Academia Albertin-a
 |
Vos an lenga piemontèisa |
| Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì. |
|
L'Academia Albertin-a a l'é n'anstitussion d'educassion superior ch'as òcupa dle bele art. A l'é stàita precedùa dël 1678 da la veja Università dij Pitor, Scultor e Architet (o Companìa ëd San Luch), che a Turin a predominava con d'àutre corporassion e a l'era stàita fondà da Marìa Gioan-a ëd Savòja. La costrussion dla Regia Academia ëd Pitura e Scoltura dël 1778, un sécol dòp la prima fondassion, a l'é stàita un-a dj'arforme vorsùe da Vitòrio Medeo III sot ël posson dla politica ëd promossion e modernisassion dla coltura an Piemont. A l’é stàita fondà torna con ël nòm “Albertin-a” dël 1833 da Carl Albert ëd Savòja, ch’a l’ha fàit batì a l’architet Giuseppe Talucchi un neuv palass andoa ch’a-i era la veja cesa e convent ëd San Fransesch da Paola. L’academia a l’ha testimonià ‘l passage dij moviment artìstich dël sécol XIX e l’ancamin dël XX, dal realism a l’ecletism, a lë stil floreal ant j’euvre dij pitor Antonio Fontanesi e Giacomo Grosso, e djë scultor Vincenzo Vela e Odoardo Tabacchi. Turin a l’é dventà ‘n sènter dj’art visuaj durant la mità dël sécol ch’a fà XX. L'Academia, ch'a resta ancor ant ël palass donà da Carl Albert dël 1833, a anclud na rica colession ëd quàder, ch'a l'é nà con dij fin didàtich, ma ch'a l'é vnùa tòst ansì tant sgnora da esse 'n musé, n'amportanta colession dë stamp ëd giss për scolture e na granda librerìa, andoa as peul trovesse ëd volum, dë stampe, ëd disegn e 'd fòto ëd valor.  Soa pinacoteca a consta 'd lòn ch'a l'é stàit donà da l'arsivësco dël Casal Moss ëd Moran, dël 1828, e dij modej dël sécol XVI ëd Gaudenzio Ferrari e soa scòla, ch'a son stàit fornì da Carl Albert dël 1832. Ant la colession ëd Moss ëd Moran a rintro dij quàder dij pitor dle Fiandre e olandèis, dle piture venessian-e dij sécol ch'a fan XVII e XVIII e d'amportante euvre piemontèise dij sécoj XVI e XVII, dont, fra le tante, cole ëd Defendente Ferrari e Giovanni Martino Spanzotti. D’euvre notèivoj a son ëdcò “Sant Ambreus e San Gregòri, Dotor dla Gesia” ëd Filippo Lippi, la “Lamentassion ëd Crist” ëd Ferrari, la “Deposission ant ël sepolcr” ëd Maarten van Heemskerck, “Apress la lòta” ëd Cornelis de Wael, “Ritrat ëd galant, vëddù ëd tre quart” ëd Nicolas Lagneau, “Ércol e ël Lion Nemé” d’Ignazio Collino, e “Paisage montos con ansen ëd còsta” ëd Giuseppe Pietro Bagetti. La pinacoteca a l’é duverta al pùblich dal 1996. Oltra la formassion tradissional, a l'Albertin-a as travaja con d'àutre anstitussion për favorì l'anseriment e la sircolassion ëd sòj anlev ant ël sistema dl'art. A son stàite strenzùe dle liure con la Dena Foundation for Contemporary Art, con l'Academia ëd Brera ëd Milan, con ël Centre Culturel Français ëd Milan (dal 2003), con ël Ministé dij Ben Colturaj e con ël GAI e na serie ëd banche ch'a finansio ij borsista. Anliure esteriore[modìfica | modifiché la sorgiss] |
