszy i jedyny w historii urzędy prezydenta i wiceprezydenta zostały obsadzone przez kandydatów dwóch przeciwnych stronnictw politycznych[8]. Współkandydat Adamsa, Thomas Pinckney, otrzymał 58 głosów[18]. Współkandydat Jeffersona, Aaron Burr, otrzymał 30 głosów[17]. Kolejne miejsca zajęli: Samuel Adams (15 głosów), Oliver Ellsworth (11 głosów), George Clinton (7 głosów), John Jay (5 głosów) i James Iredell (3 głosy)[18]. Pozostali kandydaci otrzymali 1 lub 2 głosy[18].
Adams zawdzięczał zwycięstwo głównie elektorom pochodzącym ze stanów północnych, podczas gdy stany południowe i zachodnie: Kentucky i Tennessee poparły w większości Jeffersona[8].
Wielu Elektorów oddało głosy na kandydatów dwóch różnych partii[1]. Wszyscy elektorzy z Karoliny Południowej i jeden z Pensylwanii oddali głosy na Thomasa Jeffersona i Thomasa Pinckneya, a jeden elektor z Marylandu oddał swoje głosy na Jeffersona i Johna Adamsa[1]. Choć George Washington publicznie ogłosił przejście na emeryturę[6], dwóch elektorów oddało na niego swoje głosy[19].
| Stan \ Kandydat | John Adams | Thomas Jefferson | Thomas Pinckney | Aaron Burr | Samuel Adams | Oliver Ellsworth | George Clinton | John Jay | James Iredell | George Washington | John Henry | Samuel Johnston | Charles Cotesworth Pinckney | Razem |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Connecticut | 9 | – | 4 | – | – | – | – | 5 | – | – | – | – | – | 9 |
| Delaware | 3 | – | 3 | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | 3 |
| Georgia | – | 4 | – | – | – | – | 4 | – | – | – | – | – | – | 4 |
| Karolina Południowa | – | 8 | 8 | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | 8 |
| Karolina Północna | 1 | 11 | 1 | 6 | – | – | – | – | 3 | 1 | – | – | 1 | 12 |
| Kentucky | – | 4 | – | 4 | – | – | – | – | – | – | – | – | – | 4 |
| Maryland | 7 | 4 | 4 | 3 | – | – | – | – | – | – | 2 | – | – | 10 |
| Massachusetts | 16 | – | 13 | – | – | 1 | – | – | – | – | – | 2 | – | 16 |
| New Hampshire | 6 | – | – | – | – | 6 | – | – | – | – | – | – | – | 6 |
| New Jersey | 7 | – | 7 | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | 7 |
| Nowy Jork | 12 | – | 12 | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | 12 |
| Pensylwania | 1 | 14 | 2 | 13 | – | – | – | – | – | – | – | – | – | 15 |
| Rhode Island | 4 | – | – | – | – | 4 | – | – | – | – | – | – | – | 4 |
| Tennessee | – | 3 | – | 3 | – | – | – | – | – | – | – | – | – | 3 |
| Vermont | 4 | – | 4 | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | 4 |
| Wirginia | 1 | 20 | 1 | 1 | 15 | – | 3 | – | – | 1 | – | – | – | 21 |
| Łącznie | 71 | 68 | 59 | 30 | 15 | 11 | 7 | 5 | 3 | 2 | 2 | 2 | 1 | 138 |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t 1792, [w:] Gil Troy, Arthur Meier Schlesinger (Jr.), Fred L. Israel, History of American Presidential Elections, 1789-2008, Facts On File, 2012, s. 10-14, ISBN 978-0-8160-8220-9 [dostęp 2019-11-04] (ang.).
- ↑ Pastusiak 1999 ↓, s. 66.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Donald Richard Deskins, Hanes Walton, Sherman C. Puckett, Presidential Elections, 1789-2008: County, State, and National Mapping of Election Data, University of Michigan Press, 2010, s. 25, ISBN 978-0-472-11697-3 [dostęp 2020-02-27] (ang.).
- ↑ Milestones: 1784–1800 – Office of the Historian [online], Office of the Historian [dostęp 2020-02-27] (ang.).
- ↑ a b Benjamin Franklin i inni, Religion and the Federal Government, Part 1 – Religion and the Founding of the American Republic [online], Biblioteka Kongresu, 4 czerwca 1998 [dostęp 2020-02-28] (ang.).
- ↑ a b George Washington, Washington's Farewell Address 1796, Avalon Project – Documents in Law, History and Diplomacy, 1796 [dostęp 2020-02-28] (ang.).
- ↑ Becky Little, For Over 150 Years, U.S. Presidents Had No Term Limits [online], HISTORY, 31 sierpnia 2018 [dostęp 2020-02-28] (ang.).
- ↑ a b c d Jones 2016 ↓, s. 100.
- ↑ Presidential Elections [online], History [dostęp 2019-10-21] (ang.).
- ↑ Jon Greenberg, Can the president and the vice president be from the same state? [online], PolitiFact, 16 kwietnia 2015 [dostęp 2019-10-24] (ang.).
- ↑ Grace Panetta, Olivia Reaney, Today is National Voter Registration Day. The evolution of American voting rights in 242 years shows how far we've come — and how far we still have to go [online], Business Insider, wrzesień 2019 [dostęp 2019-11-04] (pol.).
- ↑ Bartnicki 1995 ↓, s. 81.
- ↑ PINCKNEY, Thomas (1750-1828) [online], Bioguide.Congress.gov (ang.).
- ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-02]. (ang.).
- ↑ Our Campaigns – US President – National Vote Race – Nov 02, 1796 [online], Our Campaigns [dostęp 2020-02-27] (ang.).
- ↑ Presidential Election of 1796. Biblioteka Kongresu. [dostęp 2017-05-02]. (ang.).
- ↑ a b c Electoral College Box – 1796. NARA. [dostęp 2017-05-02]. (ang.).
- ↑ a b c 1796 election. NARA. [dostęp 2017-05-02]. (ang.).
- ↑ 1796 Presidential Electoral Vote Count [online], Dave Leip's Atlas of U.S. Presidential Elections [dostęp 2020-02-27] (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Maldwyn Jones: Historia USA. Gdynia: Latarnia, 2016. ISBN 978-83-65387-02-8. (pol.).
- Andrzej Bartnicki: Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995. ISBN 83-01-11894-6. (pol.).
- Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Warszawa: Iskry, 1999. ISBN 83-207-1558-X. (pol.).
| Wybory według lat |
|
|---|---|
| Kandydaci | |
| Zasady | |
| Prawybory |
