ZX81

ZX81

Typ	komputer domowy
Premiera	Europa: marzec 1981 Polska: 1982
Koniec produkcji	1984
Procesor	NEC 780C-1, klon Zilog Z80A, 3,25 MHz
Pamięć operacyjna	1 kB (max. 64 kB) RAM / 8 kB ROM
Nośnik danych	kaseta magnetofonowa
System operacyjny	Sinclair BASIC
poprzednik: ZX80 następca: ZX Spectrum

ZX81 – komputer domowy, opracowany i produkowany przez angielską firmę Sinclair Research Ltd. od marca 1981, wprowadzony na rynek przy znacznym udziale mediów. Był następcą komputera ZX80, który został sprzedany w liczbie 50 000 sztuk. Jego następcą był ZX Spectrum.

Opis urządzenia

Komputer zbudowano w oparciu o 4 układy scalone: procesor Z80, układ logiczny Sinclair Computer Logic wykonany w technice ULA, 8192-bajtowy ROM, 1024-bajtową pamięć RAM. Układ logiki generował sygnały selekcji pamięci RAM i ROM. Większość elektroniki zaprojektował Jim Westwood, odpowiedzialny również za konstrukcję ZX-80. Możliwe było przyłączenie zewnętrznych pakietów RAM (16 kB w cenie 29,95 GBP), maksymalnie do 64 kB z czego dostępne było 56 kB. Oferowane na rynku rozwiązania innych producentów pozwalały zwiększyć pamięć komputera nawet do 1 megabajta, z wykorzystaniem techniki stronicowania pamięci. Złącze rozszerzeń komputera było krawędziowe. ROM zawierał język programowania Sinclair BASIC, który w odróżnieniu od poprzednika potrafił prowadzić działania na liczbach zmiennoprzecinkowych (pewne błędy w module matematycznym wyeliminowano dopiero na jesieni 1981).

Układ logiki ULA, opisany w instrukcji ZX81 jako "dogsbody" systemu, realizuje szereg kluczowych funkcji, które komputery konkurujących firm realizowały wieloma układami scalonymi. Obejmują one:

• Synchronizacja wyświetlania na ekranie.
• Generowanie przebiegu zegara o częstotliwości 6,5 MHz, dzieleniu jej i przekazywanie 3,25 MHz na wejście zegarowe procesora.
• Wyprowadzanie sygnału audio do magnetofonu w trybie SAVE.
• Przetwarzanie przychodzącego z magnetofonu sygnału audio kasety w trybie LOAD;
• Wykrywanie naciśnięcia klawiszy.
• Generowanie sygnałów sterujących (CS) dla ROM i RAM.
• Kontrolowanie ogólnego taktowania systemu.

Zestaw wyświetlanych znaków

Obudowa była wykonana z tworzywa sztucznego ABS. Komputer miał dotykową klawiaturę membranową o małych rozmiarach, wyjście telewizyjne (z sygnałem czarno-białym). Ekran pracował w trybie tekstowym, wyświetlając 24 wiersze po 32 kolumny, z czego 22 górne wiersze przeznaczone były do wyświetlania wyników działania programu, a 2 dolne linie do wpisywania kodu programu i danych. Matryca znaków zawierała 64 znaki 8 × 4 i ich negację. Umożliwiał wyświetlanie pseudografiki, do której przeznaczono 11 znaków matrycy i ich negacje, 8 znaków było podzielonych na 4 piksele (2x2), co dawało rozdzielczość 64 × 48 px. 3 znaki składały się z kropek udając szarość. Jako pamięć masowa stosowane były zwykłe magnetofony kasetowe; dane do magnetofonu wysyłane były przez wyjście audio. Na rynku dostępnych było dla niego kilkadziesiąt gier oraz kilkanaście programów edukacyjnych i użytkowych.

Komputer sprzedawano w USA w cenie 199 USD, zaś w Niemczech – 498 DEM. Na rynku brytyjskim, gdzie urządzenie opracowano, cenę sprzedaży ustalono na 69,95 GBP za kompletny komputer lub 49 funtów za zestaw do samodzielnego montażu, zaś względnie niska cena była pochodną zastosowania układu ULA produkcji firmy Ferranti, co obniżyło koszty produkcji poprzez zredukowanie liczby elementów komputera. W dwa lata sprzedano ponad milion sztuk ZX-81, z czego 300 000 użytkownicy zamówili z katalogu wysyłkowego firmy Sinclair Research. W Wielkiej Brytanii pierwszy rok sprzedaży ZX-81 zakończył się liczbą 400 tysięcy sprzedanych egzemplarzy.

Komputer produkowany był przez zakłady Timex Sinclair w szkockiej miejscowości Dundee i sprzedawany na rynku amerykańskim pod marką Timex Sinclair 1000.

Peryferia

Do komputera od okresu świątecznego 1981 można było dokupić drukarkę ZX Printer, której początkową cenę 49,95 GBP zwiększono do 59,95 GBP z uwagi na zwiększone koszty produkcji (w tym czasie typowa drukarka 9-igłowa kosztowała od 200 do 300 GBP). Drukarka ZX była drukarką iskrową, drukowała na specjalnym papierze o czarnym podłożu powleczonym cienką folią aluminiową (12 GBP za pięć niewielkich rolek). Po uziemionym papierze ślizgał się dotykający ją w jednym punkcie drut, powodując przepalenie aluminium i prześwit czarnego papieru. Drukarka oferowała 32 znaki w linii o długości około 4". Drukarkę wycofano ze sprzedaży po wejściu na rynek mikrokomputera ZX Spectrum.

• 
  ZX-81 z zewnętrzną pamięcią 16 kB
• 
  Płyta główna ZX-81
• 
  Złącze rozszerzeń
• 
  ZX-81 z monitorem
• 
  ZX-81 w zestawie do samodzielnego montażu

ZX81 w Polsce

W Polsce, ZX81 i ZX Spectrum były jednymi z pierwszych komputerów, które trafiły do krajowej sprzedaży. Komputer został zaprezentowany na 54. Międzynarodowych Targach Poznańskich w 1982 roku a jego dystrybutorem zostało przedsiębiorstwo Ameprod. Z racji wysokiej ceny sprzedawało go głównie użytkownikom instytucjonalnym, natomiast zwykli obywatele najczęściej sprowadzali go na własną rękę. W drugiej połowie 1983 jego cena była niższa niż radzieckiego telewizora kolorowego. Do 1984 roku w PRL trzeba było mieć odpowiednią zgodę na sprowadzenie mikrokomputera.

Zobacz też

• Cobra 1

Bibliografia

• John Southern. Sinclair Researched. „Retro Gamer”. 1. s. 10-11. (ang.). 

Linki zewnętrzne

• Światowe repozytorium informacji o ZX Spectrum