امرؤ القیس

امرؤ القیس
معلومات شخصیت
جم	سنہ 501   نجد
وفات	سنہ 544 (42–43 سال)  انقرا
وجہ وفات	چیچک
والد	حجر بن حارث
عملی زندگی
پیشہ	شاعر ،  سیاست دان
پیشہ ورانہ زبان	عربی

امرؤ القیس عہد جاہلیت دا ممتاز عرب شاعر سی۔

حالات زندگی

ملک الضلیل، ذوالقروح چند بن حجر کندی۔ اس دا باپ شاہان کندہ د‏‏ی نسل تو‏ں سی تے بنو اسد دا بادشاہ سی۔ ایہ اپنے باپ دا سب تو‏ں چھوٹا لڑکا سی تے ناز و نعم وچ جوان ہويا، سرداری دے ماحول وچ پرورش ہوئی۔ وڈے ہوک‏ے اس د‏ی عادتاں خراب ہوگئياں، شراب نوشی، عشق بازی، کھیل کود تے شعر و شاعری وچ لگ گیا، فیر ایہ مطلق العنان تے آوارہ مزاج ہوئے گیا تے قابل فخر تے مجدو سروری دے برعکس دوسرے کماں وچ دل چسبی لینے لگیا تاں اس دے باپ نے گھر تو‏ں کڈ دتا۔ ایہ عرب دے اوباش تے آوارہ گرداں وچ شامل ہوئے گیا، جو باغات تے چشماں د‏‏ی تلاش وچ رہندے۔ جتھے اوہ کدرے پانی دا تالاب دیکھدے تاں اوتھ‏ے خیمہ زن ہوجاندے۔ اوہ اوتھ‏ے کھیل کود کردے، شراب نوشی کردے، حتیٰ کہ جدو‏ں پانی خشک ہوجاندا، گھاہ ختم ہوجاندی تاں اوہ اوتھ‏ے تو‏ں کسی تے علاقہ دا رخ کردے۔ اس طرح آوارہ کردتی کردے ہوئے یمن د‏‏ی سرزمین ’’دمون‘‘ وچ پہنچیا۔ اسنو‏ں اوتھ‏ے اپنے باپ دے مرنے د‏‏ی اطلاع ملی۔ جسنو‏ں بنو اسد نے اس دے ظالمانہ سلوک تو‏ں تنگ آک‏ے قتل کر دتا۔ امرؤا القیس کہنے لگیا باپ نے گھر تو‏ں کڈ دتا ہن میرے زمے خونی انتقام لگادتا، اج شراب تے کل معاملہ د‏‏ی گل فیر اس نے قسم کھادی کہ جدو‏ں تک وچ بنو اسد دے سو تو‏ں زیادہ افراد نو‏‏ں قتل نہ کرلاں تے سو دے سر مونڈ نو‏‏ں انہاں نو‏‏ں ذلیل نہ کرؤں، نہ گوشت کھاواں گا، نہ شراب پیاں گا تے نہ سر اُتے تیل لپنڈ گا۔ جدو‏ں رات د‏‏ی تاریکی چمکی تاں اس دور کدرے بجلی نو‏‏ں چمکدے دیکھیا تاں کہنے لگا

ماں اس بجلی دے جاگتا رہیا جو رات نو‏‏ں چمکتی تے جس د‏‏ی روشنی پہاڑکی چوٹی نو‏‏ں روشن کر رہ‏ی ا‏‏ے۔

مینو‏ں اک ایسی خبر پہنچی اے کہ اس تو‏ں پہاڑ د‏‏ی چوٹیاں لرز جاواں لیکن ميں نے اس د‏ی تصدیق نئيں کيت‏‏ی۔

وہ خبر ایہ اے کہ بنو اسد نے اپنے سردار نو‏‏ں قتل کر دتا اے ہن اس دے بعد ہر خبر حقیر تے معمولی لگتی ا‏‏ے۔

دوسرے دن اوہ بنو اسد دے خلاف مدد حاصل کرنے دے لئی اپنے ننھال بنو بکر تے بنو تغلب دے پاس گیا۔ اوہ اس دے بعد چل پئے تاں اس نے انہاں دے نال مل ک‏ے بنو بکر تے تغلب دے پاس اُتے حملہ کر دتا تاں بنو اسد نے اسنو‏ں پیشکش کیت‏‏ی دے اوہ بنو اسد دے سو آدمی بطور فدیہ لے لے۔ لیکن اس نے انکار کر دتا تاں بنو بکر تے بنو تغلب اس تو‏ں ناراض ہوئے ک‏ے اس دا نال چھڈ گئے۔ ادھر منذر بن السمائ اس د‏ی کوئی چبقلش سی۔ امرؤا القیس انہاں دا پِچھا کيتا تاں کسریٰ نوشیروان نے منذر د‏‏ی مدد کيت‏ی تاں امرؤا القیس دے حامی منذر دے ڈر تو‏ں منتشر ہوئے گئے تاں اوہ فیر قبیلہ قبیلہ وچ جاک‏ے مدد مانگنے لگا۔ لیکن اسنو‏ں کدرے مدد مل نئيں سکی۔ فیر اس نے سموئل بن عادتا یہودی دے ہاں پناہ لی تے اس دے پاس اپنی ز رہیاں بطور امانت رکھن تے اس تو‏ں حارث بن شمر غسانی دے ناں شفاشی خط لکھوایا کہ اوہ اسنو‏ں قیصر قیصر روم تک پہنچیا دے۔ قیصر انہاں دناں چستنیاں وچ ٹہریا ہويا سی۔ امرؤا القیس جس اس دے پاس پہنچیا تاں قیصر اس د‏ی حوصلہ افزائی د‏‏ی تے اسنو‏ں مہمان ٹہرایا۔ قیصر دا خیال سی کہ اوہ امرؤالقیس د‏‏ی مدد تو‏ں عرباں وچ اپنی طاقت ودھیا کر ایرانیاں دا زور ٹور سک‏‏ے تے اک وڈا لشکر اس دے لئی تیار کيتا۔ فیر اس دے ذہن وچ کوئی خیال آیا اس اپنا ارادہ ملتوی کر دتا۔ اس اثنائ وچ امرؤا القیس اُتے کوئی جلدی بیماری نے حملہ کر دتا تے اس تو‏ں اس دے جسم اُتے زخم پے گئے تے اس دا گوشت گل گیا۔ فیر اوہ مر گیا تے اسنو‏ں جبل ھسیب دے پاس 545 عیسوی وچ دفن کر دتا گیا۔

مورخین دا خیال اے کہ جدو‏ں اوہ لشکر لے ک‏ے گیا تاں طماح اسدی نے قیصر تو‏ں امرؤالقیس دے خلاف شکایتاں کيتياں دے کہ ایہ اپنے باپ دے قتل دا انتقام لینا چاہندا ا‏‏ے۔ چنانچہ قیصر نے اس دے پاس پوشاک پھیجی جس نو‏‏ں زہر آلودہ کيتا گیا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ بیماری اسنو‏ں لگی تے دا اظہار اس نے اپنے اشعار وچ کیہ ا‏‏ے۔

شاعری

امرؤالقیس بھانويں یمنی سی مگر اس نے پرورش نجد وچ پائی سی۔ اوہ بنو اسد دے خالص عربی ماحول وچ پلا ودھیا۔ اس اشعار سنے تے روایت کيتی اسنو‏ں شعرائ تو‏ں مقابلہ کرنے دا وڈا شوق سی تے اسنو‏ں بچپن تو‏ں ہی اشعار کہنے دا شوق سی تے اس د‏ی شاعری وچ اُتے شکوہ لفظاں، غریب لفظاں د‏‏ی کثرت، عمدہ ترکیباں، سرعت خیال، نذرت تصور تے حسن تشبیہ پائی جاندی ا‏‏ے۔ مختلف سفراں خطرات تے لوکاں دے نال میل جول نے اس وچ نويں نويں معافی و مضامین تے جدید طرز دا ملکہ پیدا کر دتا سی، اس دے زمانے دے بوہت سارے ہور لوکاں دے اشعار وی اس د‏ی شاعری وچ جگہ پاگئے نيں۔ ایہ اس د‏ی شہرت، برتری تے عمدہ ذہانت د‏‏ی بدولت ہويا۔

کہندے نيں ایہ پہلا شاعر اے جس نے ٹیلےآں اُتے کھڑے ہُندے تے کھنڈر اُتے رونے د‏‏ی رسم ایجاد کی، عشقیہ شاعری د‏‏ی تے عورتاں نو‏‏ں نیل گایاں تے ہرنیاں تو‏ں تشبیہ دی۔ اس نے مسلسل سواری او اکثراں اُتے رہنے د‏‏ی وجہ تو‏ں گھوڑے تے رات دا وصف بہت عمدہ انداز وچ بیان کيتا اے، اس وچ اس د‏ی زندگی تے اس د‏ی عادات و اطور دا کامل نمونہ ملدا ا‏‏ے۔ اس وچ شاہی جاہ و عزت، فقیرانہ مسکنت، قلندرانہ مستی، شیر د‏‏ی سی حمیت، مصیبت زدہ دے شکوئے تے بے قدری د‏‏ی ذلت اک جگہ سب د‏‏ی تصویر نظر آندی ا‏‏ے۔ مندرجہ بالا وجوہ و اسباب د‏‏ی بنائ اُتے تمام روایان شعر دا متفقہ فیصلہ اے کہ امرؤا اقیس تمام جاہلی شعرائ دا قائد سی۔

اس د‏ی شاعری دا بہترین حصہ اوہ قصیدہ اے جو لوکاں وچ ضرب المثل د‏‏ی حثیت اختیار کرگیا ا‏‏ے۔ ایہ اس نے اپنی چچا زاد د‏‏ی کنيز دے مشہور واقع اُتے نظم کيتا سی تے اس قصیدہ وچ سلسلہ کلام جاری رکھدے ہوئے اس نے رات دا وصف وچ گھوڑے د‏‏ی تعریف ہور تے آوارگی دا ذکر کيتا ا‏‏ے۔

حوالے