kileqeleq a pacun ta tinagiljan a sinikipukeljang Hideki Yukawa

{| style="background:#F5F5F5; color: black; font-weight:bold; width: 300px; float:right" 
|-
| colspan="2" style="background:#CCCCFF; text-align:center; font-weight:bold" |[[sineqetj a vecik:Nobel prize medal.svg|25px]] Hideki Yukawa
|-
| colspan="2" style="text-align:center | [[sineqetj a vecik:Yukawa.jpg|thumb|Hideki Yukawa|250px|center]]

|- style="background:#CCCCFF; color: black; font-weight:bold; text-align:center"
| colspan="2" | physician
|-
|style="font-weight:bold"|kangadanan
|style="font-weight:normal" |  湯川 秀樹
|-
| style="font-weight:bold"|Gender
| style="font-weight:normal" |uqaljai
|-
| style="font-weight:bold"|Kukka
| style="font-weight:normal" |[[sineqetj a vecik:Flag of Japan.svg|25px]] [[Dripun]] 
|-
| style="font-weight:bold"|pinualjakan
| style="font-weight:normal" | 1907.1.23
|-
| style="font-weight:bold"| 
| style="font-weight:normal" | [[sineqetj a vecik:Flag of Japan.svg|25px]][[Dripun]]
|-
| style="font-weight:bold"|minacayan
| style="font-weight:normal" | 1981.9.8 (74 a cavilj)  
|-
| style="font-weight:bold"| 
| style="font-weight:normal" | [[sineqetj a vecik:Flag of Japan.svg|25px]][[Dripun]]
|-
| style="font-weight:bold"|sinsi
| style="font-weight:normal" |Yoshio Nishina
|-
| style="font-weight:bold"|kakku
| style="font-weight:normal" |Kyutu a Daigakku
|-
| style="font-weight:bold"| 
| style="font-weight:normal" | Usaka a Daigakku
|-
| style="font-weight:bold"|kasusu
| style="font-weight:normal" | 2 a aljak
|-
|}
ti '''Hideki''' lja '''Yukawa''' (湯川 秀樹／ゆかわ ひでき Yukawa Hideki ，1907.1.23－1981.9.8)

Hideki Yukawa, pinualjak timudju i 1907 a cavilj a icigacu a drusa a puluq kata tjelu a qadavan, sa macayanga timadju i 1981 a cavilj a kugacu a alu a qadavan. sinikingkingkiu ta 物理學ti Hideki Yukawa i [[Dripun|ripun]], mavananga 物理學kata 理學a sinsi. natemulu timadju i 京都大學kata大阪大學, sa masan ta pungadanngadan(有名的) a sinsi timadju i 大阪大學. a pakalevavan ta ligu na taqaljaqaljan tjaimadju, sa pakalevauta tjaimatju ta “勳一等旭日大綬章”, “文化勳章表彰”kata “從二位”.

kinkiu ti Hideki Yukawa ta kemudakuda a質子kata 中子i tjaladj tua 原子核, sa pakeljanganga ta zuma tua izuaanga a 介子. ka 1947 a cavilj, sedjumak a 英國物理學家ti塞西爾·鮑威爾 ta π介子 i zarezar a 宇宙線, sa ljemauy ta Hideki Yukawa timadju. saka, masananga ta sikamasanitalj a caucau na ripun a pinakalevavan ta “諾貝爾獎”ka 1949 a cavilj.

==sikavaljutan==

===kasucuayanga a sikavaljutan=== 
ka 1907 a cavilj, pinualjak i 東京府東京市麻布區市兵衛町(tucu a 東京都港區六本木)timadju, a masantjelulj a aljak nimadju a matjaljaljak a 地質學家a小川琢治kata小雪.

ka 1908 a cavilj, ka pinualjakanga a itjaivirilj tu ita a cavilj kata drusa a qiljas, pudjadjalan tjai kama timadju a vaik a 京都帝國大學 ta masengseng, sa patjavat a tacekeljan ta 京都府京都市. saka, ka ita a cavilj tua daygakuanan, izuazua i 京都 timadju. sa, izuaizua i 大阪kata西宮uta ka kitjaulanga a daygaku timadju, ljawa liawliaw a milingan nua nasi nimadju i 京都. izua a vinecikan ni Hideki Yukawa ta mapaqenetjan timadju i 京都.

azua a kina nimadju a kama, avan a vuvu ni Hideki Yukawa ti 小川駒橘, a sividay(武士) na前紀州藩 timadju, sa naqivu a “kemasi a 和歌山”tia Hideki Yukawa. masa mamau ta 松下幸之助 tua macaqu a paveliveli, izau a vinecikan a “pinualjakan timaza a 松下幸之助”, azua a vencik a vinecik na Hideki Yukawa.

ka lima sa unem a cavilj ti Hideki Yukawa, kitulutulu ta katupu a 四書 timadju tjai vuvu ti 駒橘. macaqu tua kineljangan nua pairing ti駒橘, macaquta tua kineljangan nua 洋學, sa pacun ta sinbun a 泰晤士報 kaizuanan timadju. izua a vinecikan ni Hideki Yukawa: “kinemenem aken tua aicu a kineljangan nua洋學, inia neka ta kinudan. ……inika kemaljang aken tua pacugan, ljawa izuanan a liaw a manguaqan naizua. saka, nu pacun ta pazangal a katupu itjaivirilj, inia pazangal mumaya. masa temavak aken tua vinecikan na pairang. auza a kakudan a namagagalj ta caucau, masa amin a kitulu aken tua paka zain na vuvu, kemeljananga aken kata temavak tua vinecikan na [[Pairang|pairang]], sa madjulu ta kitulutulu aken itjaivirilj.”

ka 1919 a cavilj, kitulutulu ta 京都府立京都第一中學校 ti Hideki Yukawa, ika madjulu a pacun tjaimadju i kituluan, sa pinaka “權兵衛”. saka, inika saigu a maljavaljavar timadju, nu maqupung timadju,ika qivuqivu, saka pinaka “「Iwanchan」（言わん）”uta. ljawa kimanu avan a 伊凡 nua tjaucikel na 托爾斯泰 timadju. kinemenemuta a kama ni Hideki Yukawa ta minseke ti Hideki Yukawa, ika kemeljang a kinemenem timadju sa inika sedjadjeljek tjaimadju. kacuayanga, kinemenem a kama ni Hideki Yukawa tau inia macaqu a kitulu ti Hideki Yukawa, sa uri tjemaula timadju tua kituluanan i taygaku, macepeliv tua kitulu ta masengseng. izuanan a aljak nia sinsi izua i salasaladj i 京都一中, sa tjuruvu a cawcaw a masan ta sinsi uta. qaw ka 1965 a cavilj a pinakalevavan ta “諾貝爾物理學獎”tjiamadju, mavananga a maresalasaladj ti 朝永振一郎kati Hideki Yukawa.

==sengsengan==
kitjaulanga i daygaku a京都帝國大學理學部物理學科 ti Hideki Yukawa ka 1929 a cavilj, sa masengseng ta kitulu kati 玉城嘉十郎 i daygaku a京都帝國大學理學部物理學科. masananga tua sinsi na 京都帝國大學 ka 1932 a cavilj. kemeljanganga ta sinis ti 八木秀次na daygaku a 大阪帝國大學理學部物理學科（塩見理化學研究所）  i kaiki a “日本數學物理學會年會”a napakaiki a daygaku a東北帝國大學, sa pinusaladj na 八木秀次 tua masn ta sinsi i daygaku a 大阪帝國大學理學部物理學科.

kaizuanan, kemeljang a aljak na malailaing nua biuing a 大阪胃腸病院(papungadan ta biuing a湯川胃腸病院ka 1950 a cavilj) ti 湯川玄洋, avan a djaljedjalj a vavayan ti湯川スミ, sa puvaljaw tiamdju. saka kitarev ti Hideki Yukawa tua 湯川, sa papungadan ta Hideki Yukawa.

ka 1935 a cavilj, venecik a pakeljang ti Hideki Yukawa i katupu a 《日本數學和物理學會雜誌》a lunbun a“kemudakuda patjara 基本粒子”, napakeljang ta kemudakuda ta 質子kata中子i tjaladj tua 原子核, sa naqivu ta 核子的介子理論, kata izuanga a介子, aya ti Hideki Yukawa.

ka1947 a cavilj, napacun ta π介子 ti 塞西爾·鮑威爾 kamasi a 英國, sa sikeljang tua kingkiu na Hideki Yukawa. pinakalevavan ta “諾貝爾物理學獎”ti Hideki Yukawa ka 1949 a cavilj, pinakalevavanuta ta “諾貝爾物理學獎”ti塞西爾·鮑威爾ka 1950 a cavilj.

saka, izuaanga a lunbun kata vinecikan nimadju, avan a katupu a 《量子力學入門》ka 1946 a cavilj, kata katupu a 《基本粒子理論入門》ka 1948 a cavilj.

==cinalivatan==

ka 1907 a cavilj, pinualjak i 東京.

ka 1929 a cavilj(drusa a puluq kata drusa a cavilj）, kitjulanga i daygaku a京都帝國大學理學院.

ka 1932 a cavilj(drusa a puluq kata lima a cavilj）, masananga ta sinsi i京都帝國大學理學院. puvaljaw kati 澄子.

ka 1933 a cavilj(drusa a puluq kata unem a cavilj）, masananga ta sinsi i大阪帝國大學. 

ka 1935 a cavilj(drusa a puluq kata alu a cavilj）, pakeljang i katupu a lunbun a“kemudakuda patjara 基本粒子”, sa naqivu ta 核子的介子理論, kata izuanga a介子.

ka 1936 a cavilj(drusa a puluq kata siva a cavilj）, masananga ta sinsi i大阪帝國大學.

ka 1938 a cavilj(tjelu a puluq kata ita a cavilj）, kitjaulanga a 博士 ta sinsi i大阪帝國大學, azua a lunbun a “On the interaction of elementary particles”.

ka 1939 a cavilj(tjelu a puluq kata drusa a cavilj）, masananga ta sinsi i京都帝國大學.

ka 1940 a cavilj(tjelu a puluq kata tjelu a cavilj）, pinakalevavan ta 日本學士院獎.

ka 1943 a cavilj(tjelu a puluq kata unem a cavilj）, pinakalevavan ta 文化勳章.

ka 1949 a cavilj(sepatj a puluq kata drusa a cavilj）, masananga ta sinsi i哥倫比亞大學. pinakalevavan ta 諾貝爾物理學獎.

ka 1953 a cavilj(sepatj a puluq kata unem a cavilj）, masananga ta sinsi i kingkiusiu a 京都大學基礎物理學研究所a masanitalj a malailaing. 

ka 1955 a cavilj(sepatj a puluq kata alu a cavilj）, vinecik ta 《羅素—愛因斯坦宣言》.

ka 1981 a cavilj(pitju a puluq kata sepatj a cavilj）, namacay i 京都.

==pazangalan ta pinakalevavan==

ka 1940 a cavilj, 恩賜獎.

ka 1941 a cavilj, 野間學術獎

ka 1943 a cavilj, 文化勳章

ka 1949 a cavilj, 諾貝爾物理學獎

ka 1963 a cavilj, 倫敦皇家學會外籍會士

ka 1964 a cavilj, 羅蒙諾索夫金質獎章

ka 1967 a cavilj, 西德功勛勳章, 羅馬教廷科學院勳章

ka 1977 a cavilj, 勳一等旭日大綬章

ka 1981 a cavilj, 從二位

==vinecik ta katupu==

目に見えないもの（izua i講談社學術文庫, <nowiki>ISBN 4061580949</nowiki>）

物理講義（izua i講談社學術文庫, <nowiki>ISBN 4061581953</nowiki>）

旅人 ある物理学者の回想（izua i角川ソフィア文庫, <nowiki>ISBN 4041238013</nowiki>）

本の中の世界（kemasi a岩波新書, <nowiki>ISBN 4004150906</nowiki>）

物理の世界（vinecik kati山田英二, 片山泰久, kemasi a講談社現代新書, <nowiki>ISBN 4061154079</nowiki>）

人間にとって科学とはなにか（kemasi a中公新書, <nowiki>ISBN 412100132X</nowiki>）

物理の世界 数理の世界（vinecik kati北川敏男, kemasi a中公新書, <nowiki>ISBN 4121002504</nowiki>）

==pacunu uta==
* [[Dripun]]